Aυλαία λήξης του 70ού Φεστιβάλ Καννών σήμερα το απόγευμα όταν θα μάθουμε αν ο πρόεδρος της κριτικής επιτροπής, ισπανός σκηνοθέτης Πέδρο Αλμοδόβαρ και τα υπόλοιπα μέλη επέλεξαν για κάποιο βραβείο την τελευταία ταινία του Γιώργου Λάνθιμου, «Ο φόνος του ιερού ελαφιού». Ολα δείχνουν πάντως ότι η ταινία θα βρίσκεται στα βραβεία, ίσως και επειδή από πλευράς ποιότητας ταινιών η εφετινή διοργάνωση δεν είχε κάτι το ιδιαίτερο να παρουσιάσει, παρότι θα περίμενε κανείς να συμβεί το αντίθετο, λόγω του επετειακού χαρακτήρα της. Για την ακρίβεια, η μόνη ταινία του διαγωνιστικού προγράμματος που σφραγίστηκε στη μνήμη μας και πιστεύουμε ακράδαντα ότι αξίζει μεγάλο βραβείο είναι η τελευταία του ρώσου auteur Αντρέι Ζβάντζιτζεφ, «Χωρίς αγάπη».
Ωστόσο θα μπορούσες κάλλιστα να πεις ότι η ταινία του Γιώργου Λάνθιμου κατάφερε να γίνει θέμα στο φεστιβάλ διότι με την ένταση και τη βία της άναψε τα αίματα και ξύπνησε κόσμο από τον λήθαργο, κάτι που φάνηκε στο τέλος της δημοσιογραφικής προβολής της την περασμένη Δευτέρα το πρωί, όταν η ταινία αποδοκιμάστηκε με δυνατά γιουχαΐσματα αλλά και χειροκροτήθηκε μέσα στην κατάμεστη αίθουσα Grand Theatre «Lumiere».
Ο Λάνθιμος διχάζει τους θεατές
Ο «Φόνος του ιερού ελαφιού» δίχασε μεν αλλά, όπως έχει συμβεί με όλες τις ταινίες του Γιώργου Λάνθιμου, δεν πέρασε απαρατήρητος. Αρκεί να δεις τις βαθμολογίες που πήρε την επομένη της προβολής της στα έντυπα που κυκλοφορούν την περίοδο του φεστιβάλ. Είναι χαρακτηριστικό ότι στη βαθμολογία 11 κριτικών που ψηφίζουν στο Screen International, δύο την έχουν χαρακτηρίσει «εξαιρετική» («Daily Telegraph», «Meduza») και δύο «κακή» («Liberation» και «Time»). Παρόμοιο σκηνικό και στις καθημερινές βραβεύσεις του Film Francaise: στους 15 κριτικούς οι πέντε έδωσαν τη χαμηλότερη βαθμολογία (με τίποτα), τρεις έδωσαν 3 (παθιασμένο), τέσσερις έβαλαν 2 (πολύ) και οι υπόλοιποι 1 (λίγο).
Δύσκολη, στρυφνή και με μια νοσηρότητα διάχυτη ως το μεδούλι της, η ταινία σε πρώτο επίπεδο είναι μια ιστορία εκδίκησης με σκιές από την «Ιφιγένεια» του Ευριπίδη. «Ναι, υπάρχει κάποιος σύνδεσμος με την Ιφιγένεια αλλά δεν έγινε επί τούτου» είπε ο Λάνθιμος στη συνέντευξη Τύπου της ταινίας. Ο Κόλιν Φάρελ και η Νικόλ Κίντμαν υποδύονται ένα παντρεμένο ζευγάρι γιατρών που απειλείται από έναν έφηβο (Μπάρι Κέογκαν) ο οποίος θέλει να εκδικηθεί τον πρώτο που ευθύνεται για τον θάνατο του πατέρα του πάνω στο κρεβάτι του χειρουργείου ανοιχτής καρδιάς. Από εκεί και πέρα βέβαια πολλά πράγματα μένουν μετέωρα, κάτι που ο Γιώργος Λάνθιμος και ο σεναριογράφος του Ευθύμης Φιλίππου συνηθίζουν να κάνουν σε όλες τις ταινίες τους. Το είπε εξάλλου ο ίδιος ο σκηνοθέτης που προσπαθεί να μην είναι αναλυτικός όταν κάνει τις ταινίες του.

