Προτού κοπάσει ο θόρυβος της πολύκροτης παραίτησης του Βέλγου Γιαν Φαμπρ από τη διεύθυνση του Φεστιβάλ Αθηνών – Επιδαύρου, μια νέα παραίτηση έγινε γνωστή την περασμένη Κυριακή, η παραίτηση του Γιάννη Τροχόπουλου από τη θέση του διευθύνοντος συμβούλου της ανώνυμης εταιρείας «Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος» (ΚΠΙΣΝ). Με μια λιτή ανακοίνωση το Ιδρυμα Νιάρχος ενημέρωνε τα μέλη της Ειδικής Συμβουλευτικής Επιτροπής του Ελληνικού Δημοσίου και του Ιδρύματος για την παραίτηση που είχε υποβάλει ο Γιάννης Τροχόπουλος την Παρασκευή 15 Απριλίου και την αποδοχή της: «Θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε τον κ. Τροχόπουλο για τις πολύτιμες υπηρεσίες του στη διάρκεια της ανάπτυξης του έργου και του ευχόμαστε ό,τι καλύτερο στα μελλοντικά σχέδιά του». Λιτή ήταν και η δήλωση του απελθόντος διευθυντή, ο οποίος κατείχε τη θέση από τον Ιούνιο του 2012, προς τα Μέσα: «Ευχαρίστησα το Ιδρυμα για τη συνεργασία μας και χαίρομαι που με ευχαριστούν για τη συνεισφορά μου. Το έργο συνεχίζεται, τα μεγάλα έργα είναι πάνω από πρόσωπα». Οι λόγοι της παραίτησής του δεν είναι γνωστοί, ούτε το πρόσωπο που θα κληθεί να τον αντικαταστήσει. Τα ερωτήματα που προκαλεί αυτή η ξαφνική παραίτηση, μόλις δύο μήνες πριν από την παράδοση του έργου στο Ελληνικό Δημόσιο –του πάρκου στο οποίο θα λειτουργήσουν σε νέες εγκαταστάσεις, χορηγία του Ιδρύματος Νιάρχος, η Εθνική Λυρική Σκηνή και η Εθνική Βιβλιοθήκη -, είναι πολλά και θα απαντηθούν εν καιρώ.
Το βραβείο Gates
Οραματιστής και ρεαλιστής, επίμονος και μεθοδικός, χαρισματικός και ικανός είναι τα επίθετα που συνοδεύουν στα δημοσιεύματα το όνομα του Γιάννη Τροχόπουλου, που πρωτοέγινε γνωστός σε εθνικό επίπεδο το 2010, όταν η Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη της Βέροιας (ΔΚΒΒ), στην οποία ήταν τότε διευθυντής, κέρδισε το Βραβείο «Access to Learning» (Πρόσβαση στη μάθηση) του Ιδρύματος Bill & Melinda Gates. Παγκόσμιο το βραβείο, διεθνής η αναγνώριση και επίζηλο το έπαθλο του ενός εκατομμυρίου δολαρίων. Ο έλληνας διευθυντής της μικρής επαρχιακής βιβλιοθήκης έγινε λάβαρο εθνικής υπερηφάνειας μετά το αιφνίδιο χαστούκι της κρίσης και αγαπημένο success story των Μέσων.
Γέννημα-θρέμμα της Βέροιας, χρήστης της βιβλιοθήκης από μαθητής, προσλαμβάνεται στη ΔΚΒΒ κατόπιν διαγωνισμού το 1985, αφήνοντας στην άκρη μια καριέρα δικηγόρου μετά το πτυχίο Νομικής από το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Το 1990 πηγαίνει στην Αγγλία με εκπαιδευτική άδεια για μεταπτυχιακές σπουδές στην «Αλληλεπίδραση υπολογιστών και κοινού με έμφαση στις δημόσιες βιβλιοθήκες». Με την επιστροφή του διορίζεται διευθυντής της βιβλιοθήκης και εισάγει στη λειτουργία της «καινά δαιμόνια» φερμένα από την Ευρώπη.
