Ρίτσαρντ Μπράνσον. Πριν από δύο μήνες έγινε πάλι θέμα πρωτοσέλιδο σε όλες τις εφημερίδες του κόσμου, γιατί στην προσπάθειά του να κάνει τον γύρο του κόσμου σε 18 ημέρες με αερόστατο, το αερόστατο πάνω από την αλγερινή έρημο είχε άλλη άποψη, με αποτέλεσμα να βρεθεί, έστω και για λίγο μια νύχτα μόνο , στο μέσον της ερήμου και να απολαύσει με αίσθημα «αυτή είναι η τελευταία μέρα που μας ξημερώνει» την ανατολή. «Είδαμε έναν θεόρατο ήλιο να ανατέλλει μέσα από τη γαλήνη της ερήμου ξημερώνοντας για μας μία ακόμη υπέροχη ημέρα»!
Ρίτσαρντ Μπράνσον.Το αφεντικό της Virgin, της αεροπορικής εταιρείας που προσφάτως αγόρασε και τους σιδηροδρόμους της Αγγλίας και χρόνια τώρα, υπό αυτήν την επωνυμία, διαθέτει στην αγορά ό,τι πιο εκλεκτό στην ποπ και ροκ μουσική ανά τον κόσμο!
Ρίτσαρντ Μπράνσον. Ενας κύριος με κατάξανθα μαλλιά, που διατηρεί τη νεότητά του μέσα στα αχνά ξανθά του φρύδια, που νευρικά αντιδρούν σε κάθε ερέθισμα. Το πρόσωπό του κατακόκκινο· δηλώνει ότι η νύχτα που πέρασε ήταν μεθυστική, πίνει καφέ, με συναγωνίζεται στο νερό «Κορπή» και σκέφτεται προτού απαντήσει. Δεν συναγωνίζεται τον εαυτό του, είναι βέβαιος ότι η τρέλα του είναι διάχυτη, δεν κάνει τίποτε περισσότερο για να εκδηλωθεί παρά μόνο να απαντήσει σε ό,τι τον ρωτάμε από καρδιάς και όχι εγκεφαλικά.
Ρίτσαρντ Μπράνσον. Ηρθε στην Ελλάδα για να γνωρίσει από κοντά το νέο προσωπικό της εταιρείας τους, να δει τα νέα μαγαζιά που δημιούργησε και να συναντήσει μερικούς πολιτικούς ικανούς να βάλουν το χεράκι τους για να γίνει πραγματικότητα ένα όνειρό του ξενοδοχειακό στην Υδρα. Τα προβλήματα πολλά, αλλά τα όνειρα ακόμη περισσότερα και το πείσμα απύθμενο.
Ρίτσαρντ Μπράνσον. Τα επιχειρηματικά σχέδιά του θα τα διαβάσετε στο οικονομικό μας ένθετο, εδώ θα περιοριστούμε σε ένα ταξίδι, λίγα εκατοστά πάνω από το έδαφος. Ενας εξαιρετικός χρήστης της πρόκλησης, σήμερα ως φίλος, απλός θνητός, μεγαλώνει τον μύθο του, γιατί δεν πετάει πυροτεχνήματα εντυπωσιασμού, απλώς μιλάει τη γλώσσα του σώματος, τη γλώσσα της απόλαυσης και μας προτρέπει σε μια ζωή «όπου η χαρά μας βρίσκεται στο να κάνουμε κάτι πέρα από το υπάρχον»!.
Ρίτσαρντ Μπράνσον. Κυρίες και κύριοι, ένας άνθρωπος που διασκεδάζει να διηγείται πώς έχασε 500 εκατομμύρια δολάρια σε ένα ελληνικό εστιατόριο, αλλά απόλαυσε ένα τσιγαριλίκι. Τελικώς, η Λίνα, η φίλη μου, έχει δίκιο όταν λέει ότι «η σωτηρία της ψυχής είναι πολύ μεγάλο πράγμα»! Ιδού μια ζωντανή απόδειξη λοιπόν! Το χρήμα σού δίνει μια κάποια ελευθερία αλλά ταυτόχρονα σε φυλακίζει μέσα σε νέες ευθύνες
Είστε τρελός ή είναι απλώς φήμες;
«Είμαι το φυσικό επακόλουθο ενός παιδιού που στα 15 του χρόνια εγκατέλειψε το σχολείο για να κάνει άλλα πράγματα!».
Τι εννοείτε; Οποιο παιδί εγκαταλείπει το σχολείο στα δεκαπέντε γίνεται επιχειρηματίας διεθνούς ακτινοβολίας;
«Ή καταλήγει στη φυλακή».
Πόσο απέχει η επιτυχία από την αποτυχία;
«Ελάχιστο! Εγώ, για παράδειγμα, διέκοψα το σχολείο και αυτό θα μπορούσε να είναι καταστροφή. Αυτό όμως με έσωσε».
Δεν θα ήταν καλύτερα τα πράγματα αν είχατε πιεστεί να πάτε πανεπιστήμιο;
«Ποτέ δεν είναι καλύτερα τα πράγματα όταν πιεζόμαστε για να κάνουμε κάτι. Ισως είναι πιο σίγουρα. Αλλά η ζωή δεν είναι όμορφη μέσα στη σιγουριά!».
Οι γονείς σας δεν αντέδρασαν που είπατε στα 15 «σταματάω το σχολείο»;
«Θυμάμαι τη στιγμή που δήλωσα στον πατέρα μου ότι σκόπευα να σταματήσω το σχολείο, να το παρατήσω».
Ησασταν στο τραπέζι για το δείπνο και ξαφνικά το λέτε και μένει ο πατέρας σας με το πιρούνι στον αέρα; (γέλια).
«Οχι, όχι. Βρισκόμασταν στον κήπο του σπιτιού μας. Εκείνη την ημέρα κάναμε ατέλειωτους κύκλους, δεν ξέρω και εγώ πόσες φορές περπατήσαμε γύρω – γύρω στον κήπο μας!» (γέλια).
Και το αποτέλεσμα; Πώς αντέδρασε όταν το άκουσε;
«Εξομολογητικά. Μου ομολόγησε ότι όταν ήταν 21 χρόνων δεν ήξερε ακόμη τι ήθελε να κάνει στη ζωή του. Ακούγοντάς με, ομολόγησε ότι ένιωθε υπέροχα. «Είναι υπέροχο στα 15 σου», μου είπε, «να έχεις στόχο, να έχεις ξεκάθαρο στόχο και να είσαι ήδη αποφασισμένος να τον πραγματοποιήσεις!».
