Σώμα πάσχον, σε εκτόπιση, εξορία

Ο Μιθκάλ Αλζγκάιρ ζει από το 2010 στη Γαλλία. Εκεί επεδίωξε –και πέτυχε –να συνεχίσει την περιπέτειά του στον κόσμο του χορού, η οποία ξεκίνησε στη χώρα του, τη Συρία. Η πρώτη του επαφή με την τέχνη εν τούτοις ήταν μέσω του θεάτρου: υπήρξε μέλος μιας μικρής ομάδας στην ιδιαίτερη πατρίδα του, κάπου στον Νότο της χώρας. Αργότερα, στη Δαμασκό, όπου πήγε για πανεπιστημιακές σπουδές, έκανε στροφή σπουδάζοντας κλασικό και σύγχρονο χορό. Τον κέρδισε η έκφραση μέσω του σώματος, οι πολλές διαφορετικές δυνατότητες που προσφέρει. Αφήνοντας πίσω τη χώρα του, σπούδασε χορογραφία στο Εθνικό Κέντρο του Μονπελιέ και ως σήμερα έχουν παρουσιαστεί έργα του στη Συρία, τον Λίβανο, τη Γαλλία, το Βέλγιο, τη Δανία και την Ιταλία.

«Δεν ψάχνω ένα παρελθόν που δεν υπάρχει πια, ούτε θέλω να δημιουργήσω ένα μέλλον χωρίς αναμνήσεις» δηλώνει ο ίδιος αναφερόμενος στη φιλοσοφία της δουλειάς του. «Αυτό που με ενδιαφέρει» συνεχίζει «είναι το πώς γίνονται ορατές η κληρονομιά και η ταυτότητα του συριακού σώματος και πώς αυτές επηρεάζονται μέσα στο πολύπλοκο πλαίσιο των επαναστάσεων, των πολέμων, των συγκρουόμενων ιδεολογιών, του πόθου για την ελευθερία, της καταστροφής και της μετανάστευσης».

Στο επίκεντρο η σύγκρουση

Το έργο του «Displacement», το οποίο τιμήθηκε με το πρώτο βραβείο στον διεθνή διαγωνισμό χορού Danse Elargie το 2016, εκπροσωπώντας τη Συρία και την Τουρκία και εν προκειμένω παρουσιάζεται στη Μικρή Σκηνή της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση στις 26-27 Οκτωβρίου, δεν είναι το πρώτο που αναφέρεται στον πόλεμο στη Συρία. Τα τελευταία χρόνια οι πολεμικές συγκρούσεις και οι συνέπειές τους βρίσκονται στο επίκεντρο της δημιουργίας του. Χαρακτηριστικό το φιλμ «Οut of there», που περιλαμβάνει αρχειακό υλικό από την καθημερινή πραγματικότητα στη χώρα του. Βασικές πηγές ενημέρωσής του, σύμφωνα με τον ίδιο, είναι η οικογένειά του, η οποία ζει ακόμη στη Συρία και, φυσικά, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Στο τελευταίο του έργο ο Αλζγκάιρ χρησιμοποιεί ως αφετηρία τα μουσικά και κινητικά μοτίβα παραδοσιακών χορών. Μέσα από τη δυναμική της συριακής κουλτούρας και παράδοσης εξερευνά το πώς δημιουργήθηκε αυτή αλλά και το πόσο θα αλλάξει υπό την πίεση των ραγδαίων αλλαγών που υφίσταται η χώρα του.

Το σώμα, κατεξοχήν τόπος της εμπειρίας, έρχεται να εκφράσει την τραυματική πραγματικότητα την οποία βιώνει ο συριακός λαός: «σώμα σε σταθερό σημείο επί αιώνες, τώρα πλέον περιορισμένο, εγκλωβισμένο, σώμα πάσχον, σώμα σε αναμονή –αναποφάσιστο ανάμεσα σε κίνηση και ακινησία -, σώμα σε δράση, σε διαφυγή, εκτόπιση, εξορία». Ο ίδιος θεωρεί πως μέσα σε αυτές τις δύσκολες συνθήκες η τέχνη λειτουργεί επουλωτικά. Στο πλαίσιο αυτό, το «Displacement» –όπου εκτός από τον ίδιο τον Αλζγκάιρ χορεύουν ο συμπατριώτης του χορευτής, ηθοποιός και σκηνοθέτης Ραμί Φαρά και ο τούρκος χορευτής και χορογράφος Σαμίλ Τάσκιν – λειτουργεί ως απάντηση στον ίδιο τον προβληματισμό του ταλαντούχου αυτού νέου χορογράφου. Ανάμεσα σε δύο χώρες αλλά και ανάμεσα στην τέχνη και την πραγματικότητα, κατορθώνει να αναδείξει «εδώ» αυτό το οποίο συμβαίνει «εκεί».

Στα όρια συνειδητού και ασυνειδήτου

Υπό τον τίτλο «Focus: Syria» μία ακόμη παράσταση –θεατρική αυτή τη φορά –θα παρουσιαστεί στη Στέγη (Κεντρική Σκηνή) τις ίδιες ημέρες. Ο λόγος για το «While I was waiting», μια διεθνή συμπαραγωγή από τον ακτιβιστή σκηνοθέτη Ομάρ Αμπουσαάντα, ο οποίος συνεχίζει να δηλώνει τόπο διαμονής τη Δαμασκό –όπου γεννήθηκε –και εν προκειμένω παρουσιάζει μια σπαρακτική πολιτική αλληγορία βγαλμένη μέσα από τα ερείπια της πόλης του.

