«Η προσφορά μας είναι η γλώσσα». Με τη φράση αυτή, που τα είπε όλα, από το μυθιστόρημά του Τα ονόματα (1982) αποχαιρέτισε το αθηναϊκό κοινό ο αμερικανός συγγραφέας Ντον Ντελίλλο το βράδυ της Τετάρτης 16 Μαρτίου στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση.
Ένας από τους κορυφαίους αμερικανούς μυθιστοριογράφους του καιρού μας, βραβευμένος τον περασμένο Νοέμβριο με το αμερικανικό Μεγάλο βραβείο Λογοτεχνίας για τη συνολική προσφορά του στα γράμματα, ο ακριβοθώρητος Ντελίλλο των σπάνιων ζωντανών εμφανίσεων ήταν η μεγάλη εφετινή έκπληξη της Στέγης. Δεν το περιμέναμε ότι πράγματι θα ερχόταν. Του το εξομολογήθηκε ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Ηλίας Μαγκλίνης, ο οποίος επί μία ώρα συνομίλησε μαζί του για το νέο του βιβλίο και τα προηγούμενα έργα του, καλύπτοντας μισόν αιώνα συγγραφικής παραγωγής. «Ήταν μια πρόσκληση να έρθω στην Ελλάδα. Ήθελα να ξαναέρθω» είπε λιτά ο αμερικανός συγγραφέας, ο οποίος έζησε στη χώρα μας για τριάμισι χρόνια στα τέλη της δεκαετίας του 1970.
Με αρκετές δόσεις αγγλοσαξονικού στεγνού χιούμορ -παρότι τονίζει ότι δεν είναι αγγλοσάξονας αλλά αμερικανός ιταλικής καταγωγής- ο Ντελίλλο αναφέρθηκε στα βιβλία του και στα μεγάλα γεγονότα που τα ενέπνευσαν, τη δολοφονία του Προέδρου Κένεντι (Ζυγός), τη σύγχρονη τρομοκρατία και την επίθεση στους Δίδυμους Πύργους (Άνθρωπος σε πτώση), στο μνημειώδες μυθιστόρημα που τον κατέταξε στους κορυφαίους του αμερικανικού Κανόνα (Υπόγειος κόσμος) αλλά και στη σύγχρονη Αμερική.
«Εκείνο που έχει αλλάξει στις Ηνωμένες Πολιτείες σήμερα είναι ότι δεν είναι πλέον Ηνωμένες, ότι έχει εκλείψει το στοιχείο της ενότητας, της συνοχής», σχολίασε. Κι όταν ρωτήθηκε για τις επικείμενες προεδρικές εκλογές και τον υποψήφιο Ντόναλντ Τραμπ, απάντησε με πνεύμα: «Ποιος είπατε; Κάτι μου λέει αυτό το όνομα…».
Το νέο του μυθιστόρημα εξελίσσει τη θεματολογία που τον απασχόλησε στο Σημείο Ωμέγα του 2010: τον χρόνο και τη θνητότητα. Τιτλοφορείται Zero K και θα κυκλοφορήσει στις ΗΠΑ από τις εκδόσεις Scribner τον Μάιο και στην Ελλάδα από τις εκδόσεις Εστία το φθινόπωρο. Ο τίτλος παραπέμπει σε μια πολύ χαμηλή θερμοκρασία, θερμοκρασία κατάψυξης του ανθρώπινου σώματος, με τις μεθόδους της κρυονικής. «Δεν πρόκειται για επιστημονική φαντασία αλλά για καθαρή επιστήμη» διευκρίνισε ο Ντελίλλο και διάβασε αποσπάσματα από το μυθιστόρημα που παρακολουθεί τον δισεκατομμυριούχο Ρος Λόκχαρτ και την ασθενή σύζυγό του Άρτις καθώς προετοιμάζονται για τη διαδικασία κατάψυξης στις απομονωμένες εγκαταστάσεις ενός Ινστιτούτου Κρυονικής. Τη γέννησή μας δεν τη διαλέγουμε. Να μη διαλέγουμε έστω τον θάνατό μας; αναρωτιούνται οι χαρακτήρες, που δεν σκοπεύουν να αποδεχθούν τη μοίρα που τους ορίστηκε.
