Δεν θα περάσει ο φασισμός!

Tαινίες-ορόσημα που αποτύπωσαν με ενάργεια το φασιστικό φαινόμενο αφήνοντας διακριτά ίχνη στην ιστορία της 7ης Τέχνης θα προβληθούν σε αφιέρωμα που προετοιμάζει η Κινηματογραφική Λέσχη Βύρωνα από την ερχόμενη Παρασκευή 21 Οκτωβρίου, μέχρι και την 31η του Μαρτίου 2017.

Αφορμή του αφιερώματος κάποιες μαύρες επέτειοι: το 2016 κλείνουν 80 χρόνια από τη δικτατορία του Μεταξά και τον ισπανικό εμφύλιο ενώ το 2017 συμπληρώνονται 50 χρόνια από τη δικτατορία των συνταγματαρχών.

«Η δικτατορία της 4ης Αυγούστου 1936 αντανακλά τη γενικότερη άνοδο του φασισμού στην Ευρώπη του Μεσοπολέμου» ανέφερε στο «Βήμα» ο υπεύθυνος του αφιερώματος κ. Στέλιος Χαραλαμπόπουλος, διακεκριμένος σκηνοθέτης ντοκιμαντέρ όπως το αλησμόνητο «Τη νύχτα που ο Φερνάντο Πεσόα συνάντησε τον Κωνσταντίνο Καβάφη» και ο «Μαραθώνιος μιας ημιτελούς άνοιξης: Γρηγόρης Λαμπράκης». «Το φασιστικό καθεστώς του Μεταξά επιβάλλεται στη χώρα μια χρονιά-ορόσημο: τη χρονιά έναρξης του ισπανικού εμφυλίου. Ενας πόλεμος που θα αναμετρηθούν οι δημοκρατικές δυνάμεις με τη μισαλλοδοξία και τη βαρβαρότητα, θα ηττηθούν και σαν αποτέλεσμα η ανθρωπότητα θα οδηγηθεί στο σφαγείο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου».

Ολα αυτά τα γεγονότα δεν άφησαν φυσικά αδιάφορο τον σκεπτόμενο χώρο της τέχνης του κινηματογράφου. Ο ισπανικός εμφύλιος ενέπνευσε τον Κεν Λόουτς στο «Γη και ελευθερία» (Αγγλία/Ισπανία/Ιταλία/Γερμανία, 1995), ενώ ο «Κομφορμίστας» (Ιταλία/Γαλλία/Δ. Γερμανία, 1970) του Μπερνάρντο Μπερτολούτσι μιλά για τη μόλυνση του ιταλικού πληθυσμού από τον φασισμό στη δεκαετία του 1930, θέμα με το οποίο καταπιάστηκε και ο Ετορε Σκόλα στην υποψήφια για το ξενόγλωσσο Οσκαρ ταινία «Μια ξεχωριστή μέρα» (Ιταλία, 1977). Με τους «Καταραμένους» (Ιταλία/Δ. Γερμανία, 1969) ο Λουκίνο Βισκόντι σχολίασε την άνδρωση του ναζισμού στη Γερμανία, ενώ οι «Μέρες του ’36» (Ελλάδα, 1972) του Θόδωρου Αγγελόπουλου παραμένουν ό,τι καλύτερο έχει γυριστεί μέχρι σήμερα στη χώρα μας για την περίοδο της δικτατορίας του Ιωάννη Μεταξά.

«Χρόνια αργότερα, στον μεταπολεμικό διπολικό κόσμο, το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967 στην Ελλάδα θα καταλύσει τη δημοκρατία και θα προσθέσει τη χώρα στον κατάλογο των ήδη μακρόβιων δικτατοριών της Ισπανίας και της Πορτογαλίας» είπε ο κ. Χαραλαμπόπουλος. Και πράγματι, οι τρεις δικτατορίες θα εκπνεύσουν το 1974-1975 που θα σημάνει και την είσοδο των τριών χωρών του ευρωπαϊκού Νότου σε μια νέα εποχή. Η ταινία «Η Αννα και οι λύκοι» (Ισπανία, 1973) του Κάρλος Σάουρα στην Ισπανία, ή τα πολύ γνωστά «Πέτρινα Χρόνια» (Ελλάδα, 1985) του Παντελή Βούλγαρη στην Ελλάδα, αποτυπώνουν στο σελιλόιντ τα απόνερα μιας μαύρης εποχής που οι απαρχές της εντοπίζονται στον Μεσοπόλεμο.