Πολύ ρόδινα τα περιγράφετε. (γέλια) Δεν μπορεί ένας πατέρας να μην ανησυχεί όταν το 15χρονο παιδί του του δηλώνει ότι εγκαταλείπει το σχολείο.
«Οχι μόνο δεν ανησύχησε, με ενθάρρυνε κιόλας! Εδειξε μεγάλη κατανόηση. Μου υποσχέθηκε μάλιστα ότι αν δεν τα έβγαζα πέρα θα μου έδινε άλλη μια ευκαιρία να σπουδάσω, να συνεχίσω τις σπουδές μου. Να σας πω και κάτι άλλο, για το οποίο είμαι βέβαιος πια. Μην ανησυχείτε ποτέ για άνθρωπο που έχει στόχο. Ο στόχος είναι η σωτηρία! Ολα τα «κακά» στον κόσμο τούτο προέρχονται από την έλλειψη στόχου και πίστης σε κάποιον στόχο!».
Εσείς έχετε παιδιά;
«Ναι, βέβαια!»
Ετσι θα αντιδρούσατε αν σας έλεγε ένα από τα παιδιά σας ότι εγκαταλείπει το σχολείο στα δεκαπέντε;
«Για να είμαι ειλικρινής, γι’ αυτό αποφεύγω να βγαίνω παρέα με την κόρη μου στον κήπο μας! (γέλια) Η κόρη μου μόλις έκλεισε τα 15. Τρέμω τη στιγμή που θα ζητήσει από μένα την ίδια κατανόηση που έδειξε σε μένα ο πατέρας μου! (γέλια) Δεν σας το κρύβω, αλλά ήταν πολύ προχωρημένο αυτό που έκανε ο πατέρας μου! Πολύ ώριμο! Δεν ξέρω αν είμαι ακόμη τόσο ώριμος!» (γέλια).
Οι επιλογές είναι αυτές που καθορίζουν την όποια πορεία μας στη ζωή ή οι επιρροές;
«Σε γενικές γραμμές πιστεύω ότι δεν μετανιώνει ποτέ αυτός που επιλέγει. Και ο πιο κερδισμένος όλων είναι αυτός που επιλέγει την πιο τολμηρή των επιλογών που έχει μπροστά του. Πιστεύω ότι η ομορφιά της ζωής δεν κρύβεται ποτέ στον δρόμο της συμβατικότητας. Οταν είσαι τολμηρός στις επιλογές σου μπορείς πιο εύκολα να αποτύχεις ή να επιτύχεις. Και να αποτύχεις όμως δεν μετανιώνεις για την επιλογή σου γιατί έχεις ζήσει έντονα τη ζωή σου. Και το ζητούμενο αυτό είναι».
Και όμως, στην εποχή μας διαφημίζεται πολύ έντονα ότι το ζητούμενο είναι η επιτυχία.
«Σε ό,τι διαφημίζεται πολύ να ξέρετε ότι κάτι ύποπτο κρύβεται. Το σωστό δεν έχει ανάγκη πολυδιαφήμισης. Δεν λέω, χρειάζεται μια ιδέα, μια καλή ιδέα να γίνει γνωστή, να φτάσει στον κόσμο. Αλλά αν φτάσει και δεν περάσει, όσο συνεχίζεις να τη διαφημίζεις τόσο αποδεικνύεις ότι δεν έχει δύναμη η ιδέα σου. Μετά τι πάει να πει επιτυχημένος; Ποιος είναι επιτυχημένος στην εποχή μας;».
Αυτό ρωτώ και εγώ. Ποιος;
«Μια απλή υπάλληλος, μια αεροσυνοδός στην αεροπορική εταιρεία μου, μπορεί να είναι εξίσου επιτυχημένη με μένα ή με τον γενικό διευθυντή της εταιρείας για την οποία εργάζεται. Φτάνει να ξυπνάει το πρωί με όρεξη και θετική άποψη για τη ζωή! Οι ώρες όλων μας είναι μετρημένες. Εχει λοιπόν σημασία το πώς αποφασίζουμε να τις περάσουμε και αν τελικώς τι αποφάσεις μας τις πραγματοποιούμε. Αλλιώς, όλοι ίδιοι είμαστε, με τις ίδιες πάνω κάτω δυνατότητες. Εχουμε, με άλλα λόγια, όλοι στη διάθεσή μας μόλις τρία γεύματα ημερησίως. Τι θέλετε να τρώω εγώ που δεν τρώτε εσείς; Χαβιάρι; Ε, τρώγοντας χαβιάρι πρωί, μεσημέρι, βράδυ, η ζωή σάς διαβεβαιώ δεν γίνεται πιο νόστιμη!» (γέλια).
Πείτε μου το πρώτο πράγμα που δημιουργήσατε στη ζωή σας και νιώθετε υπέροχα γι’ αυτό ακόμη και σήμερα;
«Ποτέ δεν σκέφτηκα έτσι. Ποτέ δεν μένω σε κάτι που κάνω. Δηλαδή ποτέ δεν σκέφτομαι τι ωραία που περάσαμε χθες. Περνάω καλά, όσο μπορώ καλύτερα, και η επόμενη μέρα είναι νέα πρόκληση για μένα. Στα 18 μου έκανα ένα περιοδικό, το ξεκίνησα. Ηθελα πολύ να γίνω δημοσιογράφος. Εγινα δημοσιογράφος με όλο μου το πάθος. Αλλά κάποια στιγμή κυνηγώντας να βγει το περιοδικό αυτό, κυνήγησα και διαφημίσεις. Αυτό με έβαλε στον χώρο της διαφήμισης. Και σιγά σιγά αντιλήφθηκα ότι περισσότερο με ενδιαφέρει να είμαι εκδότης παρά δημοσιογράφος, χωρίς να απορρίπτω τίποτα από όλα αυτά που είχα κάνει. Αν δεν προηγηθεί κάτι δεν έπεται κάτι άλλο. Αυτό το αυτονόητο είναι η ουσία. Εγώ οδηγήθηκα εδώ που είμαι από τη ζωή μου και τις επιλογές που έγιναν με βάση τις διαθέσεις μου. Το μόνο που με καθοδηγούσε πάντα ήταν οι μετρημένες ώρες όλων μας και η απόλαυση αυτών των ωρών. Εβλεπα ότι από τις διαφημίσεις, για παράδειγμα, δεν βγαίναμε ως περιοδικό. Είπα να κάνω κάτι αποδοτικότερο. Ανοιξα μια δισκογραφική εταιρεία. Θα μου πείτε, γιατί δισκογραφική και όχι κάτι άλλο. Απλό. Μου άρεσε η μουσική, άκουγα μουσική, δεν ήμουν άσχετος. Βέβαια δεν ήξερα πώς βγαίνει ένας δίσκος. Αλλά ό,τι θέλεις πολύ το μαθαίνεις με ευκολία».