Ο Ντον Ντελίλλο μίλησε για τον δολοφόνο του Κένεντι, τον Λι Χάρβεϊ Όσβαλντ, ένα παιδί του Μπρονξ όπως ο ίδιος, που περπατούσε στους ίδιους δρόμους και μιλούσε την ίδια γλώσσα, μίλησε για τα σαγηνευτικά αχανή τοπία των ερήμων του Τέξας που έχουν εμπνεύσει το σκηνικό αφηγήσεών του, για τον Νόρμαν Μέιλερ, τον λογοτέχνη ίνδαλμά του στην αρχή της συγγραφικής του καριέρας, για την αδελφή του που τον έβριζε κρυφά όταν καθαροδακτυλογραφούσε τις 1400 σελίδες του Υπόγειου κόσμου. «Κάθε βιβλίο διεκδικεί τη δική του έκταση» εξήγησε για το ογκώδες μυθιστόρημα, που θεωρείται από πολλούς το σπουδαιότερο έργο του, το οποίο, όπως είπε ο ίδιος, ξεκίνησε με τη μορφή σύντομης νουβέλας.
Προσωπική μεν, η συζήτηση άγγιξε, αναπόφευκτα, ζητήματα πολιτικά, της επικαιρότητας και της Ιστορίας, όπως συμβαίνει και στα έργα του Ντελίλλο. Από τα προβλήματα της εποχής μας στάθηκε στο προσφυγικό: «Δεν ξέρω πώς θα λυθεί αλλά είναι σοβαρό ζήτημα. Συντάσσομαι με τις χώρες που έχουν επιτρέψει την υποδοχή αλλά κατανοώ και τις δυσκολίες μιας τέτοιας απόφασης, ειδικά εδώ στην Ελλάδα».
Αναφέρθηκε στα χρόνια του στην Ελλάδα, στην τρομοκρατία, στην αεροπειρατεία και στις εκρήξεις, σε εκείνους που έρχονταν από τη Βυρηττό για να βρουν καταφύγιο εδώ, στα ανάμεικτα συναισθήματα. «Σήμερα οι τρομοκράτες αποφασίζουν κι εμείς περιμένουμε, βλέπουμε και μετά αποφασίζουμε τις δράσεις μας ανάλογα» εκτιμά και πρόσθεσε σχετικά με τo ΙSIS: «Πιστεύω ότι έχουν αναπτύξει τεχνολογία ακόμη πιο εξελιγμένη από αυτήν που νομίζουμε ότι έχουν».
Η επιστήμη και η υψηλή τεχνολογία, καθορίζουν ως βασικές θεματικές παράμετροι, το έργο του. Στη ζωή του προτιμά τη γραφομηχανή από τον υπολογιστή, μια γραφομηχανή με μεγάλα πλήκτρα, γιατί του αρέσει να κοιτάζει τα γράμματα, να βλέπει τη μορφή τους καθώς χτυπά τα πλήκτρα. Η αποστροφή του στις φωτογραφίσεις και στις βιντεοσκοπήσεις, στην κουλτούρα των σέλφι, είναι γνωστή. «Αυτά που μας επιτρέπει η τεχνολογία να κάνουμε είναι αυτά που στο τέλος γινόμαστε» είπε αποφθεγματικά.
Η συζήτηση τελείωσε με ψήφο εμπιστοσύνης στο μυθιστόρημα και στη νέα γενιά συγγραφέων. «Βγαίνουν βιβλία, οι άνθρωποι γράφουν, το μυθιστόρημα δεν πέθανε» είπε, προτού πιάσει Ta onomata, όπως πρόφερε καθαρά στα ελληνικά, για να διαβάσει μερικές παραγράφους από το μυθιστόρημά του που συνδέεται με την παραμονή του στην Ελλάδα, τις επιγραφές σε αρχαιοελληνικά μνημεία και μια γλωσσική αφύπνιση που άλλαξε για πάντα τον τρόπο που έγραφε. «Κοιτώντας τις επιγραφές, προσπαθώντας να διακρίνω ένα ένα γράμμα, άρχισα να δίνω σημασία στο αλφάβητο, στη μορφή των γραμμάτων. Αυτό άλλαξε τον τρόπο που δούλευα, μου αποκάλυψε έναν νέο τρόπο να γράφω, και συνέβη εδώ, στην Ελλάδα».
Πίσω από τον συνήθη συγκρατημένο τόνο του υπήρχε μια τρυφερότητα για τη χώρα μας, κομμάτι των αναμνήσεων της νιότης του. Το χειροκρότημα ήταν ενθουσιώδες. Το κοινό αλλά και οι ειδικοί, συγγραφείς, κριτικοί, φιλόλογοι, τίμησαν τον ερχομό του. Στο τέλος, υπέγραψε βιβλία. «Η προσφορά μας είναι η γλώσσα».