«Δεν έχω κάποια συγκεκριμένη «σύλληψη» (concept) για τη θυσία»
είπε χαρακτηριστικά όταν ρωτήθηκε σχετικά με την «Ιφιγένεια» του Ευριπίδη στην οποία παραπέμπει ο τίτλος της ταινίας (ο οποίος προέκυψε κουβεντιάζοντας με τον Φιλίππου όταν ανακάλυψαν παραλληλισμούς της ιστορίας με εκείνη του Ευριπίδη). «Σκεφτήκαμε να κάνουμε έναν «διάλογο» με κάτι που είναι ριζωμένο στον πολιτισμό μας. Τίποτε δεν έγινε εκ προθέσεως. Θέλω απλώς να εξερευνήσω το θέμα. Η θυσία έρχεται μετά από τη δικαιοσύνη, την επιλογή, την ανθρώπινη φύση, όλα αυτά που προκύπτουν όταν κάποιοι βρίσκονται αντιμέτωποι με τεράστια διλήμματα στη ζωή. Προφανώς ήταν πάντα εκεί, από τη εποχή της μυθολογίας και από τις παραδόσεις. Δεν είναι λοιπόν δική μου αυτή η σύλληψη αλλά μέρος της ανθρωπότητας. Επομένως βγαίνουν ερωτήσεις για όλα αυτά τα θέματα. Ο καθένας φεύγει με κάτι διαφορετικό, χωρίς να ξέρεις τι ακριβώς θέλει να πει. Εξάλλου με αυτό διασκεδάζεις όταν κάνεις την ταινία».

Με την υποστήριξη της Κίντμαν

«Ο Γιώργος είναι φοβερός»
δήλωσε η Νικόλ Κίντμαν, η οποία ήθελε να συνεργαστεί με τον Γιώργο Λάνθιμο αφότου είδε τον «Κυνόδοντα» και τον «Αστακό». «Κάθε πότε βλέπεις ταινίες σαν αυτές; Είναι σπάνιο. Αυτές οι ταινίες χρειάζονται στήριξη. Σου αρέσουν ή όχι, είναι ανάγκη να φτιάχνονται».
Εξάλλου, όπως είπε η 50χρονη Αυστραλέζα, στη φάση στην οποία βρίσκεται αυτή την εποχή η καριέρα της, έχει την ανάγκη να συνεργάζεται «με ανθρώπους που μπορούν να με ωθήσουν πέρα από τα όριά μου, σε σημεία όπου δεν έχω ξαναβρεθεί». Στην πράξη, ένα παράδειγμα είναι ότι πολύ συχνά ο Λάνθιμος ζητούσε από τους ηθοποιούς του «Ελαφιού» να μην κάνουν τίποτε, απλώς να «είναι». «Δεν υπάρχει πιο δύσκολο πράγμα για έναν ηθοποιό από το να του ζητήσεις να μην κάνει τίποτε» είπε η Κίντμαν, η οποία παρουσίασε στις Κάννες τέσσερις πρόσφατες δουλειές της, συμπεριλαμβανομένων των νέων επεισοδίων της σειράς «Top of the lake» της Τζέιν Κάμπιον, στην οποία «οφείλω το ότι με ανακάλυψε».

Μπουζούκι στην Κρουαζέτ
Η συμμετοχή της ταινίας του Γιώργου Λάνθιμου στο διαγωνιστικό τμήμα του επίσημου προγράμματος δεν ήταν η μόνη ελληνική παρουσία εφέτος στην Κρουαζέτ. Την περασμένη Πέμπτη το απόγευμα, στην πλαζ των Καννών, έκανε πρεμιέρα το «Djam» του γάλλου αθίγγανου σκηνοθέτη Τόνι Γκατλίφ, παραγωγή Princes Production, Pyramide Productions και συμπαραγωγή της ελληνικής εταιρείας Blonde Audiovisual Productions και της τουρκικής Guverte Film.
