Η Αθήνα χορεύει

Η αφίσα του Dancing Athens

Πώς θα αντιδρούσατε άραγε αν περπατώντας ανυποψίαστοι στην Αθήνα «πέφτατε» επάνω σε μια παράσταση χορού; Τι περιθώρια αφήνει στην ομορφιά η δύσκολη καθημερινότητα; Εχει τη δύναμη η τέχνη να μεταμορφώσει τον δημόσιο χώρο και να επανακαθορίσει τη σχέση μας μαζί του; Απαντήσεις σε όλα τα παραπάνω αναζητά η Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση η οποία εγκαινιάζει τη νέα καλλιτεχνική περίοδο… χορεύοντας! Τέσσερις χορογράφοι από όλον τον κόσμο θα παρουσιάσουν έργα τους σε μουσεία, δρόμους και πλατείες του ιστορικού κέντρου της πρωτεύουσας στη διάρκεια ενός Σαββατοκύριακου (1 και 2 Οκτωβρίου) στο πλαίσιο ενός φεστιβάλ «ανοιχτού χώρου» με ελεύθερη είσοδο.

Για μυημένους και αμύητους

«Ηταν Απρίλιος του 1970 όταν η αμερικανίδα χορογράφος Τρίσα Μπράουν έδεσε έναν χορευτή της με σχοινιά ορειβασίας και τον έβαλε να κατέβει περπατώντας την πρόσοψη ενός επταώροφου κτιρίου στον αριθμό 80 της Wooster Sreet του Μανχάταν αναζητώντας τρόπους να απορρυθμίσει τη σχέση του σώματος με τη βαρύτητα, τη σχέση του σώματος με τον χώρο αλλά και τον ίδιο τον τρόπο με τον οποίο οι θεατές είχαν συνηθίσει να αντιλαμβάνονται καθημερινές κινήσεις όπως το περπάτημα» σημειώνει χαρακτηριστικά η καλλιτεχνική διευθύντρια Θεάτρου και Χορού της Στέγης Κάτια Αρφαρά, η οποία υπογράφει τη σύλληψη και την επιμέλεια του Dancing Athens.

«Και ήταν εκεί στις αρχές της δεκαετίες του 1970 όταν οι ριζοσπαστικές αλλαγές και οι πειραματισμοί των μεταμοντέρνων της Judson Church» συνεχίζει «βγήκαν πλέον στους δρόμους, στα πάρκα, στις πλατείες, στις ταράτσες και στα μουσεία της Νέας Υόρκης με μια ακατανίκητη διάθεση για αλλαγή».

Η έναρξη της εφετινής καλλιτεχνικής περιόδου με τέσσερις outdoor δράσεις συνδέεται με μια αντίστοιχη ανάγκη σήμερα να συνδιαλλαγούμε εκ νέου με τον δημόσιο χώρο προτείνοντας νέους τρόπους χρήσης του. «Τα τελευταία χρόνια βλέπω αρκετές παραστάσεις στον δημόσιο χώρο και αρκετές παραστάσεις χορού, κάτι όχι αυτονόητο» λέει στο «Βήμα» η Κάτια Αρφαρά. «Διαπίστωσα ότι υπάρχει ανάγκη επιστροφής στον δημόσιο χώρο με δράσεις που απευθύνονται στο ευρύτερο κοινό, τόσο το μυημένο όσο και το αμύητο. Μέσα από αυτό το πλαίσιο σκεφτήκαμε να καλέσουμε τους συγκεκριμένους καλλιτέχνες προκειμένου να ανακαλύψουμε εκ νέου την απόλαυση του να χορεύεις».

Η καλλιτεχνική διευθύντρια Θεάτρου και Χορού της Στέγης επισημαίνει ότι ο χορός είναι ένα μέσο έκφρασης που δεν μπορεί να λογοκριθεί και με τον τρόπο αυτόν έχει τη δυνατότητα να επιβιώνει σε απολυταρχικά καθεστώτα. Αναφέρει παραδείγματα χωρών όπως η Τυνησία, όπου η συγκεκριμένη τέχνη είναι από τις πλέον δυναμικές μορφές έκφρασης, αλλά και την αντίστοιχη περίπτωση διαμαρτυρίας στην πλατεία Ταξίμ της Κωνσταντινούπολης τον Ιούνιο του 2013.

