Τη γοητεία του σκόρδου την ανακάλυψα στην Αγγλία. Κάθε φορά όπου το κύριο πιάτο στο εστιατόριο του πανεπιστημίου δεν μου άρεσε (μέση συχνότητα τέσσερις φορές την εβδομάδα…) έτρωγα το σνακ: σκορδόψωμο! Γρήγορα όμως αναγκάστηκα να θυσιάσω τη μοναδική γαστριμαργική μου απόλαυση στον βωμό της κοινωνικής ζωής μου. Γιατί, αν και είναι αλήθεια ότι οι Αγγλοι δεν είναι ιδιαίτερα διαχυτικοί, ακόμη και αυτοί τυχαίνει να πλησιάσουν κάποιον σε απόσταση μικρότερη των δύο μέτρων! Αναρωτιόμουν τότε, προσπαθώντας να ισορροπήσω τον βρασμένο σε βαθμό κακουργήματος αρακά μου στην ανάποδη πλευρά του πιρουνιού, γιατί κάτι που μπορεί να είναι τόσο νόστιμο (εντάξει, το παραδέχομαι, σε σύγκριση με τα αγγλικά φαγητά…) μπορεί να αφήνει τόσο δυσάρεστη αναπνοή.


Φαίνεται ότι κάτι τέτοιο αναρωτήθηκε και ο αμερικανός γιατρός Jon Richter, ο οποίος όμως σε αντίθεση με εμένα που δέχθηκα στωικά τη μοίρα μου και απλώς εγκατέλειψα τη σκορδοφαγία αποφάσισε να αναλάβει δράση και να ικανοποιήσει την περιέργειά του. Και φυσικά επεκτάθηκε πέραν του σκόρδου ο αμερικανός γιατρός και μελέτησε όλες τις αιτίες της κακοσμίας του στόματος, επιφανειακές και βαθύτερες. Σήμερα διευθύνει το ομώνυμο Κέντρο Θεραπείας Προβλημάτων της Αναπνοής στη Φιλαδέλφεια των ΗΠΑ, στο οποίο προσέρχονται ασθενείς από όλη τη χώρα. Και αποτελεί πραγματικά μια εξαιρετική περίπτωση γιατρού ο κ. Richter. Βλέπετε, όσοι τον επισκέπτονται δεν αισθάνονται κανένα σύμπτωμα. Τα συμπτώματα τα αισθάνονται όσοι δεν τον επισκέπτονται.


Είναι ακριβώς αυτή η έλλειψη συμπτωμάτων που κάνει τον γιατρό Richter να συγκεντρώνει τον μεγαλύτερο αριθμό κατά φαντασίαν ασθενών. Γιατί δυνητικά όλοι μας θα μπορούσαμε να πιστέψουμε ότι έχουμε ανάγκη αυτόν τον γιατρό! Και μη μου πείτε ότι δεν αναρωτηθήκατε ποτέ για την αναπνοή σας γιατί θα σας παραπέμψω στις στατιστικές που αναφέρονται στην κατανάλωση τσίχλας ­ σε τόνους ­ καθώς και στην αυξανόμενη ζήτηση στοματικών διαλυμάτων.


Οσοι ήσαν πεπεισμένοι ότι χρειάζονταν τη βοήθεια του καλού γιατρού Richter δηλώνουν ότι η επίσκεψη στα ενδότερα του Κέντρου είναι πραγματική εμπειρία. Πρώτα απ’ όλα αποτελεί προϋπόθεση για να επισκεφθεί κάποιος τον συγκεκριμένο γιατρό ότι δεν έχει βουρτσίσει τα δόντια του το πρωί! (Προσωπικά γνωρίζω τουλάχιστον 36 άτομα τα οποία αισθάνονται άρρωστα με μια τέτοια πρακτική. Μήπως σας περνάει κι εσάς η ιδέα ότι ο γιατρός Richter παίζει ένα παιχνίδι υποβολής;).


