Κάννες, αποστολή

Οκτώ ακριβώς χρόνια έχουν μεσολαβήσει από την πρώτη διεθνή συμμετοχή και βράβευση του Γιώργου Λάνθιμου στο φεστιβάλ Καννών του 2009, το πρώτο μεγάλο φεστιβάλ στο οποίο συμμετείχε με ταινία ο 43χρονος σήμερα έλληνας σκηνοθέτης. Δύσκολο να ξεχάσεις τη στιγμή άπαξ και ήσουν εκεί. Μέσα στην αίθουσα Claude Debussy ο καλλιτεχνικός διευθυντής Τιερί Φρεμό μίλησε για πρώτη φορά δημοσίως για την αποκάλυψη ενός νέου ταλέντου από την Ελλάδα. Η δεύτερη προσωπική ταινία του Λάνθιμου, ο «Κυνόδοντας», που συνέγραψε με τον μόνιμο συνεργάτη του, τον Ευθύμη Φιλίππου, είχε επιλεγεί στο παράπλευρο αλλά εξίσου σημαντικό τμήμα Un Certain Regard (Ενα κάποιο βλέμμα). Ο Λάνθιμος ανέβηκε στη σκηνή και λακωνικά, με πολύ καλά αγγλικά, χαιρέτισε το κοινό δίνοντας μια εικόνα για τη δημιουργία της ταινίας. Λίγες ημέρες αργότερα ο «Κυνόδοντας» αποσπούσε το πρώτο βραβείο του τμήματος, μια λαμπρή αρχή για την καριέρα της ταινίας. Πράγματι, τα όσα ακολούθησαν τον Μάιο του 2009 αναφορικά με τον «Κυνόδοντα» δεν αποτελούν συχνό φαινόμενο στην ελληνική κινηματογραφία. Η πορεία της ταινίας, που είναι μια πολύ «λοξή» ματιά πάνω στην οικογένεια, ή την κοινωνία σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, ήταν άκρως εντυπωσιακή τόσο στα φεστιβάλ του εξωτερικού όσο και στις αίθουσες –της χώρας μας και του εξωτερικού.

Ενδεικτικά αναφέρω ότι στο Φεστιβάλ του Σαράγεβο απέσπασε το ειδικό βραβείο της Επιτροπής και το Α’ βραβείο γυναικείας ερμηνείας (το μοιράστηκαν η Αγγελική Παπούλια και η Μαίρη Τσώνη που πέθανε πρόσφατα) και το Α’ βραβείο στο Φεστιβάλ του Εστορίλ της Πορτογαλίας. Ασχολήθηκε μαζί της το αμερικανικό ειδησεογραφικό δίκτυο CNN, φιλοξενώντας συνέντευξη του Λάνθιμου στον διαδικτυακό τόπο του CΝΝ.com με τίτλο «Η ελληνική ταινία-έκπληξη κερδίζει θαυμαστές εκτός συνόρων» και βεβαίως, δύο χρόνια αργότερα, το 2011, ο «Κυνόδοντας» κατάφερε να φτάσει ως τα Οσκαρ διεκδικώντας το ξενόγλωσσης ταινίας μαζί με το «Μέσα από τις φλόγες» του Ζιλ Βιλνέβ, το «Biutiful» του Αλεχάντρο Γκονζάλεζ Ινιαρίτου, το «Πέρα από τον νόμο» του Αλγερινού Ρασίντ Μπουσαρέμπ και το «Ισως αύριο» της Δανής Σουζάνε Μπίερ, που εν τέλει κέρδισε το βραβείο.

