Το έλεγαν «μπακμινστερφουλερένιο» και ο Ελληνας το ερωτεύθηκε αμέσως. Γιατί είναι αλήθεια πως ήταν ένα μόριο πολύ όμορφο. Αν το κοίταζες προσεκτικά έμοιαζε σαν μπάλα με συμμετρία απόλυτη, έτσι που τα 60 του μικρούλια άτομα άνθρακα στέκονταν σε παράταξη σφαιρική και χαμογελούσαν μες στο μικροσκόπιο. Πολλοί το ερωτεύθηκαν πριν από αυτόν. Μόνο που το μπακμινστερφουλερένιο, ή για συντομία Cp60p, ήξερε καλά να κρύβεται και σε κανέναν δεν φανερωνόταν… ως τότε τουλάχιστον. Ο Ελληνας το αναζητούσε νυχθημερόν, δύο χρόνια σχεδόν. Του αφιέρωσε ολόκληρο το διδακτορικό του, τη ζωή του, από τον Ιανουάριο του 1989 ως τον Σεπτέμβριο του 1990. Και όταν πια το βρήκε, όταν το ξεχώρισε από όλα, εκείνο του έδωσε ραντεβού στην τελετή απονομής των Νομπέλ.


Κάθε ιστορία όμως πρέπει να έχει και έναν «κακό». Και σε αυτήν ήταν ένας καθηγητής, κάποιος κύριος Κράτσμερ, που στην αρχή δεν πίστευε στον Ελληνα αλλά, όταν είδε το Cp60p, πήρε τη διατριβή του και την κατοχύρωσε με πατέντα στην Αμερική… Και εδώ το παραμύθι τελειώνει. Γιατί τα παραμύθια πρέπει να λένε πως «έζησαν αυτοί καλύτερα» και ο Κωνσταντίνος Φωστηρόπουλος, ο Ελληνας, δεν έζησε καλύτερα. Το C60 ήταν η ανακάλυψη που πήρε εφέτος το Νομπέλ. Εκείνος πήρε… τα παπούτσια στο χέρι. Ανοιξε τον δρόμο για έναν νέο κλάδο στη Χημεία και μαζί άνοιξε για τον εαυτό του τον δρόμο της ανεργίας. Απίστευτο; Και όμως. Στο εργαστήριό όπου δούλευε, Ινστιτούτο Μαx Plank της Χαϊδελβέργης, οι πόροι στέρεψαν, η έρευνα σταμάτησε. Στην Ελλάδα του είπαν «δεν υπάρχουν κονδύλια» και «αν θέλετε δώστε εξετάσεις να πάρετε υποτροφία».


Ανεργος, παρ’ ολίγον νομπελίστας, ιδιαιτέρως χιουμορίστας. «Πώς περνάτε την ημέρα σας τώρα;». «Συμπληρώνω αιτήσεις να βρω δουλειά!». Φουλ ερωτευμένος με τις… φουλερίνες (τα παράγωγα του C60), με την κιθάρα του, με την Ελλάδα. Ενας Αϊνστάιν αλλιώτικος, που τα βράδια μαθαίνει τους Γερμανούς να… ελληνίζουν και διαπιστώνει την «πρόοδό» τους ­ «κάποτε μεθούσαν μόνο, τώρα γλεντάνε κιόλας!». «Το Βήμα» σάς παρουσιάζει τον νεαρό των 36 ετών, που στα τέσσερά του έφυγε μετανάστης από την Κρύα Βρύση Γιαννιτσών για να πάει στη Γερμανία και να βρεθεί μια ανάσα από το Νομπέλ Χημείας. Τα ελληνικά του σπαστά, η Ελλάδα να τον πληγώνει ακόμη και εκεί, και εκείνος να επιμένει: «Εγώ είμαι Ελληνας. Μπορούσα να είχα πάρει τη γερμανική υπηκοότητα πριν από 15 χρόνια. Δεν τη θέλω. Είμαι Ελληνας».





­ Εχετε μια ιστορία για ένα Νομπέλ να μου πείτε, κύριε Φωστηρόπουλε;


«Ναι, μια ιστορία σχεδόν τυχαία… Γιατί, ξέρετε, από μια σύμπτωση άρχισαν όλα! Ενας νεαρός ονόματι Πενκ Βάγκνερ έκανε την εργασία του στο εργαστήριό μας στη Γερμανία. Ουδόλως τον ενδιέφερε το μόριο του C60 ­ άλλο πράγμα έψαχνε. Μόνο που φαίνεται πως το μόριο έψαχνε αυτόν! Μια ωραία πρωία, όπως κοιτούσε στον φασματογράφο, εκείνο βρέθηκε μπροστά του! Αυτός ούτε κατάλαβε τι ανακάλυψε. Οι άλλοι βέβαια τρελάθηκαν… Τρεις εβδομάδες μετά ο Πενκ έφυγε από το εργαστήριο. Το μόριο του άνθρακα, όμως, είχε έρθει για να μείνει!».


