Ο κόσμος είχε συρρεύσει στην Πειραιώς 260 για να δει τη νέα παράσταση του Τόμας Οστερμάγερ, ενός από τους πλέον καινοτόμους ευρωπαίους σκηνοθέτες. Το έργο ήταν «Ο εχθρός του λαού» του Ιψεν και όλα έρρεαν ομαλώς. Ο ήρωας, γιατρός Στόκμαν, είχε αποκαλύψει ότι τα ιαματικά λουτρά της πόλης του ήταν μολυσμένα και έστεκε μόνος απέναντι στους συμπολίτες του οι οποίοι προτιμούσαν την απόκρυψη της αλήθειας προκειμένου να μη χαθεί η ευκαιρία της επερχόμενης ανάπτυξης από την εκμετάλλευσή τους. Ξαφνικά τα φώτα της πλατείας άναψαν. Ο Στόκμαν ζητούσε τη γνώμη των θεατών σχετικά με το μανιφέστο για τη χρεοκοπία των καπιταλιστικών κοινωνιών, τη διαπλοκή και τη διαφθορά των πολιτικών που είχε μόλις αγορεύσει, μια σκηνοθετική παρέμβαση του φοβερού και τρομερού Οστερμάγερ. «Ηρθε η ώρα να ξυπνήσουμε, να αναζητήσουμε την αλήθεια» ακούστηκε η γνώμη ενός θεατή εν μέσω της καθόλου δυσάρεστης αμηχανίας των υπολοίπων. Αυτή είναι μία από τις πολλές, μοναδικές εμπειρίες που προσέφερε στο κοινό του Φεστιβάλ Αθηνών ο επί δέκα χρόνια καλλιτεχνικός διευθυντής του κ. Γιώργος Λούκος. Από τότε που διορίστηκε στη θέση του, τον Νοέμβριο του 2005, από τον Κώστα Καραμανλή, ο διευθυντής χορού της Οπερας της Λυών όχι μόνο μας έφερε σε επαφή με την αφρόκρεμα της διεθνούς πρωτοπορίας αλλά συνέβαλε στο να αποκτήσουμε και άποψη επί της εξέλιξης ή της στασιμότητας της δουλειάς αναγνωρισμένων σκηνοθετών και μυθικών χορογράφων σε Αθήνα και Επίδαυρο, όπως οι Πίνα Μπάους, Ρομέο Καστελούτσι και Σαμ Μέντες –ας όψεται η συχνή επίσκεψή τους στη χώρα μας ελέω Λούκου. Οι αλλαγές κυβερνήσεων δεν επηρέαζαν τη θέση του –στην τελευταία μάλιστα συνέντευξη Τύπου για την ανακοίνωση του προγράμματος του Φεστιβάλ μόλις έναν χρόνο πριν πλαισιωνόταν και από την περιφερειάρχη κυρία Δούρου, αδελφή του τέως στενού συνεργάτη του και νυν διευθυντή του γραφείου του υπουργού Πολιτισμού και διευθυντή του Πολιτικού Γραφείου του κ. Αριστείδη Μπαλτά Παναγιώτη Δούρου.
Στο στόχαστρο
Και να που τον τελευταίο καιρό βρίσκεται στο στόχαστρο για ένα οικονομικό σκάνδαλο που αφορά την κακοδιαχείριση του θεσμού που κατά γενική ομολογία ανάστησε. Ενα σκάνδαλο στο οποίο η παραφιλολογία, οι διαξιφισμοί, οι φήμες και η δημιουργική ασάφεια οργιάζουν από τότε που αποκαλύφθηκε από την «Εφημερίδα των Συντακτών» και τη δημοσιογράφο Εφη Μαρίνου ότι το Ελληνικό Φεστιβάλ έχει ζημιώσει το Ελληνικό Δημόσιο με 2.735.762,54 ευρώ την περίοδο 2006-2008 βάσει ελέγχου από τη Γενική Διεύθυνση Δημοσιονομικών Ελέγχων εξαιτίας των διπλών αμοιβών σε προμηθευτές και στις τράπεζες όπου αυτοί είχαν εκχωρήσει τις απαιτήσεις τους από το Φεστιβάλ προκειμένου να αποκτήσουν την απαιτούμενη ρευστότητα. Εκ περιτροπής τόσο ο Λούκος όσο και η Μαρίνου, η οποία λοιδορήθηκε για την αποκάλυψη των στοιχείων, βρέθηκαν στον ρόλο του προαναφερθέντος Στόκμαν καθώς δέχθηκαν βέλη από τα πολωμένα στρατόπεδα που δημιουργήθηκαν. Οι διαπρύσιοι υποστηρικτές και οι ορκισμένοι διώκτες του κ. Λούκου αντήλλασσαν διαδικτυακά πυρά ενόσω παράλληλα συντελούνταν η «καρατόμηση» ή η «απομάκρυνση» του καλλιτεχνικού διευθυντή με ανακοίνωση του υπουργείου Πολιτισμού λίγο προτού εκπνεύσει το 2015.