Αναζητεί στο προσωπικό τις δημιουργικές δυνάμεις και τους πρόθυμους να μοχθήσουν. Καταστρώνει στρατηγική για τη ΔΚΒΒ και θέτει βραχυπρόθεσμους και μακροπρόθεσμους στόχους. Είναι αδέκαστος στην υλοποίηση συμφωνηθέντων εργασιών, επιβάλλει έναν επαγγελματισμό άγνωστο σε ελληνική δημόσια υπηρεσία αλλά παράλληλα διδάσκει στους υφισταμένους του την αξία του πειραματισμού και την αποενοχοποίηση της αποτυχίας. Ενθαρρύνει την ανάληψη πρωτοβουλιών αλλά και την αποδοχή ευθυνών. Στο περιβάλλον της ΔΒΚΚ, ο Γιάννης, όπως τον αποκαλούν με το βαφτιστικό του, αποκτά τη φήμη του απαιτητικού διευθυντή αλλά επίσης δίκαιου και καθαρού στις συναλλαγές του.
Στη διάρκεια μιας εικοσαετίας η βιβλιοθήκη εξελίσσεται σταδιακά, επενδύει στις νέες τεχνολογίες και αναπτύσσει καινοτόμες υπηρεσίες.
Το 1991 αποκτά ηλεκτρονικό δελτιοκατάλογο, το 1994 αρχίζει να συμμετέχει σε ευρωπαϊκά προγράμματα αναζητώντας πόρους που θα υποστηρίξουν νέες υπηρεσίες, το 1997 αποκτά δικό της διαδικτυακό τόπο και δικό της σέρβερ και το 1999 μεταφέρεται σε ιδιόκτητο διώροφο κτίριο με υπόγειο, υποδομή που της εξασφαλίζει περαιτέρω ανάπτυξη.
Συνολικά σε δεκαεπτά ευρωπαϊκά προγράμματα έλαβε μέρος η ΔΒΚΚ από τη δεκαετία του 1990, μια προπαίδεια που οδήγησε στην κατάληξη της διεθνούς διάκρισης με το βραβείο Gates το 2010, όταν η βιβλιοθήκη των 800 μελών τού 1985 έχει περισσότερα από 24.000 εγγεγραμμένα μέλη, το εξήντα τοις εκατό του πληθυσμού του δήμου.
Αυθεντία στις βιβλιοθήκες
Η συνεργασία του Τροχόπουλου με το Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος αρχίζει το 2007, όταν αναζητεί χορηγό για την ανακαίνιση του παιδικού τμήματος της ΔΚΒΒ. Το Ιδρυμα ανταποκρίνεται και το 2008 εγκαινιάζεται στο ισόγειο της βιβλιοθήκης το παιδικό τμήμα, τα λεγόμενα Μαγικά Κουτιά.
Το 2011 το Iδρυμα Νιάρχος συλλαμβάνει την ιδέα της δημιουργίας ενός πανελλαδικού δικτύου δημόσιων και δημοτικών βιβλιοθηκών, με σκοπό να ενισχύσει στη συνείδηση του κόσμου τη σπουδαιότητα των βιβλιοθηκών ως κέντρων μάθησης, δημιουργικότητας και διάδρασης. Με αποκλειστική χρηματοδότησή του Ιδρύματος, ο Τροχόπουλος ιδρύει στη Βέροια την αστική μη κερδοσκοπική εταιρεία Future Library, η οποία εκπονεί έρευνα και μελέτη ανάπτυξης των δημόσιων και δημοτικών βιβλιοθηκών. Με τη συνεργασία βιβλιοθηκών και δήμων, οργανώνεται το 2012 η πρώτη Καλοκαιρινή Εκστρατεία για την προώθηση της ανάγνωσης και της δημιουργικότητας στις λαϊκές βιβλιοθήκες. Την ίδια εποχή, το Ιδρυμα Νιάρχος επιλέγει τον Γιάννη Τροχόπουλο ως «διεθνώς αναγνωρισμένη αυθεντία σε θέματα βιβλιοθηκών, καθώς για 22 χρόνια οδήγησε τη Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Βέροιας σε μια ξεχωριστή πορεία προς την πανελλαδική και διεθνή αναγνώριση» για να ηγηθεί της ανάπτυξης του νεοσύστατου Κέντρου Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος.