Ο τίτλος της ταινίας αντιστοιχεί στο όνομα μιας νεαρής Ελληνίδας (Δάφνη Πατακιά) που ταξιδεύει στην Κωνσταντινούπολη όταν ο θείος της τη στέλνει για να βρει ένα σπάνιο εξάρτημα για το χαλασμένο τους καΐκι. Εκεί θα συναντήσει την Αβρίλ, μια νεαρή Γαλλίδα, αδέκαρη και χαμένη, που ταξίδεψε στην Τουρκία για να εργαστεί ως εθελόντρια σε ανθρωπιστική οργάνωση. Η ταινία, που γυρίστηκε κυρίως στην Ελλάδα (Μυτιλήνη, Καστανιές, Διδυμότειχο, Οφρύνιο και Κομοτηνή), προβλήθηκε στο πλαίσιο των εορταστικών εκδηλώσεων για τα 70 χρόνια του Φεστιβάλ των Καννών και έχει έντονο ελληνικό χρώμα, εμπνευσμένη καθώς είναι από την ιστορία της χώρας μας και τη ρεμπέτικη μουσική.
Ρεμπέτικα τραγούδια εξάλλου ακούστηκαν ζωντανά στην παραλία της Κρουαζέτ λίγο πριν από την έναρξη της ταινίας. Πέντε έλληνες και πέντε τούρκοι μουσικοί συνεργάστηκαν για να φτιάξουν το κέφι των παρισταμένων με τραγούδια όπως το «Τι σε μέλει εσένανε», «Αρμενάκι είμαι κυρά μου», «Αγαπώ μια παντρεμένη» και φυσικά η «Μισιρλού». Οι έλληνες μουσικοί ήταν ο Ευάγγελος Γκουβέντας, ο Βασίλης Καούρας, ο Ευάγγελος Πασχαλίδης, ο Κωνσταντίνος Βελλιάδης και η Δέσποινα Παγιούλα.
Και τέλος μια ακόμη ελληνική παρουσία αλλά με βάση την απέναντι πλευρά του Ατλαντικού: η ταινία «Good time» με πρωταγωνιστή τον Ρόμπερτ Πάτινσον είναι χρηματοδοτημένη (εκτός άλλων) από την Hercules Film Fund που διευθύνεται από τον Πάρι Κασιδόκωστα-Λάτση. Η Hercules Film Fund επικεντρώνεται στη χρηματοδότηση ανεξάρτητων κινηματογραφικών παραγωγών στην Αμερική και στην Ευρώπη και οι επενδυτές που συμμετέχουν σε αυτές τις χρηματοδοτήσεις είναι θεσμικά κεφάλαια και family offices. Αλλες ταινίες που έχουν χρηματοδοτηθεί από την Hercules Film Fund είναι οι «American made», με πρωταγωνιστή τον Τομ Κρουζ (θα τη δούμε τον Σεπτέμβριο), και «Unicorn store», με την Μπρι Λάρσον. Παραγωγός των ταινιών της Ηercules Film Fund είναι η Rhea Films LLC, η οποία διευθύνεται από τον Ελληνα Τέρι Ντούγκας.

Σύναξη καλλιτεχνών στη «Λιμιέρ»
Το Φεστιβάλ των Καννών έγινε 70 χρόνων εφέτος και οι συγκινήσεις που έκρυβε θα ήταν αρκετές. Την περασμένη Τρίτη περισσότεροι από 100 καλλιτέχνες από όλον τον κόσμο των οποίων η καριέρα έχει συνδεθεί με τις Κάννες συγκεντρώθηκαν για μια ειδική φωτογράφιση έξω από την αίθουσα «Λιμιέρ». Και ήταν πράγματι πολύ τρυφερή η στιγμή να βλέπεις εκεί συγκεντρωμένους όλους μαζί ανθρώπους όπως ο Κώστας Γαβράς και o Ολιβερ Στόουν, η Tζέιν Κάμπιον και ο Κεν Λόουτς, η Κλάουντια Καρντινάλε και η Κατρίν Ντενέβ, ο Πέδρο Αλμοδόβαρ και η Ζιλιέτ Μπινός, ο Εντριαν Μπρόντι και ο Γουίλ Σμιθ, ο Γιώργος Λάνθιμος και ο Μίκαελ Χάνεκε, η Τίλντα Σουίντον και η Μπερενίς Μπεζό.
