Οι «Οδύσσειες» του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου

Ηταν Δευτέρα 3 Οκτωβρίου όταν έγινε η τελετή θεμελίωσης από τον Γεώργιο Α’ ενός από τους σημαντικότερους χώρους έκθεσης αρχαίων αντικειμένων, του κτιρίου που έμελλε να γίνει το πρώτο Εθνικό Μουσείο της χώρας. Η χρονιά ήταν το 1866 και το οικόπεδο που είχε δωρίσει η Ελένη Τοσίτσα επί της οδού Πατησίων ήταν βεβαίως αδόμητο. Ενα κομψό νεοκλασικό κτίριο σε σχέδια αρχικά του Λούντβιχ Λάνγκε και εν συνεχεία του Χάνσεν και του Τσίλλερ χτίστηκε εκεί για να στεγάσει στα 8.000 τετραγωνικά του θησαυρούς ανεκτίμητης αξίας. Αύριο, συμπληρώνονται 150 χρόνια από εκείνη την ιστορική ημέρα. Αύριο είναι και η μέρα που εγκαινιάζεται η επετειακή, περιοδική έκθεση «Οδύσσειες», βασισμένη σε μια ιδέα της διευθύντριας του Μουσείου, κυρίας Μαρίας Λαγογιάννη.

Ταξίδι, Ιθάκες, έξοδος

Οι «Οδύσσειες» απλώνονται στον χώρο των περιοδικών εκθέσεων, μέσα σε τρεις αίθουσες με τους ισάριθμους θεματικούς άξονες της εκθεσιακής αφήγησης: το ΤΑΞΙΔΙ, οι ΙΘΑΚΕΣ και η ΕΞΟΔΟΣ. Εμπνέονται από το γνωστό μυθολογικό έπος του Ομήρου αλλά αποτελούν την αφορμή για να μιλήσουν για το διαχρονικό περιπετειώδες ταξίδι του ανθρώπου μέσα στον χρόνο. Με 184 έργα από τη μόνιμη έκθεση και τις αποθήκες των συλλογών του Αρχαιολογικού Μουσείου, και έξι δάνεια από το Επιγραφικό Μουσείο και το Μουσείο Ακροπόλεως, κοινώς μαρμάρινα γλυπτά και πήλινα αγγεία, έργα μεταλλοτεχνίας και μικροτεχνίας, κοσμήματα, σκεύη, εργαλεία από την πέμπτη χιλιετία π.Χ. μέχρι και την ύστερη αρχαιότητα, οι εκθεσιακοί χώροι είναι λουσμένοι στο μπλε φως προβολών που δημιουργούν την αίσθηση ότι τα αντικείμενα πλέουν μέσα στη θάλασσα, βάσει ενός επιμελητικού κόνσεπτ που θυμίζει την ιδιαίτερα επιτυχημένη έκθεση του «Ναυαγίου των Αντικυθήρων». Στίχοι από ποιήματα των Καβάφη, Σεφέρη, Ελύτη και Ρίτσου δημιουργούν τις απαραίτητες γέφυρες ανάμεσα στην αρχαιότητα και στο σήμερα, συμβάλλοντας και στην ερμηνευτική προσέγγιση των έργων. Η μουσική του Βαγγέλη Παπαθανασίου «ΙΘΑΚΗ» και «VOICES – Dream in an Οpen Place» συνοδεύει την έκθεση και της προσθέτει έναν δραματικό τόνο. Ενδιαφέρουσα είναι η συνεργασία του Μουσείου με το Ευγενίδειο Ιδρυμα προκειμένου να αναπαρασταθεί ο έναστρος ουρανός με τους αστερισμούς που αντίκριζε ο Οδυσσέας. Ωστόσο, παρ’ όλες τις ψηφιακές και οπτικοακουστικές εφαρμογές της και τα σπουδαία εκθέματά της, από τον επιβλητικό χάλκινο Ποσειδώνα (480 π.Χ.) ως το απειροελάχιστο θραύσμα από ένα νεολιθικό αγγείο που φέρει μια από τις πρώτες απεικονίσεις της ανθρώπινης μορφής ή τα «δώρα» από μεγάλα μουσεία του κόσμου, η έκθεση δεν εντυπωσιάζει. Ισως επειδή μοιάζει να πατάει στα χνάρια της ιδιαίτερα επιτυχημένης διοργάνωσης του «Ναυαγίου των Αντικυθήρων», χωρίς ωστόσο να διαθέτει την αφηγηματική δύναμή της.

Η χορηγία, μισή ντροπή

Αξίζει βέβαια και με το παραπάνω η επίσκεψη σε αυτό το πανέμορφο μουσείο που βρίσκεται σε αυτή τη «δύσκολη» περιοχή. Το κοινό θα προσκληθεί σε αυτό και μέσα από την κρατική τηλεόραση αλλά και στα μέσα μαζικής μεταφοράς στο πλαίσιο της επικοινωνιακής προώθησης των «Οδυσσειών». Σαφώς θα μπορούσε να διαφημιστεί πιο δυναμικά η σημαντική έκθεση μιας τόσο κομβικής επετείου του σημαντικότερου αρχαιολογικού μουσείου της Ελλάδας.