Δεν γεννιόμαστε, λέτε, με μια κλίση, που λένε;
«Σωματικά, αν αυτό εννοείτε, ο καθένας ξέρει κάποιες ιδιότητες εκ γενετής. Πνευματικά όμως όχι. Γεννιόμαστε με χαρίσματα εν δυνάμει. Αλλά χωρίς καλλιέργεια δεν μπορούμε να δώσουμε πνεύμα στο χάρισμα. Και χάρισμα χωρίς πνεύμα είναι μια Lotus χωρίς οδηγό. Τι να το κάνεις ένα τέτοιο αυτοκίνητο αν δεν ξέρεις να το οδηγήσεις; Κανείς δεν έχει μια Lotus για να την βλέπει! Μια Lotus στη βιτρίνα δεν έχει καμιά αξία. Ετσι και το χάρισμα. Είναι απλώς βιτρίνα, χωρίς το πνεύμα, την καλλιέργεια. Δεν υπάρχει δε πιο οδυνηρό από το να έχεις το χάρισμα και να μην ξέρεις τι να το κάνεις. Είναι σαν κάτι χήρες, που δεν πήραν ποτέ δίπλωμα οδήγησης και τους μένουν τα αυτοκίνητα των ανδρών τους! Φοβερή απόγνωση!» (γέλια).
Το σχολείο είναι μέρος της καλλιέργειάς μας;
«Είναι ένας τρόπος να μάθεις, να πάρεις πληροφορίες για διάφορα πράγματα, το σχολείο. Αλλά δεν είναι ο μόνος τρόπος. Ισως είναι ο πιο συμβατικός. Η καλλιέργειά μας έχει μεγαλύτερη σχέση με τους γονείς που μας γέννησαν και μας μεγάλωσαν παρά με το σχολείο. Η καλλιέργειά μας πιστεύω ότι έχει να κάνει με τα 10 πρώτα χρόνια της ζωής μας. Αυτά τα 10 χρόνια επηρεάζουν όλη μας την υπόλοιπη ζωή. Δεν ξέρω αν έχω δίκιο, αλλά εγώ αυτό πιστεύω. Ετσι έχω συλλάβει τα πράγματα».
Οι γονείς σας πιστεύετε ότι σας μεγάλωσαν με όνειρα να κάνετε αυτό που κάνετε;
«Νιώθω ντροπή, αλλά αν θέλω να σας απαντήσω ειλικρινά πρέπει να σας ομολογήσω ότι οι γονείς μου ονειρεύονταν να γίνω πρωθυπουργός!» (γέλια).
Δυστυχώς, τους απογοητεύσατε δηλαδή (γέλια).
«Ναι, φυσικά, το πιστεύω! (γέλια) Η μητέρα μου ήταν πολύ φιλόδοξη γυναίκα. Πάνω από όλα στη ζωή της είχε βάλει την επιτυχία των παιδιών της. Αυτός ήταν ο στόχος της. Ευτυχώς, ο πατέρας μου ήταν πιο άνετος τύπος. Ετσι γλίτωσα και δεν έγινα πρωθυπουργός της χώρας. Ο πατέρας μου είναι ένας άνθρωπος που γνωρίζει καλά τη σημασία της ζωής. Ο ίδιος ονειρευόταν από παιδί να γίνει αρχαιολόγος, αλλά ο πατέρας του τον παρότρυνε και συχνά πιεστικά να γίνει δικηγόρος. Ισως γι’ αυτό αποφάσισε να μην πιέσει ποτέ αυτός τα παιδιά του».
Τελικώς, κατ’ επέκταση, ο παππούς σάς γλίτωσε (γέλια).
«Ακριβώς. Βέβαια δεν γλιτώσαμε απολύτως από την αυστηρότητα της μητέρας μου. Ηταν πολύ αυστηρή. Μεγάλωσα χωρίς τηλεόραση, ποδόσφαιρο, αλητείες. Τίποτε από αυτά. Μας υπαγόρευε πάντα, και δη όταν ήμασταν παιδιά, σκληρούς όρους».
Είπατε κάποια στιγμή «ο πατέρας μου γνώριζε καλά τη σημασία της ζωής»! Αλήθεια, ποια είναι για σας η σημασία της ζωής;
«Θεός φυλάξοι! (γέλια) Τι ερώτηση και αυτή. Δεν ξέρω. Χθες το βράδυ ήπια πολύ, ξενύχτησα. Πώς μπορώ να απαντήσω σε μια τέτοια ερώτηση, με πονοκέφαλο;» (γέλια).
Αυτές είναι θεραπευτικές ερωτήσεις (γέλια) Για να περάσει ο πονοκέφαλος τις θέτω (γέλια).
«Η φιλία είναι το παν στη ζωή. Αυτή είναι η σημασία της ζωής. Η φιλία και να μην έχεις πονοκέφαλο μετά το μεθύσι! (γέλια) Είναι πολύ σοβαρή ερώτηση αυτή, κάντε μου μια άλλη, αν θέλετε» (γέλια).
