Το στοίχημα της Εναλλακτικής Λυρικής Σκηνής!

Η συνάντησή μας έγινε κάποιο απόγευμα πριν από μερικές ημέρες στο γραφείο του καλλιτεχνικού διευθυντή της ΕΛΣ Μύρωνα Μιχαηλίδη στο θέατρο Ολύμπια της οδού Ακαδημίας. Καθώς περιμένω στον προθάλαμο, ανταλλάσσω μερικές κουβέντες με τους άξιους συνεργάτες του ενώ από την κορυφή της σκάλας παρατηρώ τους καλλιτέχνες οι οποίοι μπαινοβγαίνουν στην αίθουσα «Μαρία Κάλλας», αφού βρίσκεται σε εξέλιξη η πρόβα για τον «Κουρέα της Σεβίλλης» του Ροσίνι που ανεβαίνει σε λίγες ημέρες σε νέα παραγωγή. Κάποια στιγμή η πόρτα ανοίγει και εμφανίζεται ο ίδιος ο κ. Μιχαηλίδης χαμογελαστός. Ο συνθέτης Γιώργος Κουμεντάκης, υπεύθυνος προγραμματισμού της Εναλλακτικής Σκηνής της ΕΛΣ στο Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος, έχει έρθει νωρίτερα, καθώς πλέον οι δυο τους βρίσκονται σε συνεχή συνεργασία. Η καλή «χημεία» μεταξύ τους είναι αναγνωρίσιμη με την πρώτη ματιά. Λογικό, αν σκεφθεί κανείς το πόσο καλά γνωρίζονται καλλιτεχνικά από το παρελθόν. Συνεννοούνται με το βλέμμα, κάνουν χιούμορ, ο ένας συμπληρώνει τη φράση του άλλου…

Εν όψει των «αποκαλυπτηρίων» της αίθουσας της Εναλλακτικής Σκηνής σε λίγες ημέρες, στις 22 Φεβρουαρίου, στη διάρκεια της ανοιχτής στον Τύπο συνεδρίασης της Ειδικής Συμβουλευτικής Επιτροπής του Ελληνικού Δημοσίου για το Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος, η συζήτηση μαζί τους αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Τι ακριβώς είναι η Εναλλακτική Σκηνή και γιατί αναμένεται να αποτελέσει ένα από τα πιο δυνατά εφαλτήρια της ΕΛΣ στη νέα της στέγη; Ποια είναι η φιλοσοφία και ποιοι οι σκοποί της; Γιατί άραγε ονομάστηκε έτσι; Σε ποιους άξονες θα κινηθεί ο προγραμματισμός της και για ποιον λόγο πρόκειται για ένα εγχείρημα διαφορετικό; Πώς χρηματοδοτείται και εν τέλει πως θα λειτουργεί παράλληλα με την Κεντρική Σκηνή – Σταύρος Νιάρχος στο Φάληρο;

«Μετά την ανακοίνωση των αξόνων του καλλιτεχνικού προγραμματισμού και της κατεύθυνσης που θέλουμε να πάρει η Εθνική Λυρική Σκηνή ως ένας φορέας ο οποίος θα προσφέρει πολύ μεγαλύτερη γκάμα δραστηριοτήτων από τη σημερινή, ωρίμασαν κάποιες γόνιμες συζητήσεις που είχαν γίνει με τον Γιώργο Κουμεντάκη παλαιότερα και κορυφώθηκαν με τη μεγάλη επιτυχία της όπεράς του, της «Φόνισσας», τον Νοέμβριο του 2014» λέει ο Μύρων Μιχαηλίδης παίρνοντας πρώτος τον λόγο και αναφερόμενος στο ιστορικό του εγχειρήματος. «Η αποδοχή από πλευράς του να αναλάβει τον καλλιτεχνικό προγραμματισμό της Εναλλακτικής Σκηνής» συνεχίζει «μας γέμισε χαρά όχι μόνο για τους προφανείς λόγους αλλά και για το γεγονός ότι πλέον ο Γιώργος βλέπει τον εαυτό του στέλεχος της ΕΛΣ τη νέα εποχή. Για εμάς αυτό είναι πολύ σημαντικό στοιχείο για την όποια επιτυχία: αν όλοι οι άνθρωποι που «τρέχουν» τη Λυρική –από την πιο απλή ως την πιο σύνθετη δουλειά –αισθάνονται τον εαυτό τους ως κομμάτι της…».

