Ποτέ άλλοτε η τέχνη δεν είχε κατακτήσει αυτόν τον μαγικό χαρακτήρα του ντοκουμέντου της πραγματικής ζωής και του ονείρου του δημιουργού όσο στα έργα των περιηγητών. Εξοπλισμένη με ελαφρά υλικά –υδατοδιαλυτά χρώματα, μελάνια, μολύβια –και τεράστια περιέργεια και ευαισθησία, μετέδιδαν πραγματικές εικόνες άγνωστων τόπων, αποτυπωμένες όμως όχι με την επίπεδη φωτογραφική τεχνική του φωτισμένου φιλμ αλλά με την περισσότερο ευαίσθητη μέθοδο της ζωγραφικής που αρέσει τόσο πολύ να αφήνεται έρμαιο των συναισθηματικών κυμάτων. Εξάλλου, ιδιαιτέρως τότε, το ταξίδι ήταν μια ανώτατη μεταπανεπιστημιακή εκπαίδευση. Οι γόνοι των ευγενών οικογενειών της Κεντρικής και της Βόρειας Ευρώπης έπρεπε να πραγματοποιήσουν το μεγάλο ταξίδι προς τη Μεσόγειο και τους μεγάλους σταθμούς του πολιτισμού στην Ανατολή, την Ιταλία, την Ελλάδα, τη Μικρά Ασία, την Παλαιστίνη, για να ολοκληρώσουν τη μόρφωση και την αισθητική τους καλλιέργεια.
Ταξίδι προς τη Δύση
Ο σπουδαίος αρχιτέκτονας, εικαστικός δημιουργός και ποιητής Λε Κορμπυζιέ έγραφε μετά το ταξίδι του στην Ανατολή, στις αρχές του προηγούμενου αιώνα, που όμως θα μπορούσε κάλλιστα να αναφέρεται και σε αυτόν που διανύουμε: «Μέσα στη σύγχυση της ταραχώδους εποχής μας πολλοί έχουν συνηθίσει να σκέφτονται πάνω σ’ ένα φόντο μαύρο. Ομως τα καθήκοντα του αιώνα μας, του τόσο επίπονου, τόσο γεμάτου με κινδύνους, τόσο βίαιου, τόσο νικηφόρου, φαίνεται να απαιτούν από εμάς να σκεφτόμαστε πάνω σε φόντο λευκό». Μια νεότερη ζωγράφος, η Ιωάννα Καφίδα, ακολούθησε αντίστροφη κατεύθυνση. Ετσι κάναμε πάντα εμείς. Ταξιδεύαμε προς τη Δύση για να ανακαλύψουμε ή να εκτιμήσουμε την ταυτότητά μας, από τον Ρήγα και τον Κοραή ως τον Σεφέρη, τον Θεοτοκά, τον Ελύτη, τον Πικιώνη, τον Τσαρούχη, τον Μόραλη. Η Ιωάννα Καφίδα ταξιδεύει προς τη Δύση και σημειώνει:
«Πολλές είναι οι ώρες που κάθομαι μες στο εργαστήρι. Σε χώρο φαινομενικά κλειστό όπου εκεί σημειώνω, ψάχνω, διαβάζω, σχεδιάζω. Και λέω φαινομενικά, διότι τον εσωτερικό μου χώρο τον αισθάνομαι ανοιχτό. Η ανάγκη ενός ταξιδιού υπάρχει, όχι αναγκαία για να συναντήσω κάτι συγκεκριμένο αλλά απλά για να πάω. Κατά την επιστροφή όμως κάποια αλλαγή συμβαίνει μέσα μου. Και έτσι το μη συγκεκριμένο γίνεται απτό. Βρίσκω υπέροχο το αίσθημα του να ξεκινώ τη μέρα μου σε έναν ξένο τόπο. Αυτή τη φορά στη Βιέννη. Είναι φυσικό όλα να μοιάζουν διαφορετικά».
