18ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης: Ηρωας παντός καιρού

«Η μεγαλύτερη τιμή για έναν ήρωα είναι να τον αγαπήσεις μέσα από τους αγώνες και τις πράξεις του στο πλαίσιο του κινήματος» λέει ο σκηνοθέτης Νίκος Νούλας. «Και να συνεχίσεις τους αγώνες του στο σήμερα». Ο Νούλας, που δεν θεωρεί τον εαυτό του σκηνοθέτη αλλά ερασιτέχνη, αναφέρεται στον λοχαγό του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας Ηλία Μεταλλίδη, ο οποίος πρωταγωνιστεί στο ντοκιμαντέρ «Γεια σας και καλή αντάμωση ως νικητές!», το οποίο μέσα από τις αφηγήσεις του είναι ένα χρονικό της δράσης των ανταρτών του ΔΣ Ελλάδας στον Γράμμο και στο Βίτσι, τα έτη 1948 και 1949.

Ο Ηλίας Μεταλλίδης ανήκε στην ταξιαρχία της Σχολής Αξιωματικών του ΔΣΕ και συμμετείχε σε σημαντικές μάχες (Φλώρινα, Πατώματα, Λέσιτς κ.ά.) τις οποίες και εξιστορεί, όχι με τη μορφή μιας αυτοβιογραφίας, αλλά προσπαθώντας να φωτίσει πλευρές του κινήματος το οποίο υπηρέτησε. «Αυτόν τον χαρακτήρα της βιωμένης Ιστορίας έχει το ντοκιμαντέρ» μας είπε ο σκηνοθέτης. «Στο πρόσωπο του Ηλία Μεταλλίδη τιμούμε όλες τις αγωνίστριες και όλους τους αγωνιστές που έπεσαν στα πεδία των μαχών, στα ξερονήσια και στις φυλακές, παλεύοντας για έναν καλύτερο κόσμο».

Η ιδέα για τη δημιουργία τού «Γεια σας και καλή αντάμωση ως νικητές!» που προβλήθηκε σε sold out παραστάσεις του 18ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, τη Δευτέρα 14 και την Τρίτη 15 Μαρτίου, γεννήθηκε μέσα από τη γόνιμη σχέση φιλίας και διδασκαλίας ανάμεσα στον Νίκο Νούλα και τον Ηλία Μεταλλίδη, «τον δάσκαλο και τον μαθητή, ή κάποιες φορές αντίστροφα» όπως αναφέρει ο πρώτος. «Και όλα αυτά χωρίς φυσικά να διεκδικώ κανενός είδους πολιτική «κληρονομιά». Εξάλλου δεν ταυτιζόμαστε στις πολιτικές απόψεις και επιλογές μας».

Σύμφωνα με τον σκηνοθέτη, ένας από τους καρπούς αυτής της σχέσης υπήρξε το βιβλίο «Θυμόμαστε – διδασκόμαστε – προχωράμε / με τον ΕΛΑΣ και τον ΔΣΕ στην Κεντρική Μακεδονία» το οποίο, χάρη και στη βοήθεια της Ρούλας Μουτσέλου, της Αδαμαντίας Μπαμπούλα, του Γιάννη Σκαλιδάκη και άλλων, αποτελεί τη μοναδική αυτοπρόσωπη μαρτυρία για σημαντικά ιστορικά γεγονότα. Ανάμεσά τους, η φυλάκιση του Ηλία Μεταλλίδη στο στρατόπεδο Παύλου Μελά της Θεσσαλονίκης και η δραπέτευσή του εν μέσω πυρών, η επιχείρηση εκτέλεσης από τον 19χρονο τότε Ηλία, κατόπιν οδηγίας του ΚΚΕ, ενός τραμπούκου της περιοχής Κιλκίς, η μάχη στο Κιλκίς με τους έλληνες ταγματασφαλίτες, η λευκή και κρατική τρομοκρατία μετά τη Βάρκιζα, η επίθεση στη Θεσσαλονίκη κ.ά.

