Τα Χανιά του Παύλου Σάμιου

Η ματιά του Παύλου Σάμιου πάνω στον κόσμο είναι από τα μέσα προς τα έξω. Είναι πολύ χαρακτηριστικά τα στιγμιότυπα της δουλειάς του που κοιτάζει μέσα από πόρτες ή παράθυρα τη ζωή έξω από την αίθουσα που έχει απαγκιάσει. Αλλά και οι συνθέσεις του που εμφανίζονται απευθείας μπροστά σου, οι μυθολογίες της καθημερινής ζωής, είναι ιδωμένες πάλι από τα μέσα προς τα έξω, από την εσωτερική σκοπιά του ζωγράφου. Σε κάθε περίπτωση η ματιά του δημιουργού κατευθύνεται πάντα από τον εσωτερικό προς τον εξωτερικό κόσμο και τα έργα που προκύπτουν είναι κυρίως εσωτερικά τοπία.

Ολη η ατμόσφαιρα των έργων του Παύλου Σάμιου αποτυπώνεται ανάγλυφα στα έργα της έκθεσης που ανοίγει την καρδιά της από αύριο Δευτέρα 11 Ιουλίου στη Δημοτική Πινακοθήκη Χανίων. Η έκθεση ενός ζωγράφου είναι αυτό ακριβώς το γεγονός. Τα αποκαλυπτήρια των σκέψεων και των συναισθημάτων του δημιουργού, η φανέρωση των συμβόλων και των μύθων του. Ο Παύλος Σάμιος σημειώνει στο πρόγραμμα της έκθεσης «Κάθε έργο… μια ιστορία»: «Οι πίνακές μου είναι σαν παραμύθια. Ο καθένας αφηγείται την ιστορία του. Γι’ αυτό επιζητώ το κράτημα της φόρμας και όχι το σπάσιμό της. Διατηρώ τα περιγράμματα σε μια εποχή που τα φοβάται επειδή τα ταυτίζει με τη δογματικότητα. Το περίγραμμα συγκρατεί το υπερφυσικό στοιχείο, δεν με ενδιαφέρει η διάχυσή του στην επιφάνεια του τελάρου».

Οπως ο ίδιος ο ζωγράφος λέει, παρατηρεί γύρω του τα πράγματα και από εκεί παίρνει αντικείμενα που χρησιμοποιεί ως σύμβολα στη ζωγραφική του. «Το σύμβολο που απεικονίζει το αντικείμενο είναι η ζωγραφική μου». Είναι λοιπόν ένας περιηγητής της καθημερινής ζωής. Και όταν του προτείναμε να γίνει παραδοσιακός περιηγητής, με το σημειωματάριό του, τα πινέλα του, τα χαρτιά του και τα άλλα ελαφριά υλικά του, τα άρπαξε και έφυγε για τα Χανιά, για να τα δει αλλιώς, και όχι μόνο σαν την πόλη στην οποία θα εκτίθενται τα έργα του όλο το καλοκαίρι. Και βεβαίως τα είδε με τον γνωστό του τρόπο, τα φυσικά στοιχεία του γοητευτικού βενετσιάνικου λιμανιού, οι άνθρωποι που τα ζωντανεύουν, ως σύμβολα των εσωτερικών τοπίων του. Νέα έργα, νέες ιστορίες…

«Πρωί πρωί έφτασα στο λιμάνι της Σούδας, και από εκεί με ταξί μέχρι το παλιό λιμάνι των Χανίων. Για το οδοιπορικό στα Χανιά, συνοδοιπόρο είχα το βιβλίο του Νίκου Καζαντζάκη «Αναφορά στον Γκρέκο», που μέσα στις σελίδες του έχω βρει πολλά μικρά αποσπάσματα για την Κρήτη και το πνεύμα τους. Που με τον δικό του τρόπο αναφέρει ιδέες και βιώματα για την Κρήτη. Θα ζωγραφίσω μικρές ακουαρέλες όπως οι παλαιοί περιηγητές.

Στα Χανιά δεν έχω έλθει ποτέ και η επαφή μου με τον χώρο έγινε από ένα έργο του ζωγράφου Κρυστάλλη που το είχαμε σπίτι μας, «Το Λιμάνι των Χανίων». Αυτό ήταν το πρώτο έργο ζωγραφικής που είδα και μεγάλωσα μαζί του. Ονειρο ζωής να έλθω λοιπόν εδώ και να ζωγραφίσω την παιδική μου επιθυμία.

Το μικρό ξενοδοχείο και παράθυρο στο παλιό λιμάνι σαν σε όνειρο. Ο καιρός ζεστός, με πολλή υγρασία, σαν να είμαι στην Αίγυπτο, μουντάδα, όλα τα χρώματα γύρω ξεπλυμένα, μαζί και η θάλασσα. Μουντάδα τροπική. Από το παράθυρο άκουγα μαντινάδες κρητικές σαν μια μακρινή γιορτή από τα μαγαζιά του δρόμου.