Μερικές εξίσου γνωστές ταινίες που μίλησαν για το φαινόμενο του φασισμού είναι ο «Λαβύρινθος του Πάνα» (Ισπανία/Μεξικό/ΗΠΑ, 2006) του Γκιγέρμο ντελ Τόρο, ο «Μεφίστο» (Ουγγαρία/Δ. Γερμανία/Αυστρία, 1981) του Ιστβαν Ζάμπο (απέσπασε το Οσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας), ο «Χριστός σταμάτησε στο Εμπολι» (Ιταλία/Γαλλία, 1979) του Φραντσέσκο Ρόσι, μια έκτακτη κινηματογραφική μεταφορά του μυθιστορήματος του Κάρλο Λέβι και η «Τζούλια» (ΗΠΑ, 1977) του Φρεντ Τσίνεμαν που πραγματεύεται τις εμπειρίες της αριστερής αμερικανίδας συγγραφέως Λίλιαν Χέλμαν (Τζέιν Φόντα) στην Ευρώπη, την εποχή που το σκοτάδι του ναζισμού είχε αρχίσει να σκεπάζει όλη τη Γηραιά Ηπειρο.

Χρονολογικά μιλώντας, η παλαιότερη ταινία του αφιερώματος είναι ο «Μεγάλος δικτάτορας» (ΗΠΑ, 1940) του Τσάρλι Τσάπλιν, μια αξέχαστη σάτιρα του ιδίου του Αδόλφου Χίλερ ενώ η πιο πρόσφατη είναι το «Πρόσωπο της ομίχλης» (Ρωσία, 2013), το αριστούργημα του Σεργκέι Λόζνιτσα που μας μεταφέρει στο ρωσικό μέτωπο κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και μέσα από την ιστορία τριών ρώσων πολεμιστών σβήνει τη διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στον ηρωισμό και στην προδοσία, ανάμεσα στην έχθρα και στη φιλία και υποκλίνεται ταπεινά στο μυστήριο και στην περιπλοκότητα της ανθρώπινης φύσης.

ΓΗ ΚΑΙ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ του Κεν Λόουτς 21.10.2016

ΜΕΡΕΣ ΤΟΥ ‘36 του Θόδωρου Αγγελόπουλου 4.11.2016

ΜΙΑ ΞΕΧΩΡΙΣΤΗ ΜΕΡΑ του Ετόρε Σκόλα 18.11.2016

ΜΕΦΙΣΤΟ του Ιστβαν Ζάμπο 13.1.2017

Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΔΙΚΤΑΤΩΡ του Τσάρλι Τσάπλιν 27.1.2017

Ο ΛΑΒΥΡΙΝΘΟΣ ΤΟΥ ΠΑΝΑ του Γκιγέρμο ντελ Τόρο 3.2.2017

Ο ΧΡΙΣΤΟΣ ΣΤΑΜΑΤΗΣΕ ΣΤΟ ΕΜΠΟΛΙ του Φραντσέσκο Ρόσι 10.2.2017

ΟΙ ΚΑΤΑΡΑΜΕΝΟΙ του Λουκίνο Βισκόντι 17.2.2017

ΤΖΟΥΛΙΑ του Φρεντ Τσίνεμαν 24.2.2017

ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΟ ΤΗΣ ΟΜΙΧΛΗΣ του Σεργκέι Λόζνιτσα 3.3.2017

Η ΑΝΝΑ ΚΑΙ ΟΙ ΛΥΚΟΙ του Κάρλος Σάουρα 10.3.2017

Ο ΚΟΜΦΟΡΜΙΣΤΑΣ του Μπερνάρντο Μπερτολούτσι 24.3.2017

ΠΕΤΡΙΝΑ ΧΡΟΝΙΑ του Παντελή Βούλγαρη 31.3.2017