Τελικώς, αυτό που κάνετε σήμερα είναι αυτό που θέλατε να κάνετε στη ζωή σας;
«Ναι. Νιώθω ότι προσωπικώς είδα την τύχη να μου χαμογελάει. Πάντα πίστευα ότι είναι τύχη να καταφέρεις να κάνεις ό,τι θέλεις με τη ζωή σου! Οι περισσότεροι άνθρωποι γύρω μας αναγκάζονται να κάνουν ό,τι τους υπαγορεύουν οι άλλοι και, δυστυχώς, αυτοί οι άτυχοι της ζωής αποφασίζουν ψηφίζοντας για τις τύχες μας. Πώς μπορεί λοιπόν να ψηφίσει την καλή μας τύχη ένας άτυχος; (γέλια) Αυτή είναι η πηγή του «κακού»! Φαντάζεστε να ψηφίζουν μόνο όσοι πίστευαν ότι η ζωή είναι μια ευχάριστη πορεία εκμάθησης; Τότε θα ήταν ακόμη και οι άτυχοι πιο τυχεροί. Νομίζω ότι η εταιρεία μας, επειδή αντιμετωπίζει έτσι τα πράγματα, κάνει και τους εργαζόμενους σε αυτήν τυχερούς. Η εταιρεία μας, για να καταλάβετε, ποτέ δεν επαναπαύεται στα δεδομένα. Κυνηγάει να μάθει τι κρύβει το άγνωστο. Ή της αρέσει η πρόκληση· προκαλούμε τους ανθρώπους και αυτό κάνει και τους συμβατικούς από φύση να αντιδρούν. Η ζωή που έζησα ως σήμερα, προσωπικώς, υπήρξε συναρπαστική, πολύ γεμάτη».
Πότε η ζωή που ζούμε είναι γεμάτη;
«Οταν συνεχίζουμε να κάνουμε ό,τι κάνουμε για επιβίωση. Είμαι εναντίον της άνεσης. «Καλά είμαστε τώρα», λένε μερικοί. Ή κάποιοι άλλοι λένε: «Να δουλέψω άλλα δέκα χρόνια και καθάρισα». Μα, δεν είναι βρώμικη η ζωή για να την καθαρίσουμε. Κάνουμε ό,τι κάνουμε γιατί δεν θα μπορούσαμε να ζήσουμε χωρίς να το κάνουμε».
Αυτοί που λένε θα «δουλέψω άλλα δέκα χρόνια και καθάρισα» εννοούν, φαντάζομαι, οικονομικά.
«Ηλιθιότητα. Είναι ηλίθιο να δουλεύεις για περισσότερα χρήματα, όταν ξέρεις ότι τελικώς επιβιώνεις με 1.500 θερμίδες ημερησίως. Ξέρετε τι κόστος έχουν 1.500 θερμίδες ημερησίως;».
Σας ακούω. Πείτε μου εσείς που τα έχετε υπολογίσει τα πράγματα.
«Με τα καλύτερα υλικά διατροφής 2.000 δραχμές!».
Αρα;
«Δεν είναι λοιπόν οικονομικό το πρόβλημα γι’ αυτούς που τα λένε αυτά! Το πρόβλημα είναι εγκεφαλικό. Για έναν άνθρωπο που πεινάει και υπάρχουν πολλοί σε αυτόν τον κόσμο η εξεύρεση 1.500 θερμίδων ημερησίως είναι μεγάλο πρόβλημα. Αλλά για έναν άνθρωπο που το έχει λύσει αυτό, αν δεν υπάρχει τίποτε άλλο, τα παραπάνω χρήματα γίνονται τα ίδια το πρόβλημά του».
Εσείς δουλεύετε ακόμη για επιβίωση;
«Ναι. Γιατί εγώ είμαι δημιουργός, δεν είμαι επιχειρηματίας με τη στενή έννοια του όρου. Ζω δημιουργώντας νέα πράγματα, νέες ιδέες. Ζω μαθαίνοντας από τις δημιουργίες μου. Θέλω πάντα να δημιουργώ πράγματα για τα οποία μπορώ να υπερηφανεύομαι. Ποτέ στη ζωή μου δεν ασχολήθηκα με λογαριασμούς και λογιστές. Πρώτα ονειρεύομαι, δημιουργώ, πραγματοποιώ τα όνειρά μου και μετά φροντίζω το κέρδος! Θέλω τα όνειρά μου όταν πραγματοποιούνται να είναι επικερδή αλλά όχι για να συσσωρεύσω χρήματα ούτε για να έχω μεγάλους προσωπικούς τραπεζικούς λογαριασμούς, απλά για να έχω την άνεση να συνεχίζω να κάνω τα όνειρά μου πραγματικότητα. Δεν υπάρχει για μένα πιο μίζερο πράγμα από έναν μεγάλο προσωπικό τραπεζικό λογαριασμό και πλήρη έλλειψη του «τι κάνω τώρα τα χρήματα που έχω»! Η επιχείρηση για μένα αποτελεί τρόπο ζωής. Ζω μέσα στις επιχειρήσεις μου, γι’ αυτό και ποτέ δεν ένιωσα σαν βάσανο τα προβλήματά τους. Δεν υπάρχει πιο μεγάλο βάσανο από το να αναγκάζεσαι να σηκωθείς το πρωί και να κάνεις κάτι που δεν θέλει η ψυχή σου! Ολα τα χρήματα του κόσμου να έχεις αυτό δεν αντέχεται».
Πώς καταφέρνει να κάνει κάποιος αυτό που βασανίζει όλους τους άλλους ευχαρίστησή του;
«Πολύ απλά. Κάνεις ό,τι κάνεις με γνώμονα τα ιδανικά σου. Φτιάχνεις μια αεροπορική εταιρεία που να ικανοποιεί όλες τις προσωπικές σου απαιτήσεις από μια αεροπορική εταιρεία. Η οικονομική επιτυχία είναι σχεδόν εγγυημένη, αν λειτουργήσει έτσι».
Φοβερή βεβαιότητα (γέλια).
«Η οικονομική επιτυχία είναι απόρροια πολλών πραγμάτων, κυρίως όμως στέφεται με οικονομική επιτυχία καθετί το μοναδικό. Βέβαια, οι επιχειρηματικές δημιουργίες που ξεχωρίζουν ή που διακρίνονται από μια μοναδικότητα είναι σπάνιες».