Ο κ. Λούκος αποτελεί παρελθόν για το Φεστιβάλ αλλά το σίριαλ της καθαίρεσής του δεν έχει τελειώσει ακόμη. Μετά την προκαταρκτική εξέταση από το ΣΔΟΕ ασκήθηκε ποινική δίωξη σε βαθμό κακουργήματος κατά τεσσάρων προσώπων, ένα εκ των οποίων ο κ. Λούκος, και η υπόθεση έχει πάρει τον δρόμο της Δικαιοσύνης. Στον γενικότερο μύλο που έχει προκύψει από τότε που δημοσιοποιήθηκε το θέμα ας προστεθεί και η απόφαση του ΣτΕ (4/1) να κρίνει τον κ. Λέανδρο Ρακιντζή, γενικό επιθεωρητή Δημόσιας Διοίκησης, ο οποίος ερευνά την υπόθεση, «έκπτωτο» από το 2009. Κοινώς οι διοικητικές πράξεις που έχει υπογράψει από τότε ακυρώνονται. Αυτό όμως δεν ακυρώνει το πόρισμα του Γενικού Λογιστηρίου του Κράτους αλλά ούτε και την ποινική δίωξη εις βάρος του κ. Λούκου, απλώς εντείνει τη σύγχυση για τον τρόπο που αξιολογείται και κρίνεται η συγκεκριμένη περίπτωση από την κοινή γνώμη. Ούτως ή άλλως, το τεκμήριο της αθωότητας μοιάζει να έχει πάει περίπατο και, σύμφωνα με την ερώτηση που κατέθεσε στη Βουλή ο Ευάγγελος Βενιζέλος, το θέμα «δεν παραπέμπει σε κατάσταση ευνομούμενης πολιτείας που προσφέρει ασφάλεια δικαίου στους πολίτες της, διάσημους ή μη».
Λογική συμψηφισμών


Πάντως μπορεί να ήταν ο βουλευτής του ΠαΣοΚ Μιχάλης Καρχιμάκης αυτός ο οποίος, σύμφωνα με την «Εφημερίδα των Συντακτών», πυροδότησε τις εξελίξεις καταγγέλλοντας όργιο εξόδων στο Φεστιβάλ τον Νοέμβριο του ’12, όμως όταν τα πράγματα πήραν τον δρόμο της Δικαιοσύνης, και πάλι από τον χώρο του ΠαΣοΚ προήλθε το ερώτημα: «Το τεκμήριο της αθωότητας ισχύει για υπουργούς που «ξεχνούν» να δηλώσουν εκατομμύρια ευρώ αλλά εξαϋλώνεται όταν αφορά ανθρώπους που έχουν προσφέρει τα μέγιστα στον πολιτισμό της χώρας;». Η απλουστευτική λογική των συμψηφισμών ήταν ένα κυρίαρχο επιχείρημα στην πολεμική που ξέσπασε αναφορικά με τα τεκταινόμενα στο Φεστιβάλ. Θα μπορούσε να συνοψιστεί στο αφοριστικό «εδώ η Ελλάδα χάνεται, ο Λούκος σάς ενόχλησε», καθώς, ανεξαρτήτως προσωπικών γούστων, κανείς δεν είναι σε θέση να αμφισβητήσει τις ικανότητές του αλλά και το κύρος που προσέδωσε στον θεσμό του Φεστιβάλ ως καλλιτεχνικός διευθυντής –εκτός και αν είναι αδαής και εγκάθετος. Η λογική αυτή ενισχύεται από μια άλλη επωδό των φανατικών υποστηρικτών του, ότι δηλαδή «θέλουν να φάνε τον Λούκο», μια και το έχουν αποπειραθεί στο παρελθόν, με πιο γραφική ίσως την περίπτωση των Ανεξάρτητων Ελλήνων, οι οποίοι το 2012 με αφορμή τον «βλάσφημο» «Διάκο» της Λένας Κιτσοπούλου είχαν απαιτήσει την απομάκρυνσή του κ. Λούκου από το Φεστιβάλ δύο μήνες αφότου είχε ανεβεί η επίμαχη παράσταση στην Πειραιώς 260. Πρόκειται εξάλλου για τον μακροβιότερο καλλιτεχνικό διευθυντή του Φεστιβάλ και δεν είναι λίγοι εκείνοι που εποφθαλμιούν την επίζηλη θέση του. Μα περισσότερο απ’ όλα είναι αλήθεια ότι ο χειρισμός του υπουργείου Πολιτισμού ήταν