Ο καλλιτεχνικός διευθυντής της ΕΛΣ δηλώνει την ικανοποίησή του για την τελική επιλογή του όρου «Εναλλακτική» για τη συγκεκριμένη σκηνή. «Ο συγκεκριμένος τίτλος έχει την εξής αθωότητα» εξηγεί: «Εναποθέτει την ευθύνη σε εκείνον που σχεδιάζει και κυρίως πρωτοσχεδιάζει να δώσει με το στίγμα του το τι σημαίνει αυτή η εναλλαγή».

Μια αίθουσα… φουτουριστική

Από την πλευρά του ο Γιώργος Κουμεντάκης κάνει λόγο για μια αίθουσα καταπληκτική, χωρητικότητας 400 θέσεων. «Οι δυνατότητές της είναι πολλές» εξηγεί με ενθουσιασμό. «Σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα τα καθίσματα φεύγουν όλα προσφέροντας τη δυνατότητα για πολλές και διαφορετικές τοποθετήσεις. Υπάρχουν πολλά φουτουριστικά και πολλά εναλλακτικά στοιχεία και αυτό ταυτίζεται κάπως με τον τίτλο… Υπάρχει ένα εναλλακτικό πιτ στο μέσον της σκηνής, περίπου μοιράζεται ο χώρος στη μέση και μπορείς να «παίξεις» σε όσα επίπεδα θέλεις… Εχει δύο εκπληκτικούς εξώστες, πολλές οπτικές γωνίες που μπορείς να εκμεταλλευθείς στη φόρμα του πράγματος. Μιλάμε για μια αίθουσα η οποία μας προσφέρει τη δυνατότητα να εφαρμόσουμε ένα πολυποίκιλο πρόγραμμα εντάσσοντάς το στο πλαίσιο της Λυρικής και δίνοντας ένα ισοβαρές περιεχόμενο».

Ποιο ήταν άραγε το ερέθισμα για τον ίδιο να πει «ναι» στην πρόταση; Ο συνθέτης λέει πως δεν θα δεχόταν να αναλάβει κάτι το οποίο δεν θα τον ενδιέφερε. «Δεν θα άφηνα την καθημερινότητά μου αλλά και τον τρόπο που ζω εκτός Αθηνών παρά μόνο για κάτι πολύ ιδιαίτερο, θα τολμήσω να χρησιμοποιήσω τον όρο συγκλονιστικό… Οι προδιαγραφές τις οποίες έθεσε ο Μύρων Μιχαηλίδης σε σχέση με το συγκεκριμένο περιεχόμενο με έπεισαν ότι θα μπορούσε να γίνει και να σχεδιαστεί με έναν τρόπο που μας βρίσκει σύμφωνους. Περισσότερο η συνεργασία βασίζεται στο ιδεολογικό και φιλοσοφικό περιεχόμενο. Τι θέλουμε και τι μπορούμε να κάνουμε σε έναν χώρο όταν υπάρχουν τόσοι άλλοι που κάνουν πράγματα παράπλευρα ή εξίσου σημαντικά. Σκεφθήκαμε κάτι που προσανατολίζει αυτόν τον χώρο με ένα ιδιαίτερο στίγμα, οπότε δεν καλύπτει κάποιο κενό, κάνει μια καινούργια πρόταση. Είναι από μόνο του ικανό για να φτάσουμε σε ένα σημείο και να πούμε ότι αξίζει τον κόπο».

Ο Μύρων Μιχαηλίδης αναφέρεται στην εξωστρέφεια την οποία έχει καταφέρει να κατακτήσει η Λυρική τα τελευταία χρόνια. Θεωρεί πως με την Εναλλακτική Σκηνή αυτό το οποίο επετεύχθη πιο αραιά αλλά πάντα στοχευμένα πριν από τη μεταστέγαση στο ΚΠΙΣΝ, στη νέα εποχή του οργανισμού αποκτά εξίσου νέα υπόσταση. Στη συνέχεια υπενθυμίζει τους βασικούς άξονες του προγραμματισμού της ΕΛΣ τα επόμενα χρόνια: επέκταση σε νέο ρεπερτόριο, συνεργασία με ξένα θέατρα, ανάδειξη της σύγχρονης ελληνικής δημιουργίας, αξιοποίηση διαπρεπόντων ελλήνων καλλιτεχνών του εξωτερικού, εκπαίδευση και ψηφιακή δημιουργία βρίσκουν το δικό τους περιεχόμενο στην Εναλλακτική Σκηνή: «Μπορεί από τη μια πλευρά η ΕΛΣ να επεκτείνεται ανεβάζοντας «Τριστάνο», «Δαχτυλίδι», Γιάνατσεκ, Ντεμπισί και Στραβίνσκι στην Κεντρική Σκηνή, αλλά και η Εναλλακτική θα δώσει «βήμα» σε μικρότερα μεγέθη όπερας εξυπηρετώντας με τη σειρά της τη διεύρυνση του ρεπερτορίου. Δεν θα υπάρχει συνεργασία μόνο με το Κόβεντ Γκάρντεν, το Φενίτσε και την Αρένα της Βερόνας αλλά και με πολλές ομάδες από το εξωτερικό. Η σύγχρονη ελληνική δημιουργία θα βρει πολλούς τρόπους έκφρασης. Κι όσο για την εκπαίδευση; Μια ολόκληρη ζώνη, η πρωινή, είναι αφιερωμένη σε αυτήν».