Γιατί;
«Γιατί, ενώ πολλοί πιστεύουν ότι ο επιχειρηματικός χώρος είναι ο κατ’ εξοχήν χώρος του ρίσκου, συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Εχει περάσει η αντίληψη ότι καλός επιχειρηματίας είναι αυτός που αντιγράφει μεθοδικά την επιτυχία κάποιου άλλου και κερδίζει εκμεταλλευόμενος το ρίσκο που ανέλαβε κάποιος άλλος! Γι’ αυτό και οι περισσότεροι επιχειρηματίες είναι συντηρητικοί και θεωρούν ότι η τελική τους εργασία είναι η συσσώρευση του πλούτου. Εμένα πάντα με γοήτευαν αυτοί που ρισκάρουν στις επιχειρήσεις. Οι δημιουργοί. Δεν με ενδιαφέρει το κοπιάρισμα μιας ιδέας ή της επιτυχίας. Αυτοί που κοπιάρουν ποτέ δεν θα νιώσουν ελεύθεροι. Πάντα θα ζουν με την ανασφάλεια του ανθρώπου που για να υπάρξει πρέπει κάποιος άλλος πριν από αυτούς να κάνει κάτι που αξίζει να αντιγραφεί. Ο,τι κάνουμε στη ζωή έχει να κάνει με την ίδια μας την ύπαρξη. Ο δημιουργός τα βάζει με τους φόβους του, τις ανασφάλειές του, την επιβίωσή του, τη δύναμη να ζήσει μέσα στην ολική καταστροφή, να ξαναγεννηθεί από το τέλος του. Αυτός είμαι εγώ. Εγώ πιστεύω ότι αν έχεις κάτι να πεις σαν άνθρωπος και καταφέρεις, τολμήσεις να το πεις, ξεχωρίζεις αυτομάτως. Είσαι κάποιος και όχι ο κανένας. Ζούμε όμως μέσα σε μια κοινωνία που ψηφίζουν τους όρους ζωής μας αυτοί που αποδέχονται να είναι «ο κανένας»! Δυστυχώς. Αγανακτώ με επιχειρηματίες που κοιτούν να επωφεληθούν μόνο χωρίς να υπολογίζουν το ανθρώπινο στοιχείο. Αγανακτώ με όλους αυτούς που παράγουν προϊόντα, που ποτέ οι ίδιοι σαν πελάτες δεν θα αγόραζαν. Είναι μεν επιχειρηματίες, αλλά νεκροί άνθρωποι! Ο επιχειρηματίας για μένα είναι δημιουργός, καλλιτέχνης, όχι εισπράκτορας».
Εσείς ποτέ δεν πιάσατε τον εαυτό σας να κάνει κάτι για το χρήμα και μόνο;
«Ποτέ η συσσώρευση του χρήματος δεν υπήρξε ο πρωταρχικός μου στόχος! Μόλις αγόρασε η Virgin σχεδόν όλο τον βρετανικό σιδηρόδρομο (την British Rail). Μέσα στα επόμενα 5 χρόνια δεν θα έχουμε περισσότερα χρήματα, αλλά την ευχαρίστηση να μετατρέψουμε τον εφιάλτη του βρετανού ταξιδιώτη σε μια αξέχαστη απόλαυση. Η προσωπική μου ικανοποίηση από μια τέτοια πλήρη μεταρρύθμιση μιας ολόκληρης βιομηχανίας είναι μεγάλη. Μου αρέσει επίσης πολύ να κάνω μια επιχείρηση που οι άνθρωποί της να νιώθουν υπερήφανοι και να μην ντρέπονται! Ολοι λένε ότι η δύναμη μιας επιχείρησης είναι η κινητοποίηση του προσωπικού της. Κανείς όμως δεν καταλαβαίνει ότι αυτό που κινητοποιεί το προσωπικό δεν είναι απλώς η καλή αμοιβή αλλά και το ξεχωριστό έργο. Σημασία έχει ο υπάλληλος να μη νιώθει ντροπιασμένος από το έργο του με ικανοποιημένη τσέπη. Μια ικανοποιημένη τσέπη υπαλλήλου, χωρίς το αίσθημα της υπερηφάνειας γι’ αυτό που κάνει, έχει εξίσου δυσάρεστες συνέπειες για την επιχείρηση. Γιατί, το ξαναλέω, το ζήτημα της επιβίωσης δεν είναι απλώς οικονομικό. Ισως πρωταρχικά οικονομικό, αλλά ο θάνατος είναι έξω από την πόρτα κάθε ζωντανού ανθρώπου χωρίς όνειρα! Με όνειρα ζούμε και δεν το καταλαβαίνουμε!».
Βέβαια, θα έχετε ακούσει να λένε ότι η καθημερινότητα τρώει τα όνειρα.
«Η απόλαυση πρέπει να παραμένει πάντα ζωντανή. Ο,τι κάνουμε, το κάνουμε για να απολαύσουμε! Αυτό δεν πρέπει να το ξεχνάμε. Φυσικά υπάρχουν καθημερινές δυσκολίες, αλλά είναι ζοφερές. Φυσικά υπάρχουν υποχρεώσεις που θα προτιμούσαμε να αποφύγουμε, δεν μπορεί να παθιαζόμαστε με τα πάντα. Αλλά το πάθος μάς βοηθάει να αντιμετωπίσουμε την καθημερινότητα!».
Αλήθεια, πώς σας αντιμετώπισαν όλοι αυτοί οι κολοσσοί στα διάφορα επιχειρηματικά επίπεδα που ανακατευτήκατε; Υπήρξε μια στιγμή που φοβηθήκατε ότι τους «μπαίνετε τόσο στ «μύτη» που θα σας συντρίψουν;
«Ασφαλώς! (γέλια) Κυκλοφόρησε πρόσφατα ένα βιβλίο ενός άγγλου δημοσιογράφου που έχει τον τίτλο «Βρώμικα κόλπα». Περιγράφει την αδίστακτη απόπειρα του κατεστημένου να συντρίψει τη Virgin, με κύριο δράστη την British Airways. Ευτυχώς, από αυτή τη μάχη όχι βγήκαμε ζωντανοί, βγήκαμε και κερδισμένοι και πιο δυνατοί. Αυτό που καταφέρνει ένας σωματώδης αντίπαλος που χτυπάει αλύπητα έναν αδύναμο είναι, αν αντέξει ο αδύναμος, να καταλάβει ο δυνατός ότι η δύναμή του δεν είναι το φονικό του όπλο».
