Κώστας Παπανικολάου: «Η πείρα σκοτώνει το φρέσκο βλέμμα»

Η ζωή και η τέχνη κάνουν κύκλους. Ο ζωγράφος Χρήστος Μποκόρος άνοιξε έναν κύκλο για τον συλλέκτη Σωτήρη Φέλιο, συστήνοντάς του έναν ομότεχνό του που έμελλε να γίνει επίλεκτο μέλος της φοβερής γενιάς του ’80 που κυριαρχεί τώρα στην ελληνική εικαστική σκηνή. Ο συλλέκτης πήγε το 1993 στο εργαστήριο του Κώστα Παπανικολάου και άρχισε να αγοράζει έργα του. Ετσι δημιουργήθηκε μια συλλογή μέσα στη συλλογή 75 έργων του ζωγράφου, απ’ όλες τις περιόδους της δουλειάς του (1986-2013), 32 από τα οποία θα εκτεθούν υπό τον τίτλο «Ανα-δρομή» στον χώρο της συλλογής του Σωτήρη Φέλιου στη Φωκίωνος Νέγρη. Η επιμελήτρια της έκθεσης Τατιάνα Σπινάρη – Πολλάλη σχολιάζει ότι ο τίτλος «Ανα-δρομή» μάς προτρέπει ανα-δράμουμε και να πραγματοποιήσουμε διαδρομές στο σύνολο της δουλειάς του ζωγράφου κοιτάζοντας μια επιλογή έργων του.

Πριν απ’ όλα αυτά υπήρχε η περιέργεια του ίδιου του Κώστα Παπανικολάου να μάθει πώς γίνεται αυτή η τέχνη, η χειροποίητη ζωγραφική. Και όταν άρχισε να την αποκρυπτογραφεί στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, με δασκάλους τον Γιάννη Μόραλη και τον Δημήτρη Μυταρά, προέκυψε μια καινούργια πρόκληση. Να ζήσει από την τέχνη του. «Το έβλεπα σαν να κατεβαίνεις στο γήπεδο για να κερδίσεις το ψωμί σου» λέει. «Από τη σχολή το σκεφτόμουν αυτό και από τότε άρχισα να πουλάω έργα».

Η σχέση του εμπορίου με το πνεύμα ήταν ανέκαθεν στενή. Φανταστείτε ότι η θαυμαστή αρχαία ελληνική φιλοσοφία ξεκίνησε από τη Μίλητο της Ιωνίας, ακριβώς επειδή ήταν η πλουσιότερη πόλη με τις περισσότερες εμπορικές συναλλαγές και ανταλλαγές με όλον τον γνωστό τότε κόσμο. «Η ζωή μας βασίζεται στο εμπόριο» λέει ο ζωγράφος. «Ο συλλέκτης παρέχει τα καύσιμα στον δημιουργό για να πάει όπου θέλει. Κι αυτό αφορά και τους άλλους, γιατί βλέπουν τα έργα του».

«Πολλές φορές η πείρα σκοτώνει την παρατηρητικότητα, το φρέσκο βλέμμα» λέει ο Κώστας Παπανικολάου. Αν και η μαθητεία του έχει τυπικά τελειώσει το 1985, όταν αποφοίτησε από την ΑΣΚΤ, ουσιαστικά η παρατήρηση και η εργασία εκ του φυσικού σε διαφορετικές στιγμές συνεχίζονται αδιάκοπα. Δεν παύει ποτέ να τον απασχολεί η λειτουργία της ζωγραφικής και σκέφτεται το αρχέγονο ερώτημά του, πώς θα κάνει τα βασικά συστατικά της, τους ανθρώπους, τα σπίτια, τα παράθυρα, τους λόφους, τις ελιές, τις λεμονιές, τις βάρκες, τη θάλασσα. Να πώς σκέφτεται: «Η θάλασσα ποτέ δεν είναι ανιαρή. Είναι η ίδια και αλλάζει συνεχώς και διαρκώς. Ενα πορτρέτο της θάλασσας γίνεται σε βάθος χρόνου και δεν είναι ένα ενσταντανέ, φωτογραφία της στιγμής. Κι όταν συμπυκνώνεται με την τέχνη και την τεχνική που διαθέτω, προσπαθώ να βγει ένα έργο ως συνολική εντύπωση που έχω γι’ αυτήν. Είναι πολλές στιγμές της θάλασσας μαζί». Η θάλασσα κυριαρχεί και στη νέα δουλειά του που θα δείξει τον ερχόμενο Μάιο στην γκαλερί Citronνe στον Πόρο.

Οπως επισημαίνει η Τατιάνα Σπινάρη – Πολλάλη, στην εποχή της παγκοσμιοποίησης η ζωγραφική του Κώστα Παπανικολάου είναι ταυτότητα. Χειροποίητη ταυτότητα θα προσθέταμε. Ο ζωγράφος φτιάχνει ό ίδιος τις σκόνες χρώματα, όπως οι βυζαντινοί και οι μεταβυζαντινοί μαΐστορες, και τα απλώνει πάνω σε κόντρα πλακέ θαλάσσης. «Στη λειτουργία της ζωγραφικής» λέει «παίρνεις τα χρώματα και σκέφτεσαι τι θα κάνεις, πώς θα το κάνεις, πώς θα το παρουσιάσεις. Παρ’ όλα αυτά η ζωγραφική γίνεται με το σώμα. Γίνεται με το χέρι, αλλά δεν γίνεται με το χέρι. Γίνεται με τα μάτια, αλλά δεν γίνεται με τα μάτια, γίνεται με τον νου. Ούτε με το μυαλό γίνεται, γίνεται με το χέρι. Ούτε με το χέρι γίνεται, αλλά από την ιστορία που ξέρει ο ζωγράφος. Αρα είναι προσωπική κατάσταση και διαδικασία, αλλά είναι και ιστορική. Ολοι όσοι ασχολούνται με τη μαγειρική έχουν ελεύθερη πρόσβαση στα υλικά. Ο μάγειρας κάνει τη διαφορά». Και όλα τείνουν προς το καλό έργο που ο ζωγράφος πάντα προσδοκά, όπως και οι θεατές.

πότε & πού:

Η έκθεση «Ανα-δρομή» με 32 έργα του Κώστα Παπανικολάου από τη συλλογή του Σωτήρη Φέλιου θα εγκαινιαστεί στην Φωκίωνος Νέγρη 16, την Τετάρτη 23 Νοεμβρίου στις 20.00 και θα διαρκέσει έως τις 29 Ιανουαρίου.