­ Σαν παραμύθι είναι αυτή η ιστορία. Πείτε μου, εσείς πώς μπερδευτήκατε στο «μια φορά κι έναν καιρό»;


«Εγώ, όπως και ο Πενκ, έκανα το διδακτορικό μου εκεί. Ηταν το θέμα μου: να αποδείξω ότι αυτή η παράξενη μορφή άνθρακα ταίριαζε με τη θεωρία για το C60. Επρεπε να το απομονώσω από τα άλλα στοιχεία, να το συνθέσω σε μεγάλη ποσότητα, να το έχω ορατό μπροστά μου για πρώτη φορά… Το έκανα. Εδειξα ότι είναι το ίδιο μόριο σε σχήμα μπάλας ποδοσφαίρου που έλεγε ο Κρότο από το 1985».


­ Εν ολίγοις, κάνατε ακριβώς την ανακάλυψη που τιμήθηκε με Νομπέλ!


«Ναι, αυτή ήταν η διατριβή μου».


­ Θα σας κάνω μια ερώτηση που σίγουρα έχετε απαντήσει δεκάδες φορές: Αφού εσείς κάνατε την ανακάλυψη, γιατί δεν πήρατε εσείς το Νομπέλ; Ή τουλάχιστον οι δικοί σας καθηγητές στο εργαστήριο;


«Είναι αστείο… Αλλά νομίζω ήταν θέμα αριθμητικής! Το Νομπέλ δίνεται σε τρία άτομα. Υπολογίστε λοιπόν: Κρότο συν Σμάλεϊ που τελικά το πήραν, συν τους δικούς μου καθηγητές, Κράτσμερ και Χούφμαν, ίσον τέσσερα. Αρα ο συνδυασμός απορρίπτεται! Κάπως έτσι το πήραν τελικά οι τρεις που ξεκίνησαν την έρευνα, ο Κρότο, ο Σμάλεϊ και ο Κερλ. Μόνο που αν εμείς δεν είχαμε κάνει ορατό το μόριο του C60, όλοι θα είχαν ξεχάσει και τον Κρότο και το Σμάλεϊ και τον Κερλ».


­ Κι εσείς τίποτε;


«Επρεπε να το ξέρετε αυτό: τα βραβεία, όπως και τα συγχαρητήρια, συνήθως πάνε στα αφεντικά. Και εγώ δεν υπήρξα αφεντικό ­ εξ ου και δεν έγινα νομπελίστας!».


­ Μεγάλη απογοήτευση…


«Αλλο να το λες και άλλο να το ζεις».


­ Και ιδιαίτερα μετά από τόση δουλειά σε έναν τόσο δύσκολο κλάδο όπως η μοριακή φυσική…


«Να σας πω την αλήθεια, η μοριακή φυσική δεν είναι και πολύ δύσκολη. Μάλλον εύκολη μου φαίνεται!»


­ Αστειεύεστε βέβαια. Εγώ ούτε στο σχολείο με τον ηλεκτρισμό δεν τα κατάφερνα!


«Εγώ αντιθέτως στη φυσική και στα μαθηματικά είχα εξαιρετικούς βαθμούς ­ τα πήγαινα μια χαρά. Και, το ξέρετε βέβαια, αν σου αρέσει κάτι δεν σου είναι δύσκολο».


­ Πώς και δεν γίνατε μαθηματικός, λοιπόν;


«Να σας πω την αλήθεια, το σκέφτηκα. Αλλά τα μαθηματικά είναι όλο θεωρία. Είναι μια όμορφη λογική σύλληψη, αλλά απελπιστικά αφηρημένη. Ενώ στη φυσική, στη μοριακή ιδιαίτερα, έχεις την ύλη στα χέρια σου. Από το λύκειο ένιωθα έτσι, όπου έπιασα επιστημονικά όργανα πρώτη φορά. Μπορείς να πιάσεις την ύλη, να τη δεις, να την ανακαλύψεις. Κάθε αλλαγή είναι επέμβαση στην ουσία της ύπαρξης. Κρατάς το υλικό από το οποίο πλάστηκε ο κόσμος και το πλάθεις στην παλάμη σου».


­ Μιλάτε με μεγάλη αγάπη γι’ αυτήν. Σαν να ήταν το παιδικό σας όνειρο.


«Και όμως… Ξέρετε τι ήθελα να γίνω μικρός; Αρχαιολόγος!»


­ Να ανακαλύψετε τα μυστήρια της ιστορίας αντί γι’ αυτά της φύσης;


«Να κάνω ανασκαφές, να ψάχνω αρχαίους τάφους, ίχνη ζωής σβησμένα…»


­ Πώς και δεν το κάνατε;


«Α, αυτό ήταν ένα όνειρο. Ενα όνειρο όταν το πραγματοποιήσεις δεν είναι όνειρο πια. Και η αλήθεια ποτέ δεν είναι τόσο όμορφη όσο το όνειρο».


