Αφιέρωμα στον ποιητή του σινεμά Αμπάς Κιαροστάμι

Ο θάνατός του, για τον περισσότερο κόσμο ξαφνικός και απρόσμενος τον περασμένο Ιούλιο (μετά τη διάγνωση γαστρεντερικού καρκίνου τον Μάρτιο), είναι ένα ακόμη μελανό σημείο στο ημερολόγιο του 2016, χρονιά που οι απώλειες μεγάλων καλλιτεχνών (και όχι μόνον) είναι πάρα πολλές. Ο Αμπάς Κιαροστάμι, όμως, ο άνθρωπος που στη δεκαετία του 1990 έδωσε πνοή στο ιρανικό σινεμά κάνοντάς το γνωστό σε κάθε γωνιά του πλανήτη, δεν θα φύγει ποτέ από τις ψυχές των κινηματογραφόφιλων που αγάπησαν τις ποιητικές, αλληγορικές ταινίες του, με τα αργόσυρτα πλάνα, τις κρυμμένες έννοιες, τις δυσνόητες πολλές φορές ιστορίες.

Την ερχόμενη εβδομάδα η Ταινιοθήκη της Ελλάδος τιμά αυτόν τον μεγάλο δημιουργό με την προβολή δύο ταινιών του σε παράλληλο πρόγραμμα. Θα είναι ένα δίπτυχο αφιέρωμα που θα αρχίσει την Πέμπτη 25 Αυγούστου και για μία εβδομάδα θα περιλαμβάνει καθημερινά τις ταινίες «Ο άνεμος θα μας πάρει» στις 21.00 και «Γνήσιο αντίγραφο» στις 23.00.

«Ο άνεμος θα μας πάρει» («Bad ma ra khahad bord») παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο κινηματογραφικό Φεστιβάλ Βενετίας 1999 και έτυχε θετικότατης υποδοχής: με μοναδικά «εργαλεία» το τζιπ και το κινητό τηλέφωνό του ένας ιρανός αστός, μάλλον μηχανικός (Μπενζάντ Μπορανί) φθάνει σε κάποιο ξεχασμένο, άγονο χωριό στα σύνορα Ιράν – Κουρδιστάν. Τον συνοδεύει κάποιος που σύντομα εξαφανίζεται, ενώ ο λόγος της επίσκεψής του δεν θα διευκρινισθεί ποτέ. Ακούμε τον επισκέπτη να μιλάει στο κινητό τηλέφωνο αλλά ποτέ τι του λένε οι συνομιλητές του. Κάτι λένε για μια γιαγιά. Υπάρχει δόλος; Ποιος ξέρει…

Οπως πάντα, ο Κιαροστάμι δεν ενδιαφέρεται για εξηγήσεις. Το ασκητικό σινεμά του διασημότερου ιρανού κινηματογραφιστή αντλεί χιούμορ μέσα από τον σαρκαστικό, επαναλαμβανόμενο σχολιασμό για το χάος της κινητής τηλεφωνίας και σασπένς από το βήμα μιας χελώνας ή το άρμεγμα μιας αγελάδας και χιούμορ. Ο σκηνοθέτης συγκινείται από την παρατήρηση και την καταγραφή απλών γεγονότων που συμβολίζουν αξίες υπό εξαφάνιση και έχουν μια ανεξήγητα ποιητική διάθεση (ακόμη και ο κάπως αόριστος τίτλος είναι εμπνευσμένος από ένα ποίημα της σημαντικής ιρανής ποιήτριας Φορού Φαροκζάντ που πέθανε πρόωρα σε τροχαίο πριν από 33 χρόνια).

Στο συμπαραγωγής Ιταλίας / Γαλλίας / Ιράν «Γνήσιο αντίγραφο» («Copie conforme») η Γαλλίδα Ζιλιέτ Μπινός, που απέσπασε το βραβείο ερμηνείας στο Φεστιβάλ Καννών (2010), και ο Βρετανός Γουίλιαμ Σίμελ συμμετέχουν σε ένα οδοιπορικό που ταυτοχρόνως μοιάζει με πολύ παράξενο παιχνίδι με τον χρόνο. Το τοπίο είναι η Τοσκάνη, κινηματογραφημένη με μια εσωτερική ζεστασιά που κατά κάποιον τρόπο υπερτερεί της μαγείας του φυσικού τοπίου. Ο άντρας και η γυναίκα συνομιλούν για τα πάντα: για τον έρωτα, για τις σχέσεις, για τους ανθρώπους. Κάνουν στάσεις, ξεκουράζονται, τρώνε. Ωσπου κάποια στιγμή αρχίζεις να αναρωτιέσαι αν αυτή η περιήγηση στην Τοσκάνη γίνεται σε κανονικό χρόνο (την ώρα που τη βλέπουμε) ή είναι κάτι σαν μια διαδρομή μέσα στον χρόνο της ως τώρα ζωής των δύο αυτών ανθρώπων. Κάτι σαν ανασκόπηση όλης της σχέσης τους που μετριέται σε 15 χρόνια. Φλερτ, έρωτας, αγάπη, σύμβαση, γκρίνια, καβγάς, απογοήτευση, όλα τα στάδια ενός ζεύγους. Βουτηγμένη στον ήλιο και στη μελαγχολική ομορφιά της φύσης της Τοσκάνης και θυμίζοντας κάτι σαν διασταύρωση από το «Ταξίδι στην Ιταλία» του Ρομπέρτο Ροσελίνι, τις «Σκηνές από έναν γάμο» του Ινγκμαρ Μπέργκμαν και το «Πριν το ηλιοβασίλεμα» του Ρίτσαρντ Λινκλέιτερ, η τρυφερή, ποιητική και συνάμα αληθινή αυτή ταινία γυρίστηκε την εποχή που ο Αμπάς Κιαροστάμι άρχισε να «δυτικοποιείται» αφήνοντας πίσω του την πατρίδα του, το Ιράν. Το αφιέρωμα γίνεται σε συνεργασία της Ταινιοθήκης με τη Mk2 και τη Seven Films.