Είναι δύσκολες οι εποχές για εξεύρεση πόρων, απαιτείται ευελιξία σκέψης, ακόμη και εφευρετικότητα για την εξεύρεση λύσεων και όπως είπε και η κυρία Λαγογιάννη «το γεγονός ότι οι πόροι μας δεν είναι αρκετοί μας έχει σώσει από τον απομονωτισμό, την αυτάρκεια και την αυταρέσκεια. Γίναμε πιο επικοινωνιακοί και εξωστρεφείς, απλώσαμε το χέρι μας στην κοινωνία και ήρθε η κοινωνία δίπλα μας».

Οπως επίσης και τα ιδιωτικά Ιδρύματα καθώς η διοργάνωση της έκθεσης δεν θα ήταν εφικτή χωρίς τη συμβολή του Ιδρύματος Νιάρχος, το οποίο συνέδραμε γενναιόδωρα για την υλοποίησή της. «Είναι λίγο ντροπή για την Ελλάδα, μια χώρα με τέτοια ιστορία, να στηρίζεται σε ιδιωτικές χορηγίες» είπε ο Αριστείδης Μπαλτάς στη συνέντευξη Τύπου, έχοντας πλήρη συνείδηση ότι μπορεί να παρερμηνευθεί η συγκεκριμένη λέξη, εξ ου και έσπευσε να προσθέσει ότι «προφανώς είναι καλοδεχούμενες και χαιρόμαστε για αυτές, ιδίως όταν γίνονται με τέτοιους όρους». Οτι για τον σημαντικό εορτασμό των 150 χρόνων θα παραχθούν μόλις 2, 3 αντικείμενα για το πωλητήριο –«αφήστε μας να σας κάνουμε έκπληξη ως προς το ποια θα είναι αυτά» είπε η κυρία Ασπασία Λούβη-Κίζη, η έβδομη πρόεδρος του Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων μέσα σε τρία χρόνια –δεν σχολιάστηκε με κανέναν τρόπο από την πλευρά του υπουργού.

Γεγονός εξακολουθεί να παραμένει ότι «τα πωλητήρια ανταποκρίνονται ελαφρώς στη ζήτηση βάσει ενός άρθρου του Νόμου 118, σύμφωνα με το οποίο το ποσό για την παραγγελία της ανάθεσης παραγωγής αντικειμένων μέσα από πρόχειρο διαγωνισμό στο Δημόσιο δεν μπορεί να ξεπεράσει τις 20.000 ευρώ. Με τα εικοσάρικα παλεύουμε για να φτιάξουμε κάποια αναμνηστικά για το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο» εξήγησε η κυρία Λούβη-Κίζη, εκφράζοντας την ελπίδα ότι πάρα πολύ γρήγορα θα περάσει ο καινούργιος νόμος του ΤΑΠ από τη Βουλή. Το Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων εξέδωσε τον επιστημονικό, δίγλωσσο κατάλογο που συνοδεύει την έκθεση. Κάτι είναι κι αυτό.

Το χθες, το σήμερα και το αύριο των συνοδευτικών εκδηλώσεων

Στον κήπο του Μουσείου, μια ανάσα από την Πατησίων, το ακαλαίσθητο υπαίθριο καφέ και δυο βήματα από την Τοσίτσα όπου προχθές υπήρχε μια πρόσφατα καμένη μοτοσικλέτα εγκαινιάστηκε χθες η εγκατάσταση των «Προμαχώνων» της Βένιας Δημητρακοπούλου, οι τρεις μεγάλοι χαλύβδινοι δίσκοι με διαφορετικές κλίσεις που είχαμε δει στο αίθριο του Μουσείου Μπενάκη το 2015, οι οποίοι νοηματοδοτούν την πρώτη γραμμή, «τις επάλξεις». Σήμερα Κυριακή θα πραγματοποιηθεί εορταστική συναυλία της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών (19.00 στην Αίθουσα του Βωμού). Αύριο, ημέρα των εγκαινίων, από το πρωί ως τα μεσάνυχτα θα τοποθετηθεί στον αύλειο χώρο του Μουσείου η εγκατάσταση «Διερχόμενοι» του Γιώργου Ξένου. Τα περιγράμματα των μορφών του αποσκοπούν να εικονογραφήσουν την προσέλευση του κοινού στην τελετή της θεμελίωσης αλλά και τον κόσμο που έχει επισκεφθεί μέσα στα χρόνια το μουσείο. Του ίδιου καλλιτέχνη είναι ο λογότυπος της έκθεσης, τριήρεις που έχει ζωγραφίσει με μονοκονδυλιές.

πότε & πού:

«Οδύσσειες» στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο από τις 3/10. Η έκθεση έχει ετήσια διάρκεια.