Αν αντέξει (γέλια) Πώς τα βάζει κανείς με την εξουσία και την κερδίζει;
«Εμείς χρωστάμε πολλά σε μερικές εφημερίδες και σε κάποιους δημοσιογράφους, που υπάρχουν για να επιβεβαιώνουν ακόμη και σήμερα ότι υπάρχει κάποια ελευθερία του Τύπου. Ο μόνος τρόπος που υπάρχει για έναν αδύναμο να τα βάλει με την εξουσία, αν αδικείται, είναι ο Τύπος».
Φοβάμαι όμως ότι ο Τύπος, λίγο λίγο υποκύπτει στα μεγάλα συμφέροντα, στην εξουσία.
«Οι μεγάλες εταιρείες είναι μονιμότερες, άρα για μερικές εφημερίδες είναι η πιο ασφαλής πελατεία τους. Υπάρχουν όμως ευτυχώς μερικές εφημερίδες που στηρίζουν την ύπαρξή τους στη μάχη κατά της εξουσίας. Αυτές μας βοήθησαν εμάς. Βέβαια οι περισσότερες εφημερίδες είναι μέσα στο μεγάλο κόλπο. Αλλά αν λίγο φανεί, από μια χαραμάδα, το δίκιο, δύσκολα και μια μεγάλη εφημερίδα να το αποσιωπήσει. Γιατί μην ξεχνάμε ότι μεγάλη εφημερίδα είναι αυτή που την αγοράζουν οι πολλοί και οι πολλοί θέλουν να μάθουν. Μπορείς να τους αποκρύψεις κάτι που δεν γνωρίζουν αλλά τίποτα από αυτά που φτάνουν στα αφτιά τους δεν μπορείς να αγνοήσεις. Πριν όμως με ρωτήσατε κάτι επίσης σοβαρό».
Τι;
«Αν ποτέ φοβήθηκα βάζοντάς τα με όλους αυτούς. Πάντα φοβάσαι όταν έχεις να κάνεις με τέτοιους ανθρώπους, με την εξουσία. Αλλά ποτέ δεν φοβήθηκα την ήττα. Πάντα λέω στον εαυτό μου «και αν ηττηθώ, τουλάχιστον προσπάθησα για το δίκιο μου, για το όνειρό μου»».
Είστε ένας άνθρωπος που τα βάλατε με την εξουσία για να πετύχετε αυτό που ονειρευόσασταν. Σήμερα όμως σιγά σιγά γίνεστε και εσείς εξουσία. (γέλια) Στην εμφάνιση κάποιου που για να πετύχει θα πρέπει να σας αμφισβητήσει, πώς πιστεύετε ότι θα αντιδράσετε; Με άλλα λόγια, στους ανθρώπους της εξουσίας το πάθημα γίνεται μάθημα;
«Μακάρι στην περίπτωσή μου να αποφευχθεί αυτή η παγίδα της εξουσίας».
Δεν σας βλέπω σίγουρο (γέλια).
«Οταν ήμουν μικρός, συχνά έκανα οτοστόπ. Θυμάμαι ότι κάθε φορά που περνούσε ένα αυτοκίνητο και δεν σταματούσε, ορκιζόμουν ότι αν αποκτήσω δικό μου αυτοκίνητο θα σταματήσω και θα παίρνω τον καθένα. Ως τώρα έχω τηρήσει τον όρκο μου, αν και αυτό εκνευρίζει πολύ τη γυναίκα μου! (γέλια) Ο καλύτερος τρόπος για να μην ντυθεί κανείς τα ρούχα της εξουσίας είναι να μην ξεχνάει, να θυμάται το παρελθόν του, τα νιάτα του, πώς ήταν προτού γίνει αυτό που είναι. Δύσκολο, γιατί η εξουσία πάει ασορτί με την απώλεια της μνήμης. Γι’ αυτό και όταν ακούς τους περισσότερους ανθρώπους της εξουσίας νιώθεις ότι δεν έχουν καταγωγή. Δεν έχουν παρελθόν».
Πολλοί άνθρωποι μάλιστα διεκδικούν την εξουσία, για να υποχρεώσουν τους γύρω να ξεχάσουν αυτό που ήξεραν γι’ αυτούς. Κυρίως αυτοί που μισούν το παρελθόν τους.
«Σωστά. Πιστεύω ότι όποιος φτάνει να γίνει εξουσία, μπαίνει σε έναν ελεφάντινο πύργο και βρίσκεται καθημερινά αντιμέτωπος με τη μοναξιά. Εγώ την έχω γλιτώσει γιατί το σπορ της ψυχής μου ήταν πάντα η επαφή με τις ψυχές των άλλων, των γύρω, του τυχαίου επιβάτη στη διπλανή θέση από τη δική μου στο αεροπλάνο. Γι’ αυτό και ταξιδεύω πάντα economy class. Ολα μου φαίνονται πιο φιλικά και οι κοπέλες πιο όμορφες!» (γέλια).
Πείτε μου έναν βασικό κανόνα που διακρίνει όλες σας τις επιλογές;
«Να ξεπεράσουμε σε ό,τι κάνουμε το ήδη υπάρχον! Οσο μεγαλώνω η εμπειρία μου επιβεβαιώνει του λόγου αυτού το αληθές. Η Virgin δεν είναι πια μια εταιρεία, αλλά τρόπος ζωής. Η Virgin έγινε πλέον μια εταιρεία «Total Life». Ο Πίτερ Γκάμπριελ δήλωσε ότι η εταιρεία θα έπρεπε να αναβαπτιστεί «εντός και εκτός», διότι καλύπτει πια όλες τις ανάγκες ενός ανθρώπου, από τη στιγμή όπου έρχεται στη ζωή ως τη στιγμή που φεύγει από αυτήν! (γέλια) Και αυτό ξεκινάει από τη ζωή των ίδιων μας των υπαλλήλων. Ενας υπάλληλος της Virgin το βράδυ μπορεί να κάνει παρέα με τους μουσικούς και το πρωί να δουλεύει για την αεροπορική εταιρεία ή τη σιδηροδρομική! Αν μάθεις να διευθύνεις καλά μια εταιρεία, μπορείς να διευθύνεις την οποιαδήποτε εταιρεία. Το παν είναι να μάθεις να διαλέγεις τους κατάλληλους ανθρώπους. Μετά να τους εμπνεύσεις και να τους αφήσεις ελεύθερους, ώστε να χαίρονται τη δουλειά τους και να νιώθουν ότι το ξεχωριστό ανήκει στη δική τους διαφορετικότητα και όχι στη διαφορετικότητα του ενός, του γενικού τους διευθυντή. Το παν είναι καθένας που δουλεύει σε μια επιχείρηση να νιώθει υπερήφανος που δουλεύει σε αυτήν και όχι σε μια άλλη. Τελικώς, οι άνθρωποι κάνουν την εταιρεία και όχι η εταιρεία τους ανθρώπους. Γι’ αυτό η επιλογή των ανθρώπων είναι το παν!».