Στην αίθουσα αναμονής δεν περιμένει κανένας περισσότερο από όσο χρειάζεται για τη συμπλήρωση του ερωτηματολογίου με τον πομπώδη τίτλο «Halitosis Psychological Impact Questionnaire» (Ερωτηματολόγιο για την Ψυχολογική Επίδραση της Κακοσμίας του Στόματος) το οποίο φιλοδοξεί να αποκαλύψει στον γιατρό Richter την επίδραση της κακής αναπνοής στην ψυχολογία του πάσχοντος! Και οι ερωτήσεις είναι του τύπου: «Πόσο τα προβλήματα της κακοσμίας του στόματός σας επιδρούν στην παραγωγικότητά σας στη δουλειά;», «Πόσο τα προβλήματα της κακοσμίας του στόματός σας επιδρούν στην κοινωνική σας ζωή;» (Εδώ το παιχνίδι της υποβολής φαίνεται να παίρνει διαστάσεις…).


Δεν γνωρίζω πόσοι ασθενείς του γιατρού Richter αποφάσισαν ότι τελικά η αναπνοή τους δεν ήταν και τόσο άσχημη και το έβαλαν στα πόδια προτού ακόμη τελειώσουν τη συμπλήρωση του ερωτηματολογίου. Οσοι όμως έμειναν πέρασαν στα ενδότερα για τις πραγματικές εξετάσεις, οι οποίες δεν γίνονται από τον ίδιο τον γιατρό αλλά από τη βοηθό του κυρία Khempeth Chanthavanh. Σε τι συνίστανται; Στη μέτρηση αερίων ενώσεων της αναπνοής που περιέχουν θείο δεδομένου ότι αυτό το στοιχείο είναι ο αποκλειστικός υπεύθυνος της κακοσμίας του στόματος. Οι εξετάσεις πραγματοποιούνται με τη βοήθεια ενός οργάνου το οποίο ονομάζεται Halimeter (από το αγγλικό Halitosis για την κακοσμία του στόματος και όχι από το… χάλι των ασθενών).


Ευτυχώς οι εξετάσεις δεν είναι διόλου οδυνηρές (αναφέρομαι σαφώς στον σωματικό πόνο ­ για την τσακισμένη αυτοπεποίθηση και τον ψυχικό πόνο των εξεταζομένων διατηρώ τις αμφιβολίες μου). Το Halimeter δεν είναι παρά ένας ανιχνευτής θειικών ενώσεων ο οποίος φέρει ένα καλαμάκι όπου εκπνέει ο εξεταζόμενος. Η περιεκτικότητα σε θείο των αερίων της εκπνοής καταγράφεται στο Halimeter σχεδόν καθώς ο εξεταζόμενος εκπνέει και έτσι τα αποτελέσματα της εξέτασης είναι αμέσως γνωστά. (Δεν μπορώ να μη συμμερισθώ την ανακούφιση των εξεταζομένων όταν οι ενδείξεις είναι χαμηλές και υποθέτω ότι η βοηθός του γιατρού διαθέτει το τακτ που χρειάζεται και δεν σκουντάει το Halimeter με δυσπιστία…).


Ωστόσο μία μέτρηση δεν είναι αρκετή, όπως δεν είναι αρκετή και η εκπνοή από το στόμα: οι εξεταζόμενοι οφείλουν να εκπνεύσουν και από τη μύτη στο καλαμάκι του Halimeter. Τέλος, η βοηθός του γιατρού, αφού πάρει ακτινογραφίες της στοματικής κοιλότητας, φθάνει ως και να… μυρίσει αυτοπροσώπως την εκπνοή των εξεταζομένων. (Ευελπιστώ ότι επιφωνήματα του τύπου «μπλιαχ» δεν ανήκουν στο ρεπερτόριο της κυρίας Chanthavanh).


Οσοι από τους εξεταζομένους επέζησαν των εξετάσεων έγιναν δεκτοί από τον ίδιο τον γιατρό Richter, ο οποίος αναλαμβάνει να εξηγήσει τα μυστικά της κακοσμίας του στόματος. Κατά τον αμερικανό γιατρό, οι αιτίες της κακής αναπνοής είναι δύο: οργανικά προβλήματα και εντοπισμένες βακτηριακές λοιμώξεις. Τα οργανικά προβλήματα είναι λιγότερο συνηθισμένα και περισσότερο σοβαρά αφού περιλαμβάνουν κάθε είδους ασθένεια η οποία προκαλεί συγκέντρωση πτητικών θειικών ενώσεων στο αίμα. Οι ενώσεις αυτές περνούν στους πνεύμονες και στη συνέχεια στον αέρα με την εκπνοή. Ασθένειες οι οποίες έχουν συνέπεια τη συγκέντρωση θειικών ενώσεων στο αίμα αφορούν δυσλειτουργίες του ήπατος ή των νεφρών κατά τις οποίες ο οργανισμός αδυνατεί να απαλλαγεί από ουσίες όπως το υδρόθειο. Στις περιπτώσεις αυτές ο μόνος τρόπος να απαλλαγεί κανείς από την κακοσμία της αναπνοής είναι να θεραπεύσει την ασθένεια και ο γιατρός Richter παραπέμπει τους ασθενείς του στους ειδικούς.