εντελώς άστοχος και δικαιώνει εν μέρει αυτόν τον προαναφερθέντα ισχυρισμό. Η, ας την αποκαλέσουμε, «Επιχείρηση Καθαρά Χέρια» της κυβέρνησης στον τομέα του πολιτισμού περιλαμβάνει άλλωστε μέχρι στιγμής άκομψες εκπαραθυρώσεις όπως η τελευταία που αφορά το ΔΣ του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου, ένα ξήλωμα επί της ουσίας που αιτιολογήθηκε, όσο γράφονταν αυτές οι γραμμές, βάσει ενός ασαφούς πλαισίου «μονομερών ενεργειών» του προέδρου και του γενικού διευθυντή ΕΚΚ. Στο διά ταύτα, όμως, είναι δυνατόν να έχει ο υπουργός μια ομάδα καλλιτεχνών (Μάγια Λυμπεροπούλου, Μιχαήλ Μαρμαρινός, Δημήτρης Παπαϊωάννου, Νίκος Καραθάνος, Ολια Λαζαρίδου, Λάκης Λαζόπουλος) στο γραφείο του για να συνομιλήσει μαζί τους για την υπόθεση του Φεστιβάλ και την ίδια στιγμή να αποστέλλεται από το Γραφείο Τύπου του υπουργείου ΔΤ που ανακοινώνει την αποπομπή του κ. Λούκου; Λέγεται, βέβαια, και όχι απαραίτητα από καλοθελητές, ότι η διγλωσσία δεν είναι καθόλου άγνωστη λέξη στο λεξιλόγιο αριστερών (κομμουνιστικού τύπου) στελεχών της κυβέρνησης. Πόσω μάλλον όταν ο ίδιος ο Πρωθυπουργός είχε διαβεβαιώσει τον κ. Λούκο ότι θα παραμείνει στη θέση του λίγες ημέρες προτού ανακοινωθεί η αποπομπή του, κάτι που μέχρι στιγμής δεν έχει διαψευστεί από το Μαξίμου.
Οργανωμένο ή όχι σχέδιο;
Ωσπου να αποδειχθεί ή να καταρριφθεί αυτό που διαδίδεται, ότι όντως υπάρχει οργανωμένο σχέδιο αντικατάστασης του κ. Λούκου από καλλιτέχνη κομματικής προσήλωσης ή φίλα προσκείμενο στην κυβέρνηση, καθώς και περιορισμένων συγκριτικά επαγγελματικών δυνατοτήτων (γιατί ούτε λίγο ούτε πολύ ο κ. Λούκος θεωρείται με μια έντονη δόση μοιρολατρίας αναντικατάστατος, μοναδικός στο είδος του και όχι εντελώς αδικαιολόγητα, μια και στην Ελλάδα εχθρός του καλού είναι συνήθως το χειρότερο και όχι το καλύτερο, ως θα όφειλε), ορισμένα ερωτήματα παραμένουν αδικαιολόγητα αναπάντητα:
1. Γιατί δεν υπάρχουν στη Διαύγεια οικονομικά στοιχεία που αφορούν τη διαχείριση του Φεστιβάλ;
2. Το κύρος της προσωπικότητας του καλλιτεχνικού διευθυντή και η αναβάθμιση του θεσμού δικαιολογούν την απουσία ετήσιων απολογισμών αλλά και ελέγχου στα οικονομικά του φορέα από την εκάστοτε ηγεσία του υπουργείου Πολιτισμού;
3. Το κυριότερο: Γιατί δεν τοποθετείται ο κ. Λούκος και δεν απαντά στους ισχυρισμούς των αποκαλύψεων, από τη στιγμή μάλιστα που τα συνοδευτικά στοιχεία τους δεν αποτελούν προϊόν σκευωρίας αλλά αποτέλεσμα έρευνας από το Λογιστήριο του Κράτους; Ισως δεν έχει έρθει ακόμη η ώρα, το σίγουρο είναι ότι o δικηγόρος του τού έχει συστήσει να αποφεύγει τις δηλώσεις και ο ίδιος αναμενόταν να επιστρέψει από τη Λυών στις 8/1. Πάντως, σύμφωνα με πληροφορίες (το κείμενο αυτό γράφτηκε την Πέμπτη 7 Ιανουαρίου), αναμένεται δήλωση του κ. Λούκου μέσα στο Σαββατοκύριακο ή αύριο, Δευτέρα, 11 Ιανουαρίου.