Θυμάστε τον πρώτο δίσκο που έβγαλε η δισκογραφική εταιρεία σας;
«Ηταν το «Tubular Bells». Γνώρισε αμέσως τρομερή επιτυχία και έτσι πειστήκαμε ότι η δισκογραφία ήταν εύκολη υπόθεση. Το απίστευτο είναι ότι αποφάσισα να βγάλω εγώ αυτόν τον δίσκο, μόνος μου, γιατί όλες οι καθιερωμένες δισκογραφικές εταιρείες στις οποίες είχα στείλει την κασέτα του νεαρού τότε μουσικού, του Μάικ Ολντφιλντ, την είχαν απορρίψει». (γέλια)
Πείτε μου μια συνάντηση που ήταν για σας εκπλήρωση ονείρου και την οποία πραγματοποιήσατε λόγω του ότι φτιάξατε τη δική σας δισκογραφική εταιρεία;
«Πάντα προσπαθούσα 20 χρόνια τώρα να κλείσω για τη Virgin μια συμφωνία με τους Rolling Stones. Τελικώς τα κατάφερα πριν από τρία χρόνια. Ημουν φανατικός θαυμαστής τους από πιτσιρίκος».
Πόσο διαφέρουν οι μύθοι από κοντά, όταν τους γνωρίζεις;
«Πολύ. Σχεδόν παύουν να είναι μύθοι οι περισσότεροι».
Υπάρχει ένας μύθος που γνωρίσατε και ο οποίος παραμένει για σας μύθος;
«Αυτός που πάντα θαύμαζα πάνω από όλους είναι ο Νέλσον Μαντέλα. Δεν με απογοήτευσε καθόλου όταν τον γνώρισα, για να μην πω ότι τον μυθοποίησα περισσότερο. Γι’ αυτό λέω: «Ας πεθάνει, Θεέ μου, το γρηγορότερο ο Μαντέλα προτού απογοητεύσει τόσους θαυμαστές του σε όλον τον κόσμο»». (γέλια)
Τι έχει ο Μαντέλα που τον κάνει μύθο;
«Είναι τόσο ταπεινός, τόσο ανεξίκακος και μετά από τόσα χρόνια φυλακή κυβερνάει τη χώρα που τον φυλάκισε. Το παν στη ζωή είναι αυτό το ταξίδι από την απομόνωση στο φως, από το φως στην απομόνωση. Είναι η καλύτερη άσκηση για τα μάτια. Οταν είσαι συνεχώς εκτεθειμένος στο φως ή στην απομόνωση, τυφλώνεσαι».
Υπάρχει τρόπος ζώντας Χ χρόνια να ζούμε μια ζωή 2Χ;
«Υπάρχει, αλλά δεν τον ξέρουμε. Αν βρίσκαμε τον τρόπο, θα τον πατεντάραμε και θα τον πουλούσαμε! (γέλια) Ολοι πάντως οι άνθρωποι αυτό προσπαθούν, αλλά λίγοι τα καταφέρνουν. Οπως και λίγοι καταφέρνουν να κάνουν το όνειρό τους πραγματικότητα. Η συντηρητικότητα της κοινωνίας μας τα εμποδίζει όλα αυτά. Δεν έχετε παρατηρήσει ότι, όταν κάποιος άνθρωπος εκφράζει ένα όνειρό του, όλοι γύρω σπεύδουν να του εξηγήσουν γιατί δεν μπορεί να το πραγματοποιήσει. Στην κοινωνία μας ενθαρρύνεται η αποτυχία. Γι’ αυτό τελικώς επιτυχημένοι, για τους οποίους ρωτούσατε στην αρχή, είναι αυτοί που συνεχίζουν να αγωνίζονται, να πιστεύουν στα οράματα, αντί να μάχονται για να δημιουργούν εμπόδια, φράγματα. Οι περισσότεροι άνθρωποι δημιουργούν μόνοι τους τα εμπόδια. Αν ψάξεις για το καλύτερο, θα αποδώσει ό,τι και αν κάνεις, ό,τι και αν βρεις!».
Θα μπορούσατε κάποια στιγμή όλη αυτή την ενεργητικότητά σας να τη διοχετεύσετε στην πολιτική;
«Οχι. Κατορθώνεις περισσότερα εκτός πολιτικής παρά μέσω της πολιτικής. Είναι πιο εύκολο να φέρεις αλλαγές, να κάνεις επαναστάσεις, δρώντας εκτός πολιτικής».
Γιατί;
«Γιατί μια αλλαγή χρειάζεται τη συμμετοχή του κόσμου και ο κόσμος πια υποπτεύεται τους πολιτικούς. Ο κόσμος πια σήμερα θεωρεί ότι οι «καλοί» άνθρωποι δεν φιλοδοξούν να γίνουν πολιτικοί! Στην Αγγλία οι πολιτικοί είναι, κατά πλειονότητα πια, πολύ ουδέτεροι άνθρωποι, άχρωμοι, άγευστοι. Η παγκόσμια διαφθορά των πολιτικών έκανε το κοινό δύσπιστο. Το κοινό βλέπει ότι οι περισσότεροι πολιτικοί μπαίνουν στην πολιτική χωρίς μεγάλη οικονομική άνεση και βγαίνουν πάμπλουτοι! (γέλια) Συχνά πάντως αυτές οι απόψεις μου και η έλλειψη συμβιβασμού που με διακρίνει με έχουν βάλει σε μπελάδες στη χώρα μου. Προσφάτως κατηγόρησα την αγγλική κυβέρνηση για απύθμενη ανοησία, όταν παρεχώρησε το Εθνικό Λαχείο σε μια ιδιωτική εταιρεία. Αλλά διασκέδασα πολύ αυτή τη διαμάχη. Ξέρετε, νομίζω ότι λειτουργώ έτσι με την εξουσία γιατί ποτέ δεν είχα κάποιον προσωπικό στόχο. Πάντα με ενδιέφερε το σήμερα. Πώς θα περάσουμε καλύτερα, πώς θα απολαύσουμε την επόμενη στιγμή. Νομίζω ότι η καλύτερη επένδυση στο μέλλον είναι τελικώς η απόλαυση του σήμερα».