Αντίο, Ελλάδα
Εδώ και αρκετά χρόνια ο Γιώργος Λάνθιμος δεν εργάζεται στην Ελλάδα. Μάλιστα, η τελευταία ταινία του, «Ο φόνος του ιερού ελαφιού» («The killing of a sacred dear»), που προβάλλεται αύριο Δευτέρα στο επίσημο διαγωνιστικό τμήμα του φεστιβάλ των Καννών, είναι μια διεθνής συμπαραγωγή στην οποία συμμετέχουν η Αγγλία, η Ιρλανδία και, για πρώτη φορά, η Αμερική. Στην ταινία πρωταγωνιστεί η Νικόλ Κίντμαν, «άπιαστο» όνομα για τα ελληνικά δεδομένα, αλλά και ο Κόλιν Φάρελ, που συνεργάστηκε με τον Λάνθιμο στην προηγούμενη ταινία του, τον «Αστακό». Η Ελλάδα απουσιάζει.
Να ήταν η μόνη ταινία. Μόλις πριν από μερικές ημέρες ανακοινώθηκε ότι η επόμενη ταινία του Λάνθιμου, το ερωτικό δράμα εποχής «The favorite», με τη Ρέιτσελ Βάιζ και την Εμα Στόουν, είναι έτοιμη ενώ όλα δείχνουν ότι αν δεν αλλάξει κάτι, ο Λάνθιμος αρχίζει και τηλεοπτική σειρά με τον Κόλιν Φάρελ, σχετική με το πολύκροτο θέμα Ιράν – Κόντρα.
Φαίνεται ότι η Ελλάδα ως χώρα «επαγγελματικών δραστηριοτήτων» άρχισε να φεύγει από το μυαλό του Λάνθιμου από την εποχή των «Αλπεων», το 2011 (την ίδια χρονιά με την υποψηφιότητα του «Κυνόδοντα» στα Οσκαρ). Ενώ το νυστέρι της οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα έφτανε σιγά-σιγά μέχρι το κόκαλο, ο Λάνθιμος εξακολουθούσε να επιμένει ελληνικά. Ανθρωπος χαμηλού προφίλ και υπομονετικός, το 2011 γύρισε τις «Αλπεις», που εύλογα θα κινούσαν το ενδιαφέρον ενός μεγάλου φεστιβάλ. Και ναι, αυτή τη φορά ήταν της Βενετίας, όπου η ταινία προβλήθηκε εντός συναγωνισμού, κερδίζοντας το βραβείο σεναρίου. Στο πλευρό του Λάνθιμου και πάλι ο Ευθύμης Φιλίππου.
«Στο σημείο όπου βρίσκομαι σήμερα, θα μου ήταν πολύ πιο εύκολο να γυρίζω ταινίες σε ξένες χώρες και όχι στην Ελλάδα» είχε πει στη συνέντευξη Τύπου της ταινίας ο Λάνθιμος. «Αυτό που πραγματικά θα ήλπιζα και θα ήθελα είναι να γυρίζω περισσότερες ταινίες στην Ελλάδα» είχε επίσης πει. «Ομως και οι τρεις ταινίες που έχω γυρίσει στην Ελλάδα έγιναν κάτω από εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες, που δεν έχουν σχέση με την πρόσφατη οικονομική κρίση». Ο Λάνθιμος αναφέρθηκε στη δυσκολία για τους νεότερους σκηνοθέτες να κάνουν ταινίες στην Ελλάδα «εξαιτίας της δομής των νόμων, της νοοτροπίας και του τρόπου χρηματοδότησης».

Αγαπημένος των φεστιβάλ
Και πράγματι, λίγα χρόνια αργότερα, το 2015, ο Γιώργος Λάνθιμος παρουσίασε στις Κάννες την πρώτη ταινία του γυρισμένη αμιγώς στο εξωτερικό (Ιρλανδία) με ξένα κυρίως κεφάλαια, στα οποία όμως συμμετείχε η Ελλάδα με το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου και τη Faliro House του Χρήστου Κωνσταντακόπουλου. Με την εξαίρεση της (Γαλλίδας που έχει μεγαλώσει στην Ελλάδα) Αριάν Λαμπέντ που είχε ήδη ταυτιστεί με το έργο του Λάνθιμου, το καστ είχε ξένους ηθοποιούς-φίρμες: Κόλιν Φάρελ, Ρέιτσελ Βάις, Λεά Σεϊντού. Και για μία ακόμη φορά ο Λάνθιμος έφυγε από φεστιβάλ έχοντας κερδίσει κάτι, το βραβείο της επιτροπής. Τρεις συμμετοχές σε διαγωνιστικά τμήματα μεγάλων φεστιβάλ, τρεις διακρίσεις. Τρία στα τρία. Και μια υποψηφιότητα για Οσκαρ αργότερα, μαζί με τον Φιλίππου για το σενάριο. Για να μην αναφερθώ στο ότι χάρη στο όνομά του και στις ταινίες του το νέο ελληνικό σινεμά απόκτησε και ταυτότητα, New Greek Weird Cinema, όρος με τον οποίο δεν συμφωνούν όλοι οι εκπρόσωποί του. Το γεγονός είναι ότι ο Λάνθιμος κατάφερε να γίνει brand name του εναλλακτικού art house cinema στο εξωτερικό, ένας γνήσιος αντικαταστάτης του Θόδωρου Αγγελόπουλου χωρίς ο κινηματογράφους τους να έχει σχέση.
Από τις όσες φορές τον έχουμε συναντήσει –κυρίως σε συνεντεύξεις Τύπου –ο Γιώργος Λάνθιμος δεν φαίνεται να αρέσκεται μιλώντας λεπτομερώς πολύ για το έργο του. «Η αλήθεια είναι ότι έχω μια ευαισθησία για τα πράγματα που κάνω και το πώς καταλήγουν να φαίνονται. Με ενοχλεί η προσωπική προβολή σε σχέση με τις ταινίες. Δίνω ό,τι νιώθω ότι μπορώ να κάνω πολύ καλά. Ολες οι αναλύσεις μπορούν να γίνουν ως και εξαντλητικές». Μήπως τελικά αυτή η «μυστικιστική σιωπή» είναι και το μυστικό της επιτυχίας του; Και αν είναι, μπράβο του!

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