Ωστόσο δεν αποτελούν μόνο οι ηπατικές και οι νεφρικές ασθένειες τα αίτια της αύξησης των πτητικών χημικών ενώσεων στο αίμα. Η διατροφή έχει επίσης ένα μέρος της ευθύνης. Τα αλκοολούχα ποτά ή το σκόρδο είναι χαρακτηριστικά παραδείγματα. Στην πρώτη περίπτωση, καθαρή αιθανόλη εισέρχεται στην αιματική κυκλοφορία και στη συνέχεια περνάει στους πνεύμονες και στον αέρα, ενώ στη δεύτερη εισέρχονται μερκαπτάνες, δύσοσμα θειούχα ανάλογα των αλκοολών. Ανώφελο λοιπόν το πεντάλεπτο βούρτσισμα των δοντιών μετά από σκόρδο ή αλκοόλ, τα αίτια εντοπίζονται… βαθύτερα. Ευτυχώς η χαρακτηριστική μυρωδιά δεν διαρκεί παρά μόνο όσο διαρκεί η πέψη των τροφών που την προκάλεσε.


Για το 90% των ασθενών που επισκέπτονται τον γιατρό Richter τα αίτια της κακοσμίας δεν εντοπίζονται βαθύτερα από το στόμα τους και για όλα ευθύνονται βακτηριακές μολύνσεις. Το ανθρώπινο σώμα φιλοξενεί χιλιάδες είδη βακτηρίων, τα περισσότερα από τα οποία είναι αερόβια, χρησιμοποιούν δηλαδή οξυγόνο προκειμένου να διασπάσουν τους υδρογονάνθρακες και να παραγάγουν ενέργεια. Σε αντίθεση με τα αερόβια, τα αναερόβια βακτήρια δεν χρησιμοποιούν οξυγόνο για τη διάσπαση των τροφών τους και προτιμούν τις πρωτεΐνες από τους υδρογονάνθρακες. Οι πρωτεΐνες αποτελούνται από αμινοξέα, κάποια από τα οποία διαθέτουν ιόντα θείου. Κατά τον μεταβολισμό των πρωτεϊνών από τα βακτήρια σχηματίζονται πτητικές θειικές ενώσεις οι οποίες απελευθερώνονται στο περιβάλλον. Προφανώς όταν το περιβάλλον των αναερόβιων βακτηρίων είναι η στοματική κοιλότητα ενός ατόμου τότε το περιβάλλον του ατόμου γνωρίζει πότε δειπνούν τα αναερόβια βακτήρια…


Η θεραπεία ασθενών με μεγάλο ποσοστό αναερόβιων βακτηρίων στο Κέντρο του γιατρού Richter περιλαμβάνει τόσο τη μηχανική αφαίρεση της βακτηριακής πλάκας όσο και το πλύσιμο της στοματικής κοιλότητας με χλωριούχο διάλυμα. Αλλά, πάντοτε κατά τα λεγόμενα του αμερικανού γιατρού, ακόμη και αυτή η ήπιας μορφής θεραπεία δεν θα ήταν απαραίτητη για τους περισσότερους από εμάς. Καλό βούρτσισμα και χρήση του οδοντιατρικού νήματος και των κοινών στοματικών διαλυμάτων είναι ό,τι χρειάζεται για να διατηρούμε τη στοματική χλωρίδα σε ελεγχόμενα επίπεδα. Οσο για το σκόρδο και το αλκοόλ, αν και δεν μπορούμε να αποφύγουμε τις επιπτώσεις τους, μπορούμε σαφώς να τις μοιραστούμε.