Υπάρχει ένας άλλος επιχειρηματίας που να θαυμάσατε στη ζωή σας;
«Οταν ήμουν μικρός, θαύμαζα τον Φρέντι Λέικερ. Να σας πω κάτι; Μαζί σας νιώθω ότι είμαι στον ψυχίατρο». (γέλια)
Εχετε πάει ποτέ στον ψυχίατρο;
«Οχι, ποτέ».
Γι’ αυτό σας θυμίζω ψυχίατρο. Αν είχατε πάει, δεν θα σας θύμιζα καθόλου! (γέλια) Πιστεύετε ότι η άρρωστη ψυχή θεραπεύεται;
«Δεν ξέρω. Πάντως όχι ξαπλώνοντας σε καναπέδες!». (γέλια)
Υπάρχουν άνθρωποι που να έχουν επηρεάσει τη σκέψη σας;
«Οι γονείς μου. Η μητέρα μου περισσότερο. Στον πατέρα μου οφείλω την ισορροπία μου».
Από ποιο μέσο μαζικής ενημέρωσης μαθαίνετε περισσότερο;
«Πάντα μάθαινα πολλά ακούγοντας μουσική. Αλλά γενικά έχω πολύ καλή σχέση με τα μέσα. Ισως γιατί ποτέ δεν σπούδασα».
Τι θα απαντούσατε σε έναν συνάδελφο επιχειρηματία που θα υποστήριζε μπροστά σας ότι το χρήμα είναι ο σύγχρονος θεός;
«Το χρήμα σού δίνει ελευθερία, μια κάποια ελευθερία, αλλά ταυτόχρονα σε φυλακίζει μέσα σε νέες ευθύνες. Και τελικώς θα υποστήριζα κάτι που πιστεύω: ότι δεν υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ αυτού που έχει και αυτού που δεν έχει χρήματα. Η ευτυχία είναι που κάνει τη διαφορά μεταξύ των ανθρώπων και όχι το χρήμα. Κανείς δεν ζει αιώνια όσα χρήματα και αν έχει. Αλλά αν ένας άνθρωπος ζει έντονα όσο ζει είναι κατά τι πιο ευτυχής από τους άλλους».
Από πού μαθαίνει ο άνθρωπος περισσότερο, από τις επιτυχίες ή τις αποτυχίες του;
«Για μένα οι αποτυχίες έχουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Εχουμε έναν εκδοτικό οίκο και έλεγα στους συνεργάτες μου ότι θα ήταν καλό να βγάλουμε μια σειρά βιβλίων για τις μεγάλες αποτυχίες διαφόρων ανθρώπων. Η γραμμή που χωρίζει την επιτυχία από την αποτυχία είναι τόσο λεπτή, σχεδόν αόρατη. Η Virgin κινδύνεψε τόσες φορές να περάσει από την άλλη μεριά. Σταθήκαμε απλώς τυχεροί. Δεν τη γλιτώνουμε πάντα την τελευταία στιγμή».
Πείτε μου ένα λάθος που σας στοίχισε πολύ στη ζωή σας;
«Το ακριβότερο λάθος που έκανα συνέβη πριν από 20 χρόνια σε ένα ελληνικό εστιατόριο. Μου στοίχισε μισό δισ. δολάρια».
Ναι; Θα μου το πείτε;
«Σας δίνω πέντε ευκαιρίες να βρείτε τι λάθος έκανα. Αν το βρείτε, σας χαρίζω το 50% της Virgin. (γέλια) Πάει το στοίχημα;».
Πάει… (γέλια)
«Αφήστε, μη σας παιδεύω. Δεν πρόκειται να το βρείτε. Παίζω εκ του ασφαλούς!».
Τουλάχιστον πείτε μου το λάθος που κάνατε!
«Για να με ακούσετε σας προσφέρω ένα ταξίδι με τη Virgin στο Λονδίνο!». (γέλια)
Καλά, τότε θα το ακούσω! (γέλια)
«Είχα πάει σε ένα ελληνικό εστιατόριο με τους Dire Straits πριν από 20 χρόνια. Το πρωί θα υπογράφαμε ένα συμβόλαιο και τους κάλεσα σε δείπνο για να γιορτάσουμε τη μελλοντική συνεργασία μας. Στο τέλος του δείπνου ο έλληνας ιδιοκτήτης του εστιατορίου είχε ετοιμάσει μια έκπληξη: μοίρασε ένα μικρό σκεπασμένο πιατάκι σε όλους μας! Ξεσκεπάσαμε τα πιατάκια μας και βρήκαμε ο καθένας ένα τσιγαριλίκι. Το καπνίσαμε παρέα. Το επόμενο πρωί όμως οι Dire Straits δεν φάνηκαν στο ραντεβού. Μετά από 15 χρόνια διάβασα σε ένα βιβλίο ότι είχαν παρεξηγήσει την ενέργεια του έλληνα εστιάτορα και είχαν σκεφτεί ότι σκοπός μας ήταν να τους πασάρουμε ναρκωτικά! (γέλια) Η απόδοση του συμβολαίου αυτού μου στοίχισε 500 εκατ. δολάρια. Περιττό να σας πω ότι από τότε έχω να μπω σε ελληνικό εστιατόριο για να φάω!». (γέλια)
Ποιο είναι το πιο ενδιαφέρον πράγμα που έχουν δει τα μάτια σας ως σήμερα;
«Η ανατολή, όταν το αερόστατο περνάει πάνω από τα βουνά Ατλας. Σου κόβει την ανάσα αυτή η θέα. Στη ζωή αυτή όμως εξακολουθώ να πιστεύω ότι δεν υπάρχει πιο ενδιαφέρον πράγμα από τη συντροφιά μιας έξυπνης γυναίκας». (γέλια)
Σας ευχαριστώ πολύ. Με καλύψατε με την τελευταία αυτή απάντησή σας! (γέλια)
«Και εγώ σας ευχαριστώ».