Κόσμος πολύς τριγυρνούσε σαν χαμένος ανάμεσα στην παλιά ομορφιά του λιμανιού και στην άχνα της ζέστης. Μυρωδιά Βενετίας, αίσθηση ιταλικής Αναγέννησης. Το λιμάνι χωρίς βάρκες, χωρίς τουριστικά σκάφη, χωρίς ένα κύμα, σαν μια λίμνη βγαλμένη από πίνακα αναγεννησιακό ή μεταβυζαντινό, λες και ήταν ζωγραφισμένο ακίνητο, χωρίς τόνους, επίπεδο χωρίς προοπτική, λες και ο χρόνος σταμάτησε.

Διαβάζω από το βιβλίο του Καζαντζάκη: «Ο ήλιος είχε τώρα προβάλει, η πάχνη σκόρπισε, αλάκερη η Κρήτη, από τη μιαν άκρα ως την άλλη, έλαμπε ολόγυμνη, άσπρη, πράσινη, τριανταφυλλένια. Τριγυρισμένη από πράσινες θάλασσες. Ενα καράβι τρικάταρτο ήταν η Κρήτη, με τρεις αψηλές βουνοκορφές της, τα Λευκά Ορη, τον Ψηλορείτη, τη Δίκτη, κι αρμένιζε μέσα στους αφρούς. Ενα θαλάσσιο τέρας ήταν, μια γοργόνα, με πλήθιους μαστούς, ανάσκελα ξαπλωμένη στα κύματα και λιάζουνταν».

Και πιο κάτω γράφει: «Ο,τι αλαφρώνει και εξαϋλώνει τα βουνά, τα χωριά, τα χώματα της Ελλάδας είναι το φως. Το φως στην Ιταλία είναι μαλακό, γυναικίσιο. Το φως της Ιωνίας γλυκό πολύ, γεμάτο ανατολίτικες λαχτάρες, στην Αίγυπτο πηχτό και φιλήδονο. Το φως στην Ελλάδα είναι όλο πνεύμα. Μέσα στο φως αυτό κατόρθωσε ο άνθρωπος να δει καθαρά, να βάλει τάξη στο χάος και να το κάμει κόσμο. Και κόσμος θα πει αρμονία».

Και συνεχίζω. Η πρώτη βόλτα πρωί-πρωί μέσα στα μικρά σοκάκια, ένα πάντρεμα του παλιού και του τωρινού που όλα τα αρχοντόσπιτα έγιναν μικρά ξενοδοχεία για τους ξένους, ώστε να ζήσουν την ατμόσφαιρα του περασμένου μεγαλείου της πόλης.

Σκέπτομαι τις ακουαρέλες μου. Με βασανίζουν δύο ιδέες, τα θέματα να είναι μέσα από την ιστορία της πόλης ή στέκομαι και ζωγραφίζω έτσι ό,τι δω τώρα! Τελικά το θέμα μου είναι αυτό το μαγικό λιμάνι με αυτή την ήρεμη ατμόσφαιρα, αυτό το πάντρεμα πολλών εποχών.

Η πόλη και μέσα στα στενά δρομάκια επιφυλάσσει ωραίες εκπλήξεις. Το βράδυ όταν πέσει όλα γίνονται σαν σκηνικό από θεατρική παράσταση, οι ταβέρνες, τα μπαρ, οι δρόμοι, ωραία ατμόσφαιρα για ζωγραφική και όχι μόνο.

Για την έκθεσή μου στην Πινακοθήκη Χανίων με πρότεινε ο ζωγράφος Μιχάλης Μανουσάκης, φίλος αγαπητός. Μετά με τον ζωγράφο Γιώργο Αυγέρο και την κυρία Αθηνά Γιαννουλάκη οργανώσαμε όλα τα άλλα για την έκθεση. Μεγάλη γνωριμία ο ποιητής Λεωνίδας Κακάρογλου, φίλος αδελφικός του Μανουσάκη.

Με τον Λεωνίδα Κακάρογλου συναντηθήκαμε στην Πινακοθήκη, μιλήσαμε για την έκθεση και του είπα για το οδοιπορικό στα Χανιά, για τις ακουαρέλες που θα έκανα. Μου χάρισε πολλά ποιητικά βιβλία από τη συλλογή του, αλλά ένα μικρό κείμενο για τα Χανιά μου άρεσε πολύ και το παραθέτω:

ΧΑΝΙΑ

Με τον Λεωνίδα πήγαμε για μπουγάτσες στο μαγαζί του Ιορδάνη, Μπουγάτσα-προσκύνημα. Την περίμενα γλυκιά αλλά είναι με μυζήθρα, πολύ καλή. Με το αυτοκίνητο με πήγε βόλτα, μετά στο σπίτι του Ελευθέριου Βενιζέλου, φόρο τιμής στον μεγαλύτερο πολιτικό της Ελλάδας. Το βράδυ κανονίσαμε φαΐ όλη η παρέα για τα χανιώτικα μεζεδάκια.

Ετσι τέλειωσε το τριήμερο στα Χανιά με συννεφιά, λίγο βροχή και πολλές ακουαρέλες στους δρόμους και το λιμάνι, σαν πρωτοετής φοιτητής της Σχολής Καλών Τεχνών. Πραγματικά ωραία εμπειρία, αξέχαστη!»

πότε & πού:

Η έκθεση του Παύλου Σάμιου «Κάθε έργο… μια ιστορία» διοργανώνεται από τον Δήμο Χανίων στη Δημοτική Πινακοθήκη και θα διαρκέσει ως τις 11 Οκτωβρίου.