Η κρίση γεννά το σημαντικό

Στο περιθώριο της πρόσφατης κουβέντας μας με τον Γιάννη Χουβαρδά, λίγο πριν από την πρεμιέρα του «Ριχάρδου Γ’» στο Τσίλλερ, ο σκηνοθέτης και πρώην καλλιτεχνικός διευθυντής του Εθνικού παρατήρησε ότι «το θέατρο δεν πήγαινε τόσο καλά στην Ελλάδα την εποχή της αφθονίας, ενώ τώρα, μέσα στην κρίση, πάει καλύτερα». Δεν ξέρω αν στη σκέψη του συμπεριλαμβάνεται και η εμπειρία του από το κλείσιμο του Θεάτρου του Νότου –Αμόρε (στα μέσα του 2008), πάντως είναι αλήθεια ότι στα χρόνια του Μνημονίου το θέατρο και άντεξε και δημιουργεί.

Από το 2009 το κρατικό χρήμα μειώθηκε, οι επιχορηγήσεις καταργήθηκαν και έτσι το θέατρο αναγκάστηκε να αναζητήσει την ταυτότητά του μέσα στη νέα πραγματικότητα. Και φαίνεται πως κατάφερε να ανασυγκροτηθεί εφαρμόζοντας μια νέα πολιτική. Οικονομικά πακέτα, προσφορές, κουπόνια, μείωση εισιτηρίων λειτούργησαν προς όφελος του κοινού, που αυξήθηκε –όχι όμως και τα έσοδα στα ταμεία. Παράλληλα ήρθε να προστεθεί ένα ευφάνταστο Φεστιβάλ Αθηνών, καθώς και η ιδιωτική πρωτοβουλία: με τη μορφή της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση ή με τη μορφή της δωρεάς από το Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ύψους 566 εκατ. ευρώ).

Από τις δεκάδες ομάδες που γεννήθηκαν επιβίωσαν με επιτυχίες λίγες και καλές, ενώ οι νεότερες γενιές ηθοποιών χρειάστηκε να γίνουν πιο εφευρετικές για να κερδίσουν την αναγνώριση.

Σήμερα η τάση μπορεί να μην είναι ούτε ξεκάθαρη ούτε σαφής, έχει όμως χαρακτηριστικά που συνθέτουν ένα ενδιαφέρον παζλ. Επειτα από μια μακρά περίοδο αποδόμησης τα μεγάλα κλασικά κείμενα ξαναβρήκαν τη θέση τους στη σκηνή: μέσα από τη σύγχρονη ή τολμηρή σκηνοθετική ματιά ο Σαίξπηρ, ο Τσέχοφ, ο Ντοστογέφσκι, ο Γκαίτε, ο Στρίντμπεργκ ή ο Ιψεν, ο Μπέκετ και ο Ζενέ, μεταξύ άλλων, επέστρεψαν. Μαζί τους ήρθε ο ισχυρός λόγος και η διάθεση να ακουστεί το σημαντικό, το διαχρονικό, το πάντα επίκαιρο –το μεγάλο. Δεν είναι τυχαίο ότι μετά το 2009 είδαμε για πρώτη φορά θεατροποιημένα τα δύο ομηρικά έπη, την «Οδύσσεια» από τον Μπομπ Γουίλσον και την «Ιλιάδα» από τον Στάθη Λιβαθινό. Ούτε ότι οι παραστάσεις-μετακλήσεις του Φεστιβάλ Αθηνών με την υπογραφή του Τόμας Οστερμαϊερ και της Σαουμπίνε κέρδισαν το αθηναϊκό κοινό και την κριτική –με αποκορύφωμα τις «Μικρές αλεπούδες» της Λίλιαν Χέλμαν που είδαμε το περασμένο καλοκαίρι στην Πειραιώς 260.

Η κρίση γέννησε την ανάγκη για το σημαντικό. Την ίδια ώρα που η κρίση επέτρεψε το τολμηρό. Από τη στιγμή που το κυνήγι του χρήματος έπαψε να είναι στόχος –γιατί απλά «λεφτά δεν υπάρχουν» -, οι άνθρωποι της τέχνης βούτηξαν με μοναδικό αρωγό την πίστη και τη βαθιά επιθυμία τους. Και οι περισσότεροι βγήκαν νικητές.

Από την περασμένη θεατρική σεζόν οι σκηνές πολλαπλασιάστηκαν και φιλοξενούν ως και χίλιες (1.000) παραστάσεις ετησίως! Αυτή η πλούσια παραγωγή κίνησε το ενδιαφέρον μιας ευρύτερης γκάμας κοινού που άρχισε να εντάσσει το θέατρο στις συνήθειες και στη ζωή του –έστω κι αν δεν έχει λεφτά να πάει στα μπουζούκια… Γιατί τα νυχτερινά κέντρα που μεσουρανούσαν επί αφθονίας ψυχορραγούν επί οικονομικής κρίσεως.