­ Και όμως, υπάρχουν μερικές αληθινές στιγμές όμορφες σαν όνειρο.


«Ναι, μπορεί να έχετε δίκιο. Υπάρχουν μερικά πράγματα που σε κάνουν ευτυχισμένο από το τίποτε. Οπως όταν παίζω κιθάρα τα απογεύματα… Ξέρετε, την αγαπώ πολύ την κιθάρα μου και εκείνη μού το ανταποδίδει. Παλιά με βοηθούσε να τα βγάλω πέρα ­ έδινα μαθήματα κλασικής κιθάρας, να εξοικονομήσω λεφτά για το πανεπιστήμιο. Ή, ύστερα, όταν βγαίνω έξω το βράδυ και χορεύω τρελά στις ντισκοτέκ… Οπως λέμε οι Ελληνες, «είναι όνειρο»!»


­ Πείτε μου κάποιο δικό σας μεγάλο όνειρο. Να γυρίσετε στην Ελλάδα ίσως;


«Μα έρχομαι στην Ελλάδα τα καλοκαίρια, για διακοπές. Είναι περίεργο, αλλά νιώθω πάντα σαν να είμαι παιδί όταν γυρίζω. Πρώτη φορά έφυγα με τους γονείς μου από το χωριό στα τέσσερά μου. Μεταναστεύσαμε στη Γερμανία το 1964, και έτσι μεγάλωσα εδώ. Αλλά δεν την ξέχασα ποτέ την Ελλάδα… Πάντα γυρίζω σε αυτήν, να βλέπω πόσο άλλαξε από τότε ως σήμερα».


­ Και εσείς αλλάξατε. Βρεθήκατε μια ανάσα από το Νομπέλ. Αλήθεια, ποια ήταν η πιο όμορφη στιγμή της περιπέτειάς σας με το μόριο του C60;


«Πάντα η πιο γλυκιά είναι η στιγμή της δικαίωσης. Στην αρχή ο καθηγητής μου δεν πίστευε πως απομόνωσα το μόριο, έλεγε πως η αντλία που χρησιμοποιώ για να φτιάξω συνθήκες απόλυτου κενού βγάζει… λάδια και πως αντί για τον άνθρακα μετράμε τα λάδια και βγαίνουν λάθος οι μετρήσεις! Ωσπου με ένα πείραμα απέδειξα πως πράγματι υπάρχει το μόριο C60. Εκείνη την ημέρα έτυχε να έχουμε και έναν επισκέπτη στο εργαστήριο. Τον ξεναγούσε λοιπόν στις αίθουσες, ώσπου έφθασαν και στο δικό μου τμήμα. Μου λέει ο καθηγητής «αυτό εδώ τι είναι;», δείχνοντας το πείραμα. Λέω «αυτό είναι άνθρακας με ισότοπο 13, σε μορφή C60». Ούτε κατάλαβε τι του είπα. «Δηλαδή;», ρωτάει. Του εξήγησα και… τρελάθηκε. Αρχίσαμε την κουβέντα, ώρες ολόκληρες, ώσπου ο επισκέπτης βαρέθηκε και έφυγε μόνος του!».


­ Εσείς είχατε αίσθηση της σημασίας αυτού που ψάχνετε; Ξέρατε ότι μπορεί να σημαίνει το επόμενο Νομπέλ;


«Κοιτάξτε, ήξερα πως είναι σημαντικό. Αλλά πώς να φθάσει το μυαλό ως το Νομπέλ; Αυτό είναι άπιαστο πράγμα, απίστευτο. Και ύστερα… για τα Νομπέλ δεν παίζει ρόλο μόνο η σημασία αυτής καθαυτής της ανακάλυψης. Είναι και τα λόμπι, οι γνωριμίες, τα μέσα… Εγώ από αυτά είχα μαύρα μεσάνυχτα. Απλώς, για τρία χρόνια ήμουν σκυμμένος πάνω από ένα μόριο, προσπαθώντας να αποδείξω πως υπάρχει. Αυτό τουλάχιστον το κατάφερα».


­ Δεν θα θέλατε όμως και κάτι παραπάνω; Δόξα, φήμη, χρήματα… Αλήθεια, σας ζητούν άλλοι δημοσιογράφοι από την Ελλάδα συνεντεύξεις;


«Συνεντεύξεις; Δεν θα το έλεγα. Μόνο μια φορά σε μια ελληνική εφημερίδα έγραψαν γύρω στις τρεις γραμμές. Ούτε θυμάμαι τι ακριβώς έλεγε το κομμάτι, μόνο τον τίτλο του θυμάμαι, κάτι σαν «Ελληνας στο Διάστημα»… Κάτι τελείως άσχετο, πάντως, και πολύ αστείο επίσης!».


­ Αυτή η συνέντευξη, πάντως, σας υπόσχομαι πως δεν θα είναι τρεις γραμμές!


«Το ελπίζω… έτσι θα πρωτοτυπήσετε και εσείς».