Η Κάτια Αρφαρά σημειώνει ότι οι νέοι τρόποι χρήσης του δημόσιου χώρου που προτείνονται μέσα από τις δράσεις δεν έχουν απαραίτητα να κάνουν με κάποιο συγκεκριμένο πολιτικοκοινωνικό περιεχόμενο αλλά με μια απλή πρόταση / πρόσκληση μετατόπισης στον τρόπο με τον οποίο έχουμε συνηθίσει να κινούμαστε και να μετακινούμαστε στον δημόσιο χώρο, στον τρόπο με τον οποίο προσδιορίζουμε την κίνηση και τον χορό, στον τρόπο με τον οποίο αντιδρούμε στο απρόβλεπτο και το τυχαίο. «Πρόκειται για μια πρόταση επανοικειοποίησης του δημόσιου χώρου αλλά και του σύγχρονου χορού μέσα από τη δουλειά τεσσάρων πολύ διαφορετικών μεταξύ τους χορογράφων οι οποίοι θα «ξεδιπλώσουν» τη δουλειά τους σε διάφορες ώρες της ημέρας στη διάρκεια ενός Σαββατοκύριακου». Τοπία νυχτερινά από τον Μπόρις Σαρμάτς, μια «αναδρομική» της πρώιμης δουλειάς της Τρίσα Μπράουν, intimate εμπειρίες από τον Γιάννη Μανταφούνη αλλά και απροσδόκητες, ακτιβιστικού τύπου παρεμβάσεις στο αθηναϊκό κέντρο από τον Βίλι Ντόρνερ, ο οποίος, ας σημειωθεί, συνεργάζεται με έλληνες χορευτές.

«Ενα μικρό δώρο στην Αθήνα, το οποίο ίσως σήμερα, με τον περιορισμό πρόσβασης ολοένα και περισσότερων ανθρώπων στο κοινό αγαθό της τέχνης, αλλά και με τον αυξανόμενο έλεγχο και περιορισμό των κινήσεων και των μετακινήσεών μας στον αστικό χώρο, έχουμε περισσότερο από ποτέ ανάγκη» σημειώνει η Κάτια Αρφαρά. Συνεχίζει λέγοντας πως το εν λόγω φεστιβάλ εντάσσεται στον ευρύτερο άξονα «Η Αθήνα στη Στέγη, η Στέγη στην Αθήνα» ο οποίος αποτελεί κομβικό στοιχείο του προγραμματισμού και μάλιστα εφέτος θα δοθεί ιδιαίτερη έμφαση.

Βodies in Urban Spaces

Bodies in Urban Spaces από την ομάδα του Βίλι Ντόρνερ

Περπατάς στην πόλη σου, στους γνώριμους δρόμους, και ξαφνικά ανακαλύπτεις ότι κάτι έχει αλλάξει: στην εσοχή μιας πόρτας σώματα συνωστίζονται εφαρμόζοντας τέλεια, όπως οι σαρδέλες στο κουτί τους. Είναι οι χορευτές της ομάδας του Bίλι Ντόρνερ που σε καλούν σε μια βόλτα διαφορετική από τις άλλες. Καθώς προχωράτε προλαβαίνουν να χωθούν κάτω από μια σκάλα, να φτιάξουν ένα τόξο ή να εφαρμόσουν σε μια χαραμάδα. Σκαρφαλώνουν στους στύλους, κρεμιούνται από τους σωλήνες, ανεβαίνουν κάθετα τους τοίχους, ακροβατούν, χορεύουν, περπατούν και κάθε τόσο δημιουργούν με τα σώματά τους μια εικόνα. Χάρη στα χρωματιστά ρούχα που φορούν οι χορευτές δημιουργείται και μια καινούργια χρωματική σύνθεση κάθε φορά που αυτοί στοιβάζονται σε μια εσοχή. Η απρόσμενη χορογραφία τους αντανακλά τον ρυθμό της πόλης, «κλέβει» τις συνήθειές της, την αναδεικνύει και την αποκαλύπτει με έναν τρόπο μοναδικό. Οι περαστικοί αντιδρούν, οι χορευτές παίζουν μαζί τους, η ατμόσφαιρα της πόλης αλλάζει. Αλλωστε, τα σημεία που επιλέγουν για την παρέμβασή τους δεν είναι τυχαία: ρωγμές του αστικού ιστού της πόλης, σημεία ξεχασμένα από τους κατοίκους της παίρνουν ξανά ζωή μέσα από αυτό το παιχνίδι.