4. Μήπως θα μπορούσε να ρίξει λίγο φως στα όσα σκοτεινά του καταλογίζουν ο κ. Παναγιώτης Δούρος, ο οποίος έζησε από κοντά τα πεπραγμένα της θητείας του Λούκου; Προφανώς ο θεσμικός ρόλος του στο υπουργείο δεν του επιτρέπει να προβεί σε δηλώσεις. Ας σημειωθεί ωστόσο ότι καλά πληροφορημένες πηγές υποστηρίζουν πως επιθυμούσε τη θέση του γενικού διευθυντή του Φεστιβάλ την οποία ο κ. Λούκος κρατούσε για τον εαυτό του (και δεν βρίσκεται πουθενά και το οργανόγραμμα για να το διαπιστώσουμε). Σε σχετική ερώτηση προς το υπουργείο Πολιτισμού για την απουσία οργανογράμματος μας απάντησαν ότι «το υπουργείο ζήτησε και πίεσε στο να καταρτιστεί το οργανόγραμμα του οργανισμού Ελληνικό Φεστιβάλ ΑΕ, το οποίο σαφώς και έπρεπε να έχει καταρτιστεί και να εφαρμόζεται από τη σύσταση του Φεστιβάλ, όπως προβλέπει ο ιδρυτικός νόμος του. Αυτή τη στιγμή το οργανόγραμμα είναι στην τελική φάση ολοκλήρωσής του. Οταν ολοκληρωθεί, θα ακολουθηθεί η νόμιμη διαδικασία».
Για να επανέλθουμε στις «βλέψεις» Δούρου μερικοί απορρίπτουν τον ισχυρισμό ως παιδαριώδη, μια πρώτης τάξεως αφορμή να πληγεί εμμέσως και η αδελφή του, η περιφερειάρχης κυρία Ρένα Δούρου. Πάντως, σύμφωνα με το ρεπορτάζ, ευρέως συζητείται στο υπουργείο Πολιτισμού να «σπάσει» στα δύο η διοίκηση του Φεστιβάλ ώστε να μη συμπίπτουν στο ίδιο πρόσωπο οι αρμοδιότητες του διοικητικού διευθυντή και του καλλιτεχνικού διευθυντή, όπως συνέβαινε ως τώρα. Στην περίπτωση αυτή το όνομα του κ. Δούρου ως διοικητικού διευθυντή ή προέδρου του Φεστιβάλ προβάλλεται ως ισχυρή πιθανότητα. Οσο για τον νέο καλλιτεχνικό διευθυντή, το δικό μας ρεπορτάζ λέει ότι δεν ακούγεται το όνομα του κ. Πάνου Σκουρολιάκου και της κυρίας Αννας Βαγενά, όπως επίσης διαδίδεται, μάλλον ως αστείο, αλλά το όνομα του διαπρεπούς, διεθνούς διευθυντή ορχήστρας Θεόδωρου Κουρεντζή. Αρκεί βέβαια να το θέλει και ο ίδιος με όλα όσα βλέπει να συμβαίνουν.
Ρωτήσαμε και γι’ αυτό το υπουργείο. Μας απάντησαν σιβυλλικά: «Η αντικατάσταση του κ. Λούκου είναι το βήμα που διερευνάται τώρα από το ΥΠΠΟΑ. Ο υπουργός εξετάζει και διερευνά όλες τις πιθανές εκδοχές διαδοχής. Δεν υπάρχουν επικρατέστεροι υποψήφιοι σε επίπεδο ονομάτων. «Επικρατέστεροι» είναι οι πιο άξιοι».

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