Η αφήγηση του βιβλίου σταματά τον χειμώνα του 1948, οπότε και ο Ηλίας Μεταλλίδης μετακινήθηκε προς τον Γράμμο και το Βίτσι. Σύμφωνα με τον Ν. Νούλα, σε αυτό το σημείο, στο τέλος της αφήγησης του βιβλίου, αρχίζει η αφήγηση του ντοκιμαντέρ: οχτώ μήνες αντάρτικης ζωής του Μεταλλίδη μέσα από τις αναμνήσεις και τις περιγραφές του ιδίου. Από τα Χριστούγεννα του 1948, όταν μετακινήθηκε στον Γράμμο και στο Βίτσι, ως τον Αύγουστο του 1949, όταν τραυματίστηκε στο Λέσιτς του Βιτσίου και μεταφέρθηκε σε νοσοκομείο της Αλβανίας. Εκεί, στο Ελ Μπασάν, θα συναντήσει σε λίγες μέρες τα τμήματα του ΔΣΕ που ηττημένα αποχώρησαν από τα ελληνικά εδάφη. Είχαν προηγηθεί άλλοι δύο τραυματισμοί του Μεταλλίδη, ένας στο Κάντσκο στις 4/4 και ένας στα Πατώματα στις 30/5. Στους προηγούμενους τραυματισμούς, μετά την ανάρρωσή του, επέστρεφε στην πρώτη γραμμή.

Ο τρίτος τραυματισμός (μέσα σε εφτά μήνες!) θα είναι και ο τελευταίος. Εκτός από τους τρεις τραυματισμούς στο εν λόγω οχτάμηνο, ο Ηλίας Μεταλλίδης τραυματίστηκε άλλες τρεις φορές: μία φορά από έλληνα τραμπούκο κατά τη διάρκεια αποτυχημένης απόπειρας εκτέλεσής του, την επόμενη από «εθνική» νάρκη στο Μπέλες το 1947. Τελευταίος τραυματισμός του είναι από τη σοβιετική αστυνομία, η οποία αντιμετώπισε ως «χούλιγκαν» την πλειοψηφία των πολιτικών προσφύγων του Ουζμπεκιστάν.

Το υλικό ήταν πολύ και ο Νούλας οφείλει πολλά στην πολύτιμη βοήθεια του επιτελείου του: Μίτσος Γκάζης (τεχνική επιμέλεια / μοντάζ), Τάσος Γκούβας (μοντάζ / σπικάζ/ υπότιτλοι), Αθηνά Τέσκου (σπικάζ), Πέτρος Βραμπάκης (εικονοληψία), Στέργιος Θεοδωρίδης (μουσική επιμέλεια).

Οπως πολλοί αριστεροί, έτσι και ο Νούλας θεωρεί ότι η Αριστερά θα βρεθεί –αν δεν βρίσκεται ήδη –μπροστά σε απρόβλεπτες καταστάσεις. «Το γεγονός αυτό, απόλυτα προβλέψιμο για όποιον δεν εθελοτυφλεί, μας βάζει, ως κίνημα και ως λαούς, μπροστά σε κινδύνους και περιπέτειες» λέει.

«Αν το ντοκιμαντέρ γίνει αφορμή για το άνοιγμα μιας συζήτησης για τον εμφύλιο πόλεμο, το «δεύτερο αντάρτικο», όπως το έλεγαν οι κομμουνιστές, θα είμαστε ακόμα περισσότερο ευχαριστημένοι» λέει σήμερα ο σκηνοθέτης. «Γιατί μια ιστορική αποτίμηση της περιόδου είναι έργο του κινήματος, και δευτερευόντως των ιστορικών (σίγουρα όχι των μαϊντανών της εκάστοτε εξουσίας). Μια τέτοια αποτίμηση θα είναι εφόδιο για την Αριστερά και το κομμουνιστικό κίνημα του 21ου αιώνα».