Η ομάδα δημιουργήθηκε στη Βιέννη το 1999. Πέρα από τις διεθνείς περιοδείες της οι οποίες της έχουν εξασφαλίσει παγκόσμια αναγνώριση και διεθνείς διακρίσεις, ο Βίλι Ντόρνερ δημιουργεί site-specific χορευτικά events που χαρίζουν στους θεατές νέες εμπειρίες, μια καινούργια οπτική της καθημερινότητας των σύγχρονων μητροπόλεων, σε κάθε γωνιά του πλανήτη.

One One One

Οne One One/ Γιάννης Μανταφούνης-Aoife McAtamney

Τι μπορεί να υποδηλώνουν δύο καρέκλες και δύο γραμμές στο έδαφος; Στο One One One οι δύο καρέκλες προορίζονται για ισάριθμους θεατές προσκαλώντας τους να ζήσουν μια ιδιαίτερη στιγμή. Στην άλλη άκρη της κάθε γραμμής βρίσκεται ένας ερμηνευτής που θα χορέψει γι’ αυτούς, ενώ οι υπόλοιποι θεατές συμμετέχουν διαλέγοντας το τραγούδι που τους αρέσει, ελεύθεροι να παρακολουθούν από όπου θέλουν τη χορογραφία ή να περιμένουν τη σειρά τους. Οι δύο ερμηνευτές αντανακλούν σαν καθρέφτης τις αντιδράσεις που προκαλεί ο χορός τους και προτείνουν στους θεατές μια νέα εμπειρία χορού που αμφισβητεί ρόλους και όρια και, μολονότι δημόσια, παραμένει εντελώς προσωπική.

Εχοντας θητεύσει κοντά στους μεγαλύτερους χορογράφους της εποχής μας, όπως στον Γουίλιαμ Φορσάιθ, ο Γιάννης Μανταφούνης δεν σταμάτησε ποτέ να μας εκπλήσσει, όχι μόνο με τις ερμηνευτικές δυνατότητές του αλλά και με διάθεσή του για πειραματισμό όταν χορογραφεί. Αυτή τη φορά επιχειρεί το πείραμα από κοινού με την Aoife McAtamney. Με ανατρεπτικό χιούμορ και διαρκή μετασχηματισμό της κίνησης οι δύο ερμηνευτές ξετυλίγουν μια εντυπωσιακή βεντάλια συναισθημάτων και εικόνων και δημιουργούν μαγικές στιγμές ανταλλαγής με το κοινό.

1 και 2 Οκτωβρίου 2016, 12.00
ΕΜΣΤ, Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (λεωφ. Καλλιρρόης και Αμβρ. Φραντζή, πρώην εργοστάσιο Φιξ)

Στιγμιότυπο από το In Plain Site της Τρίσα Μπράουν

Σε γνώριμους και ταυτόχρονα σε ανεξερεύνητους χώρους μας οδηγεί η εν λόγω χορογραφία της Τρίσα Μπράουν, της εμβληματικής μορφής του αμερικανικού μεταμοντέρνου χορού. Πρωταγωνίστρια του κινήματος το οποίο στις αρχές της δεκαετίας του ’60 μεταμόρφωσε κυριολεκτικά το τοπίο του χορού, μη διστάζοντας να ανατρέψει όλους τους κανόνες: στα έργα της οι χορευτές επικοινωνούν μεταξύ τους από ταράτσες διαφορετικών κτιρίων, περπατούν σε τοίχους μουσείων από πάνω προς τα κάτω και εκτελούν χορογραφίες γεωμετρικής συμμετρίας πάνω σε σχεδίες στο μέσον μιας λίμνης. Στις δημιουργίες της ο χώρος είναι πάντα ο φυσικός σύμμαχος, το καταλυτικό στοιχείο, το πολύτιμο πλαίσιο, ο αγαπημένος παρτενέρ. Οι πειραματισμοί που άρχισαν στη Νέα Υόρκη, όταν χορευτές, συνθέτες, ποιητές και εικαστικοί αναζήτησαν από κοινού νέους παραστατικούς κώδικες, δεν σταμάτησαν ποτέ. Πενήντα χρόνια μετά η ομάδα της Τρίσα Μπράουν εξακολουθεί να γοητεύεται και να πειραματίζεται με τη σχέση χώρου, κίνησης και θεατή. Σε αντίθεση με τις προηγούμενες site-specific δημιουργίες της, έργα δηλαδή που δημιουργούνται για συγκεκριμένο χώρο, στο In Plain Site συνθέτει υλικό από το ρεπερτόριό της για να αναδείξει την ιδιαιτερότητα του επιλεγμένου χώρου. Αξιοποιώντας τον φυσικό φωτισμό, αποσπάσματα από πρώιμα και πιο αφαιρετικά έργα, όπως το Accumulation του 1971, συνδυάζονται με πιο θεατρικά όπως το Foray Foret του 1990, σε μια απροσδόκητη συνάντηση με το αθηναϊκό κοινό στους χώρους του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης.