Οι Κάννες είναι το πιο κατάλληλο σημείο στον κόσμο για να προωθήσεις το προϊόν ή τον εαυτό σου. Ο Αρνολντ Σβαρτσενέγκερ που έχει γράψει ιστορία στο φεστιβάλ (εδώ είχε έρθει ως Ηρακλής αλλά και ως Εξολοθρευτής) βρέθηκε ξανά στην Κρουαζέτ ως… οικολόγος προμοτάροντας το ντοκιμαντέρ «Wonders of the sea 3D» στο οποίο είναι αφηγητής και παραγωγός. «Πιστεύω ότι, όπως έγινε με το κίνημα της γυμναστικής, θέλεις πάντα να κάνεις τον κόσμο να αισθάνεται όμορφα. Και με αυτή την ταινία πολύς κόσμος θα νιώσει όμορφα γιατί θα επικοινωνήσει με τον ωκεανό» είπε ο πρώην κυβερνήτης της Καλιφόρνιας που παραμένει παθιασμένος οικολόγος.
Τις σκηνοθετικές ανησυχίες της εξέθεσε και η Κρίστεν Στιούαρτ σε μια στιγμή της πολύ μακρινή από το «Λυκόφως». Η 27χρονη ηθοποιός παρουσίασε τη μικρού μήκους ταινία της «Come swim». «Συνήθως, όταν βρίσκομαι στις Κάννες ως ηθοποιός άλλου σκηνοθέτη ανησυχώ μήπως πω κάτι με το οποίο δεν θα συμφωνεί ο σκηνοθέτης της» είπε η Στιούαρτ. «Αυτό μού προκαλεί τρομερό εκνευρισμό. Αυτή τη φορά νιώθω απολύτως ελεύθερη να απαντήσω σε ό,τι ερωτηθώ!».
Η Στιούαρτ δεν ήταν η μόνη ηθοποιός που έκανε το σκηνοθετικό ντεμπούτο της. Η «θεά» Βανέσα Ρεντγκρέιβ εξέφρασε και κινηματογραφικά τις γνωστές ανησυχίες της για το μεταναστευτικό πρόβλημα. Το ντοκιμαντέρ «Θάλασσα της θλίψης» που σκηνοθέτησε αποτελεί το ντεμπούτο της πίσω από την κάμερα και περιέχει πολύ προσωπικές στιγμές της από την εποχή της βρεφικής ηλικίας της, όταν αναγκάστηκε να εγκαταλείψει για λίγο το Λονδίνο που απειλούνταν από τους βομβαρδισμούς.
Τι σημαίνει κινηματογραφικό μέλλον;
Η περίπτωση Netflix ήταν ένα ζήτημα που απασχόλησε πολύ κόσμο διότι στην ουσία αφορά το μέλλον του κινηματογράφου. Η αμερικανική υπηρεσία video streaming (που δραστηριοποιείται και στην Ελλάδα) φαίνεται ότι εισχωρεί δυναμικά στον κινηματογράφο με αρκετές ταινίες, εκ των οποίων κάποιες θα προβληθούν απευθείας στη μικρή οθόνη χωρίς να περάσουν καθόλου από τη μεγάλη που υποτίθεται ότι είναι η ουσία του κινηματογράφου. Συνεπώς η παρουσία δύο ταινιών παραγωγής Netflix στο επίσημο πρόγραμμα του φεστιβάλ («Okja» του Μπονγκ Γιουνγκ Χο και «The Meyerowitz stories» του Μπάουμπαχ) προκάλεσε δυσαρέσκεια παρότι ο καλλιτεχνικός διευθυντής του φεστιβάλ Τιερί Φρεμό δήλωσε πως όλες οι επιλογές του είναι ταινίες που έχουν ήδη εξασφαλίσει πρεμιέρα στη μεγάλη οθόνη, για να ακολουθήσει αργότερα η μικρή. Μάλιστα, στη συνέντευξη Τύπου της κριτικής επιτροπής ο Πέδρο Αλμοδόβαρ δήλωσε ότι ενώ δεν έχει καμία αντίρρηση με την όποια οπτικοακουστική πλατφόρμα, «καμία ταινία που δεν έχει θέση στην αίθουσα δεν θα πάρει την ψήφο μου». O Γουίλ Σμιθ πάντως ήταν το μέλος της επιτροπής που έκλεψε την παράσταση με τη χαρά του γελωτοποιού που τον διακρίνει. Περπατώντας το κόκκινο χαλί έδινε fives με τις παλάμες του, υπέγραφε αυτόγραφα, χόρευε και περπατούσε ανάποδα «δηλώνοντας» με τον τρόπο του ότι ένα φεστιβάλ οφείλει πάνω απ’ όλα να είναι μια γιορτή.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