Βρισκόμαστε στο 2015, πέμπτο έτος της αιματηρής εμφύλιας σύρραξης. Ο νεαρός Ταΐμ πέφτει θύμα ανελέητου ξυλοδαρμού σε ένα από τα δεκάδες σημεία στρατιωτικού ελέγχου της πόλης και μεταφέρεται στο νοσοκομείο σε κωματώδη κατάσταση. Είναι το δεύτερο τραγικό συμβάν που συγκλονίζει την οικογένειά του, καθώς είχε προηγηθεί ο θάνατος του πατέρα του, και τη φέρνει αντιμέτωπη με βασανιστικά ερωτήματα και επώδυνες αποκαλύψεις. Καθώς κοιμάται βαθιά, στα όρια συνειδητού και ασυνειδήτου, ο Ταΐμ φαντάζει με βωβό παρατηρητή τόσο της οικογενειακής κρίσης όσο και των σαρωτικών αλλαγών που μετατρέπουν με ταχείς ρυθμούς την πατρίδα του σε no man’s land. Είναι ξεκάθαρο πως τίποτε δεν θα είναι πλέον το ίδιο.

Απουσία, αναμονή, ανάγκη του ανθρώπου να ανήκει κάπου –συνθήκες τραυματικές που εγείρουν την υπαρξιακή πάλη –βρίσκονται στο επίκεντρο της έρευνας του Αμπουσαάντα και του σταθερού συνεργάτη του, συγγραφέα Μοχάμαντ αλ Αταρ, οι οποίοι επιστρέφουν στη Στέγη πέντε χρόνια μετά τη συμμετοχή τους στο Meeting Point 6, το φεστιβάλ σύγχρονης τέχνης για την Αραβική Ανοιξη. Στη συγκεκριμένη διοργάνωση ο σκηνοθέτης είχε λάβει μέρος με το θεατρικό αναλόγιο «Look at the Streets… Τhis is how Hope looks like»: μια κριτική αναδρομή στα γεγονότα της Αραβικής Ανοιξης, της εξέγερσης που αποτέλεσε την εκκίνηση για τον τρομερό εμφύλιο ο οποίος μαίνεται ακόμη στη χώρα του. Την επόμενη χρονιά, το 2013, έκανε την πρώτη του απόπειρα στην αρχαία τραγωδία σκηνοθετώντας μια εκδοχή των «Τρωάδων» του Ευριπίδη. Η παράσταση –η οποία συζητήθηκε ιδιαίτερα –προέκυψε ως αποτέλεσμα ενός εργαστηρίου με 60 γυναίκες πρόσφυγες από τη Συρία και, μεταξύ άλλων, παρουσιάστηκε στο θέατρο Young Vic του Λονδίνου, υπό τον τίτλο «Queens of Syria», ενώ προηγουμένως είχε κάνει πρεμιέρα στο Αμμάν της Ιορδανίας. Στο πλαίσιο του συγκεκριμένου πρότζεκτ, 15 καταδιωγμένες Σύριες πήραν το βάπτισμα της σκηνής εξιστορώντας βιώματα απώλειας, προσφυγιάς και εξορίας.

Θέατρο, ντοκουμέντο, επινόηση

«Στο όριο μεταξύ θεάτρου ντοκουμέντου και θεάτρου επινόησης και κάνοντας χρήση οπτικοακουστικών μέσων και αρχειακού υλικού, ο Αμπουσαάντα αναγνωρίζει σε μια ιστορία μυθοπλασίας τη σύγχρονη ιστορία μιας χώρας» διαβάζουμε στο ενημερωτικό δελτίο. «Ο Ταΐμ είναι η προσωποποίηση μιας ενδιάμεσης γκρίζας ζώνης που δεν βρίσκεται εν ζωή, μα ούτε έχει αγγίξει τον θάνατο, μιας επώδυνης ακροβασίας ανάμεσα στην ελπίδα και την απελπισία».

Πράξη αντίστασης είναι για τον σκηνοθέτη το πολιτικό θέατρο, παρ’ όλο που, όπως λέει ο ίδιος, «οι αξίες του απέτυχαν να πραγματωθούν, όταν αυτό ήταν ακόμη δυνατό». Συνάμα το θέατρο που κάνει λειτουργεί ως μια δυνατότητα καταγραφής της Ιστορίας, επαναφέροντας το ερώτημα για την επίδραση της μυθοπλασίας σε μια πραγματικότητα σπαρασσόμενη. Για τις δραματουργικές δυνατότητες του «While I was waiting», ο Αμπουσαάντα ήρθε σε επαφή με οικογένειες ανθρώπων οι οποίοι βρίσκονται σε κώμα αλλά και με γιατρούς, σε μια προσπάθεια να καταφέρει να κατανοήσει τους μηχανισμούς του ανθρώπινου σώματος σε καταστολή.

πότε & πού:

Το «Displacement» του Μιθκάλ Αλζγκάιρ θα παρουσιαστεί στις 26 και 27/10 στη Μικρή Σκηνή της Στέγης. Τις ίδιες ημέρες στην Κεντρική Σκηνή θα παρουσιαστεί το «While I was waiting» του Ομάρ Αμπουσαάντα.