Danse de nuit

Ο Μπόρις Σαρμάτς είναι χορογράφος με την πιο αντισυμβατική σημασία του όρου· ευφυώς προκλητικός, ακούραστος (επι)κριτής των κινησιολογικών συμβάσεων, εξακολουθεί μέσα από τα έργα του να θέτει ερωτήματα για τη «φύση» του χορού. Από τις πρώτες του δημιουργικές απόπειρες αναζήτησε την ελεύθερη, «απαίδευτη» έκφραση, αμφισβήτησε τους κώδικες του κατασκευασμένου θεάματος μεταφέροντας τις παραστάσεις του σε εξωτερικούς χώρους και επαναπροσδιορίζοντας την παγιωμένη σχέση μεταξύ θεατή και ερμηνευτή. Ωστόσο, ακόμη και σε αυτούς τους νεωτερισμούς ο Σαρμάτς δεν έδειξε τον παραμικρό «σεβασμό»· παρά τη «χαμένη αθωότητα» στην εξερεύνηση της κίνησης, στα έργα του διακρίνει κανείς την επιθυμία να συνδεθεί ο χορός με εκείνη την πρωταρχική απόλαυση του σώματος, ανόθευτη από κάθε προσδοκία, ερμηνευτικό πλαίσιο και περιορισμό.

Στο «danse de nuit» ο Σαρμάτς επαναφέρει τον χορό στον γενέθλιο τόπο, την καρδιά της πόλης. Αυτή η σύνδεση δεν σηματοδοτεί μονάχα τη δεκτικότητα του χορού σε ποικίλες, ζωντανές μορφές έκφρασης αλλά επιχειρεί να αποδομήσει ή να συναρθρώσει με έναν ιδιαίτερο τρόπο όλα τα –γνώριμα και μη –χαρακτηριστικά του δημιουργώντας έτσι έναν «χορό της πόλης». Στην ουσία πρόκειται για ένα πείραμα τα αποτελέσματα του οποίου παραμένουν ελάχιστα προβλέψιμα: αυτό που προέχει δεν είναι η «σαφήνεια» του μηνύματος όσο εκείνη η επείγουσα αίσθηση της επανακατοίκησης του δημόσιου χώρου, η σύσταση μιας κοινότητας σωμάτων, δημιουργώντας μια παράξενη ρωγμή που εμφανίζεται στην πόλη, τη νύχτα.

Τι ακριβώς είναι το «danse de nuit»; Ενας νυχτερινός χορός τον οποίο συναντά ο ανυποψίαστος θεατής καθώς περιφέρεται στους δρόμους της πόλης; Ή μήπως άλλος ένας σύγχρονος τρόπος έκφρασης, ένας μυστικός κώδικας επικοινωνίας των ανθρώπων μεταξύ τους; Ο Μπορίς Σαρμάτς, ένας οξυδερκής ανανεωτής της γλώσσας του χορού, επιμένει να θέτει ερωτήματα γύρω από τη λογική του κατασκευασμένου θεάματος. Σε αυτή τη δουλειά δεν αναζητά μονάχα τρόπους για να επανασυνδέσει την κίνηση με την πόλη αλλά δημιουργεί μια «θραυσματική» κοινότητα σωμάτων ώστε να αναδείξει τους τρόπους που ο δημόσιος χώρος μπορεί να επανακατοικηθεί.

πότε & πού:

Περισσότερα για το πρόγραμμα της σεζόν 2016-2017 της Στέγης στο www.tovima.gr και www.sgt.gr