Στην Αθήνα βρίσκεται ο γάλλος φιλόσοφος Πασκάλ Μπρυκνέρ, προσκεκλημένος του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, ο οποίος το βράδυ της Τετάρτης 18 Νοεμβρίου συνομίλησε με τον συγγραφέα και δημοσιογράφο Γιώργο Αρχιμανδρίτη για το έργο του και θέματα που τον απασχολούν στη διάρκεια της σταδιοδρομίας του αλλά και στο νέο, αυτοβιογραφικό, βιβλίο του που μόλις κυκλοφόρησε στα ελληνικά (Ένας καλός γιος, Πατάκης, 2015): τον έρωτα και την αγάπη, την αναζήτηση της ευτυχίας, την ευτυχία μέσα στην οικογένεια και τον γάμο. «Η ευτυχισμένη κοινή ζωή είναι ένα αφήγημα», είπε, «ένα μυθιστόρημα που γράφουν από κοινού οι δύο εραστές, συζητώντας την καθημερινότητά τους κάθε βράδυ».
Με τα τρομοκρατικά χτυπήματα στο Παρίσι νωπά, πολλές ήταν οι ερωτήσεις που δέχθηκε ο γάλλος διανοούμενος για τη θρησκεία και τον ρόλο της στη σύγχρονη κοινωνία, για τον φονταμενταλισμό, για τις σχέσεις Ευρώπης και Αραβικού Κόσμου.
Παρότι, όπως είπε, ο καθολικισμός αναβιώνει στη Γαλλία, με εκκλησίες να γεμίζουν πάλι πιστούς, «και ο πιο καλός χριστιανός έχει μέσα του αμφιβολίες για την ύπαρξη της μετά θάνατον ζωής. Στην Ευρώπη λέμε ας μείνει ανοιχτό το ερώτημα. Ξέρουμε ότι υπάρχει ζωή πριν από τον θάνατο, ας τη ζήσουμε όσο καλύτερα μπορούμε».
«Μεταξύ πίστης και απιστίας, η Ευρώπη έχει τοποθετήσει έναν τρίτο πόλο», συνέχισε, «τη φιλοσοφία, που μας έδωσαν οι Έλληνες. Ο τρίτος πόλος είναι ο πολιτισμός, που στην Ευρώπη έχει ιδιαίτερη βαρύτητα. Είναι στην κουλτούρα μας διαρκώς να αμφισβητούμε την ύπαρξή μας. Αν θρηνούμε για το πνευματικό κενό στην Ευρώπη υπάρχουν πολλά για να το γεμίσουμε, δεν χρειάζεται να επιλέξουμε αποκλειστικά μεταξύ πίστης και απιστίας. Υπάρχει και ο τρίτος δρόμος που ανοίγει χάρη στην παιδεία, γι’ αυτό και το σχολείο, η εκπαίδευση αποτελεί τρομερή πρόκληση για τις κοινωνίες μας. Το ζήτημα είναι ότι ο πολιτισμός μας, η κουλτούρα μας, θέτει ερωτήσεις, δεν γίνει απαντήσεις».
Ακριβώς στις απαντήσεις που δίνει το Ισλάμ στα ερωτήματα για τη ζωή εντόπισε νωρίτερα, το μεσημέρι, μιλώντας σε δημοσιογράφους σε συνέντευξη Τύπου στο Μουσείο, τις εξηγήσεις για την άνοδο του ριζοσπαστικού Ισλάμ, ειδικά μεταξύ των νέων, που στρατολογούνται μέσα από το διαδίκτυο. «Δεν φοβούνται τον θάνατο, φοβούνται τη ζωή», είπε. «Είναι δύσκολο να χτίσεις μια καλή ζωή. Ο θάνατος δίνει μια απάντηση, στην περίπτωση των ισλαμιστών του ISIS δίνει την υπόσχεση της άμεσης σωτηρίας, λύνει το μεταφυσικό πρόβλημα του ατόμου».
Είναι συγκλονιστική και τρομακτική, σχολίασε, η ταχύτατη ριζοσπαστικοποίηση των νέων, δεκατετράχρονων αγοριών και κοριτσιών, μέσα από το διαδίκτυο. Στο ερώτημα «Πώς πρέπει να ζήσω τη ζωή μου, τι να κάνω;» ο φονταμενταλισμός δίνει την απάντηση διότι όλα είναι προκαθορισμένα. Στο ριζοσπαστικό Ισλάμ πρέπει να ζήσεις σύμφωνα με το Κοράνι, αυτός είναι ο μόνος σωστός τρόπος. Στους νέους που βρίσκονται σε σύγχυση η έκκληση «Ο Αλλάχ σε χρειάζεται» έχει μεγάλη απήχηση, βρισκόμαστε μπροστά σε ένα cult φαινόμενο».