Εκπαίδευση, κοινωνία, δημιουργία

Βασική αρχή της λειτουργίας της Εναλλακτικής Σκηνής –όπως εξηγεί ο Γιώργος Κουμεντάκης –είναι η διάρκεια των δράσεων στον χρόνο και η λογική της συνέχειας. Με δεδομένο ότι ο πρώτος στόχος είναι η τόνωση της νέας δημιουργίας στο πεδίο του μουσικού θεάτρου και σε συναφή πεδία, κύρια βούληση των υπευθύνων είναι η οικοδόμηση θεσμικών υποδομών. Ο προγραμματισμός διαρθρώνεται σε τρεις ζώνες μέσα στην ημέρα: Η πρωινή είναι αφιερωμένη στην εκπαίδευση, με παραστάσεις προορισμένες για παιδιά και νέους αλλά και με ένα πλέγμα εκπαιδευτικών προγραμμάτων που θα διεξάγεται τόσο στις εγκαταστάσεις της ΕΛΣ όσο και στους ίδιους τους χώρους της εκπαίδευσης. Η μεσημεριανή ζώνη θα αφορά τη σχέση με την κοινωνία, με δράσεις οι οποίες σχετίζονται με την εκπαίδευση ενηλίκων και την ερασιτεχνία, την τρίτη ηλικία, τα άτομα με αναπηρίες, τη σύνδεση με τους όμορους δήμους του ΚΠΙΣΝ, τη διασύνδεση με δημιουργικές φωνές της ελληνικής περιφέρειας κ.ά. Η βραδινή ζώνη θα είναι αφιερωμένη στη δημιουργία, με έμφαση στις παραστάσεις οι οποίες θα παρουσιάζονται στην Εναλλακτική Σκηνή, αλλά και σε άλλους χώρους του Κέντρου Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος, πάντα στο πλαίσιο των θεματικών αξόνων που έχουν τεθεί. Αναθέσεις για τη σύνθεση νέων έργων μουσικού θεάτρου από ταλαντούχους συνθέτες της νεότερης γενιάς, παραφράσεις σημαντικών έργων του ρεπερτορίου, παραγωγές έργων της σύγχρονης οπερατικής δημιουργίας, θεματικά φεστιβάλ, συμπαραγωγές με ομάδες του ελεύθερου μουσικού θεάτρου, αφιερώματα σε σημαντικούς έλληνες συνθέτες είναι οι βασικές συνισταμένες της δραστηριότητας της συγκεκριμένης ζώνης. Ο Γιώργος Κουμεντάκης επισημαίνει το στοιχείο της συνεργασίας ανάμεσα στις τρεις. «Επειδή δεν θέλαμε όλο αυτό να εξελιχθεί σε μια διαδικασία τμηματική ή καιροσκοπική, θεωρήσαμε ότι είναι καλό να χωρίσουμε την ημέρα σε ζώνες ώστε ο καθένας να έχει τον χώρο του, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι δεν θα συνεργάζονται μεταξύ τους. Κι αυτό γιατί θέλαμε να έχει τη δύναμη μιας καθημερινής κατάστασης. Η σοβαρότητα της φιλοσοφίας σε βοηθά να βρεις και τον τρόπο να τη στηρίξεις». Μέσα από αυτό το πρίσμα, το ερώτημα για τη χρηματοδότηση προκύπτει φυσικά…«Προς το παρόν βρισκόμαστε εντός της δωρεάς των πέντε εκατομμυρίων του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος που μας βοηθά να το στήσουμε όλο αυτό» λέει ο συνθέτης. «Τα συγκεκριμένα νούμερα όμως είναι πολύ «πραγματικά», και μάλιστα σε έναν προϋπολογισμό προς τα κάτω, ούτως ώστε όταν πλέον δεν θα υπάρχει η δωρεά η Λυρική να μπορεί να το αντιμετωπίσει από μόνη της. Δεν υπάρχει τίποτε εξεζητημένο ή υπερφίαλο, είναι στα πλαίσια που ο καλλιτεχνικός διευθυντής έχει θέσει».