Η Βιέννη είναι η ανατολικότερη πρωτεύουσα της Δύσης. Γι’ αυτό οι Ελληνες την αισθάνονταν πιο κοντά τους. Ας πούμε η δυτικότερη πρωτεύουσα της Ανατολής. Πάντα υπήρχε εκεί μια σφριγηλή ελληνική παροικία, από τις παλαιότερες της Διασποράς, δυναμική και πλούσια στα πράγματα και στα πνεύματα. Σήμερα ζουν εκεί 6.000 πολιτογραφημένοι Ελληνες, χωρίς να υπολογίζονται εκείνοι που έχουν αυστριακή υπηκοότητα, καθώς δεν επιτρέπονται δύο. Η ζωγράφος «χάνεται» μέσα σε αυτή την ατμόσφαιρα:
«Κοιτάζω περισσότερο και γίνομαι περίεργη, παρατηρώ τις μορφές, τα χρώματα, το βάθος, τα διαφορετικά μεγέθη. Κάπως έτσι παίρνω τα χαρτιά και τις ακουαρέλες μου και ζωγραφίζω αυτό που με ενδιαφέρει. Κάθομαι εκεί μπροστά στο θέμα μου, αυτή τη φορά έξω από τους τοίχους του εργαστηρίου. Βιώνω την απλή καθημερινότητα, κάθομαι στο Café Central, ένα από τα περίφημα καφέ της Βιέννης, και το ζωγραφίζω αλλά και μια σειρά έργων που γεννήθηκαν με αφορμή ένα ταξίδι δίχως «συγκεκριμένο» σκοπό».
Τα μνημεία της ελληνικής παρουσίας
Η Ιωάννα Καφίδα φέρνει πολύ κοντά για να χωρέσουν σε ένα κάδρο τις δύο εκκλησιές των Ελλήνων: τη μητρόπολη της Αγίας Τριάδας (1836) και τον Αγιο Γεώργιο (1804) με τις τοιχογραφίες του Παρθένη, τις «σφραγίδες» της ελληνικής παρουσίας στη Βιέννη και του ελληνικού διαφωτισμού. Οπως και τα χαρακτηριστικά αρχοντικά των ευκατάστατων ομογενών που υπάρχουν παντού. Ο Αγιος Γεώργιος είναι χτισμένος σε οικόπεδο που αγόρασε για λογαριασμό της κοινότητας των Ελλήνων ο Θεόδωρος Καραγιάννης, έκτος πάππος του διάσημου μαέστρου Χέρμπερτ φον Κάραγιαν. Ο Φον Κάραγιαν έχει διευθύνει βεβαίως τη Φιλαρμονική της Βιέννης στην περίφημη πρωτοχρονιάτικη συναυλία της στην Αίθουσα των Φίλων της Μουσικής (Μusikverein). Αυτό το εμβληματικό για τη Βιέννη κτίριο το έχτισε ο Νικόλαος Δούμπας, ο οποίος τώρα αναπαύεται στο κοιμητήριο ανάμεσα στους τάφους των μεγάλων αστεριών του μουσικού στερεώματος, του Μπετόβεν, του Σούμπερτ, του Γιόχαν Στράους. Η ζωγράφος αποτυπώνει αυτό το σύμβολο της ελληνικής παρουσίας μαζί με το σύμβολο της πόλης, τον ναό του Αγίου Στεφάνου, στη διάρκεια μιας κυριακάτικης βόλτας στην οποία υπάρχει πάντα και ο καφές. Στην πρωτεύουσα του καφέ, όπως υπερηφανεύεται η Βιέννη, το πρώτο καφενείο το άνοιξε κατά τη δεύτερη πολιορκία της από τους Οθωμανούς ο έλληνας Ιωάννης Διόδατος. Το Καφέ Σεντράλ είναι από τα μνημεία της πόλης.
Η Βιέννη είναι η αφετηρία του ελληνικού διαφωτισμού. Η Ιωάννα Καφίδα ζωγραφίζει το Σοκάκι του Ωραίου Φαναριού, εκεί όπου λέγεται ότι ακούστηκε πρώτα-πρώτα ο Θούριος της ελευθερίας των Ελλήνων του Ρήγα Βελεστινλή. Στην παλιά ταβέρνα των Ελλήνων υπάρχει η υπογραφή του Μάρτυρα, που είναι και η πρώτη κάτω από τη Διακήρυξη της ελευθερίας των νέων Ελλήνων. Εδώ, στο τυπογραφείο των αδελφών Πούλιου τυπώθηκε ο Θούριος και τα άλλα φλογερά κείμενα του επαναστάτη που έχουν εντυπωθεί και στα χρωμοσώματα της φυλής μας. «Τι ωφελεί να ζήσεις σαν είσαι στη σκλαβιά»…
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