Στη διάρκεια της τετραετούς θητείας του, ο βεροιώτης μάνατζερ υπηρέτησε το έργο του ΚΠΙΣΝ με προσήλωση στις αξίες που διέκριναν την πορεία του στη ΔΒΚΚ: καινοτομία, υποστήριξη των νέων δημιουργικών δυνάμεων, υψηλές υπηρεσίες προς τον πολίτη και ειδικά τον ασθενέστερο ο οποίος στερείται πρόσβασης στη γνώση και στην πληροφορία, καλλιέργεια της κοινωνικής αλληλεγγύης.
Καμία δικαιολογία
Η τελευταία του δημόσια εμφάνιση ως διευθυντή του ΚΠΙΣΝ στην Αθήνα ήταν στην Τράπεζα της Ελλάδος, την Τετάρτη 6 Απριλίου, στο πλαίσιο των διαλέξεων «Καταθέσεις Πολιτισμού» όπου συνομίλησε με τη δημοσιογράφο Μαρία Χούκλη με θέμα τη συμβολή της Βιβλιοθήκης της Βέροιας στην οικοδόμηση αλληλέγγυας κοινωνίας. Στην πορεία της συζήτησης εκείνος αναφέρθηκε στην έλλειψη στρατηγικής για τον πολιτισμό στην Ελλάδα.
Μίλησε για την έλλειψη ηγετών με αντίληψη της πραγματικότητας, όραμα, ικανότητα να εμπνεύσουν και θέληση να αναλάβουν ευθύνες και να εργαστούν σκληρά. Μίλησε για την ανάγκη να αφήσουμε στην άκρη τις αυταπάτες ότι «πολλά θα μπορούσαμε να κάνουμε αλλά άλλοι ή οι συνθήκες δεν μας αφήνουν» και υποστήριξε ότι πρέπει να αντιμετωπίζουμε τις προκλήσεις.
Τόνισε ότι, μετά τη δωρεά του Ιδρύματος Νιάρχος, οι δύο εθνικοί οργανισμοί που θα εγκατασταθούν στο ΚΠΙΣΝ δεν έχουν καμιά δικαιολογία για να μη λειτουργήσουν σωστά. Μίλησε για τη δυσκολία που έχουμε στην Ελλάδα να αποδεχθούμε την αξιολόγηση, όχι με την έννοια του ελέγχου, αλλά ως δομικό στοιχείο της εξέλιξης ενός οργανισμού, που του δίνει ζωή και του επιτρέπει να προχωρά. Μίλησε για τη μόνιμη απαισιοδοξία του, που δεν τον αφήνει να είναι αισιόδοξος για τίποτε και τον παρακινεί να εργάζεται συνεχώς και πρότεινε το ίδιο να κάνουν όσοι κατέχουν μια δημόσια θέση.
Κατέληξε με ένα απόσπασμα του γερμανού φιλοσόφου Καρλ Γιάσπερς από το έργο του Το πρόβλημα της γερμανικής ευθύνης (Ερασμος, 2016), ένα απόσπασμα το οποίο, όπως σχολίασε, «δείχνει πού βρίσκομαι εγώ από άποψη προβληματισμού σήμερα»: «Ομως αυτό που είναι αληθινό μπροστά στον θάνατο, το ακραίο σημείο της ύπαρξής μας, δεν είναι παρά ένας ολέθριος πειρασμός να πέσει ο άνθρωπος πρόωρα μπροστά σε κατάσταση κόπωσης, ανυπομονησίας και απελπισίας. Διότι η αληθινή στάση του ανθρώπου μπροστά στα όρια είναι η στάση που διαπνέεται από μια γαλήνια απόφαση που δεν μπορεί να τον παραπλανήσει να πράττει πάντα ό,τι μπορεί όσο ζει. Η μοίρα μας είναι η ταπεινότητα και η αίσθηση του μέτρου». Η ταπεινότητα και το μέτρο μάς χρειάζονται για να τα βγάλουμε πέρα, επανέλαβε αποχαιρετώντας.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