Στο Παρίσι, μετά το χτύπημα στο Charlie Hebdo τον περασμένο Ιανουάριο κυριαρχούσε ο φόβος, τόνισε, ο φόβος για επόμενο χτύπημα. «Ξέραμε ότι θα συμβεί αλλά αργήσαμε να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα για πρακτικούς λόγους. Οι τρομοκράτες είναι πλέον άνθρωποι της διπλανής πόρτας, είναι πιο δύσκολο να τους εντοπίσουμε. Αυτό δίνει νέα διάσταση στον πόλεμο, γιατί για πόλεμο πρόκειται, όπου η μεταμφίεση παίζει σημαντικό ρόλο. Επιπλέον, τα γεγονότα ξεπερνούν τις δυνάμεις των γαλλικών υπηρεσιών. Υπάρχουν στη Γαλλία 600 άτομα υπό προστασία. Δώδεκα αστυνομικοί προστατεύουν έναν ιμάμη που θεωρεί το ISIS «άπιστο», φιλοχριστιανό. Οι δυσκολίες είναι λοιπόν πρακτικές, δηλαδή οικονομικές».
Για τη στοχοποίηση του Παρισιού ανέφερε ότι «το Παρίσι, όπως και κάθε μητρόπολη, είναι για τους φανατικούς ισλαμιστές τόποι σύγχυσης και παρακμής. Για εμάς είναι επίσης τόποι ελευθερίας και ισότητας, αλλά για εκείνους είναι η μορφή του απόλυτου κακού».
Κατά τη δική του ερμηνεία, στο πρόσωπο της τρομοκρατίας του ριζοσπαστικού Ισλάμ συγκλίνουν στοιχεία από διαφορετικές ιδεολογίες: τη θρησκεία –«ανάδυση ενός αποκαλυπτικού ισλαμικού κινήματος, κατά το οποίο οι άνθρωποι έχουν την αίσθηση ότι ήρθε το τέλος του κόσμου και προσπαθούν να σκοτώσουν και να πάρουν μαζί τους όσο περισσότερους ανθρώπους μπορούν, όπως έκαναν κατά καιρούς παράφρονες ηγέτες cult κινημάτων στις ΗΠΑ»-, τα φασιστικά κινήματα του 20ού αιώνα -θύμισε το «Viva la muerte» του ισπανικού εμφυλίου- και στοιχεία από την οργάνωση του κομμουνιστικού κινήματος.
«Η πρόκληση για την Ευρώπη στον 21ο αιώνα είναι να υπάρχει ως υπερεθνική ενότητα», απάντησε σε σχετική ερώτηση, «διότι, παρά την ύπαρξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τα έθνη ποτέ δεν ήταν πιο ισχυρά στην Ευρώπη».
«Η εγγύτητα του μουσουλμανικού κόσμου με τον δυτικό κόσμο είναι που έχει προκαλέσει αυτή τη βίαιη αντίδραση» σχολίασε απαντώντας σε άλλη ερώτηση. «Είναι μια αντίδραση στον ίλιγγο της ελευθερίας της νεωτερικότητας, με την οποία έρχονται σε επαφή».
Αναφερόμενος στον Τούρκο πρόεδρο Ταγίπ Ερντογάν, είπε ότι «θέλει να επανακατακτήσει την Ευρώπη, να εξισλαμίσει την Ευρώπη. Αυτή τη διάσταση δεν πρέπει να την αγνοήσουμε, όσο κι αν αυτή η φιλοδοξία μας φαίνεται τρελή».
Το αδύναμο σημείο του ριζοσπαστικού Ισλάμ ίσως είναι «ο διαχωρισμός του σε Σουνίτες και Σιίτες, σε Άραβες, Πέρσες και Κούρδους, η διαίρεσή του σε οπαδούς διαφορετικών εκδοχών του Κορανίου. Όπως συνέβη και στον χριστιανισμό, ο πλουραλισμός απειλεί το μέλλον όλων των μεγάλων θρησκειών» ανέφερε.
Πάντως, όταν τον ρώτησαν πώς γίνεται από τη μια να μιλούμε για δημοκρατική Ευρώπη και από την άλλη η Γαλλία να κατασκευάζει και να εμπορεύεται όπλα, απάντησε ότι πρόκειται για μια από τις αντιφάσεις της δημοκρατίας: εργαζόμαστε για την ειρήνη αλλά ετοιμαζόμαστε και για τον πόλεμο, τον πόλεμο των άλλων. «Αυτές τις μέρες πάντως, προτιμώ να ζω στη Γαλλία» κατέληξε.
