Αθήνα, 2015. Το γράφουμε για το θυμόμαστε γιατί μετά από τις ανεκδιήγητες σκηνές που εκτυλίχτηκαν με την περιφορά του σκηνώματος της Αγίας Βαρβάρας, μαθαίνουμε ότι η προβολή του έργου τέχνης, «Stills», του Κρις Βερντόνκ διακόπηκε έπειτα από καταγγελία ενός ιερωμένου ο οποίος ενοχλήθηκε από το περιεχόμενό του.
Το συγκεκριμένο έργο του βέλγου καλλιτέχνη προβαλλόταν από τις 21 Μάιου στην πλατεία Κλαυθμώνος, συγκεκριμένα σε πάρκινγκ στη συμβολή των οδών Παρνασσού και Παπαρηγοπούλου, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Fast Forward Festival 2 της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών. Από τις 22.00-1.00 έδειχνε έναν γυμνό άνδρα και μια γυναίκα οι οποίοι έτσι όπως προβάλλονταν σε υπερφυσικό μέγεθος έμοιαζαν σαν δυο τεράστια, κινούμενα γλυπτά εγκλωβισμένα μέσα στο κτίριο. Ηταν δυο άνθρωποι εντελώς απομονωμένοι οι οποίοι κινούνταν βάσει μιας παράλληλης χορογραφίας, με τα σώματά τους καλυμμένα από τατουάζ να γίνονται ένα με τα γκράφιτι του τοίχου, τα οποία είχαν αποτελέσει εξαρχής την έμπνευση για τον καλλιτέχνη.
Ο ιερωμένος που περνούσε από την πλατεία Κλαυθμώνος, προφανώς τη Δευτέρα το βράδυ, δεδομένου ότι η καταγγελία έγινε την Τρίτη που μας πέρασε, θεώρησε ότι το έργο αποτελεί προσβολή της δημοσίας αιδούς. Βάσει του νόμου 5060/ 1931 «Περί τύπου, προσβολών της τιμής εν γένει και άλλων σχετικών διατάξεων», η καταγγελία του έπρεπε να ληφθεί σοβαρά υπόψη και η Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών να συμμορφωθεί με το γράμμα του (προπολεμικού) νόμου.
«Ο ίδιος νόμος ισχύει αν δείξεις πορνό και αν προβάλλεις ένα σύγχρονο έργο τέχνης. Δεν υπάρχει κανένας διαχωρισμός. Τα ‘Stills’ πέρα από την καλλιτεχνική τους αξία έχουν μια κοινωνική και πολιτική διάσταση έτσι όμως μοιάζουν με τα παραμορφωμένα είδωλα των κατοίκων της πόλης, που ασφυκτιούν. Ηρθε η στιγμή να ανοίξουμε ένα δημόσιο διάλογο για την ελευθερία της καλλιτεχνικής έκφρασης. Η δημόσια τέχνη είναι ιδανικός χώρος» λέει η Κάτια Αρφαρά, καλλιτεχνική διευθύντρια του Fast Forward Festival.
Από την πλευρά της η Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών εξέδωσε δελτίο Τύπου όπου αναφέρει: «Είμαστε αντίθετοι σε αυτή τη λογική αντιμετώπισης ενός έργου τέχνης. Το γυμνό αποτελεί στοιχείο καλλιτεχνικής έκφρασης, δεν είναι χυδαίο ούτε άσεμνο.
Λυπόμαστε που 12 χρόνια μετά το Outlook, συζητάμε ακόμα αν είναι προσβλητικό το γυμνό σε ένα σύγχρονο έργο τέχνης. Ας αναλογιστεί ο καθένας μας τι είναι χυδαίο,
τι θα έπρεπε να μας ενοχλεί πιο πολύ, η εικόνα γυμνών ανθρώπων που προβάλλονται σε ένα τοίχο πάρκινγκ της πλατείας Κλαυθμώνος ή η καθημερινότητα εξαθλιωμένων ανθρώπων που ζουν στην κάτω μεριά της πλατείας. Πώς κρίνεται τι είναι επιτρεπτό και τι όχι; Αυτό που πρέπει να συζητηθεί είναι πώς οριοθετείται το άσεμνο σε ένα έργο τέχνης. Γιατί αφορά μόνο τη σύγχρονη τέχνη και δεν υπάρχει κανένα αντίστοιχο θέμα προσβολής δημοσίας αιδούς σε αρχαία ή αναγεννησιακά έργα; Είναι καιρός πια να συζητήσουμε για την ελευθερία της καλλιτεχνικής έκφρασης στον δημόσιο χώρο».
Το δεύτερο έργο Βέρντονκ, σε ένα άλλο πάρκινγκ επί της οδού Σίνα 8 και Βησσαρίωνος θα προβάλλεται μέχρι την προβλεπόμενη ημερομηνία, 31 Μαϊου, εκτός και αν κάποιος άλλος πιστός σκανδαλιστεί από το «άσεμνο» περιεχόμενο. Μέχρι τότε, παραθέτουμε μια παλαιότερη τοποθέτηση του ποιητή και καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Νάσου Βαγενά, εδώ στο Βήμα για την περίπτωση της Εύας Στεφανή και του «Εθνικού της Υμνου» στην Art-Athina του 2007.
«.. ακόμη και αν δεχθούμε ότι το έργο της Στεφανή είναι άσεμνο (σύμφωνα με τον νόμο με τον οποίο θα δικαστεί, που είναι ο νόμος 5060 του 1931), αναμφίβολα – αν κρίνει κανείς από τις περιγραφές των κατηγόρων του – είναι πολύ λιγότερο άσεμνο από τις ταινίες σκληρού πορνό που προβάλλονται σε κεντρικούς κινηματογράφους (δηλαδή, σε δημόσιους χώρους) ή από την τηλεόραση (και όχι μόνο σε κανάλια συνδρομητικά).
Είναι λιγότερο άσεμνο από εξώφυλλα ‘ερωτικών’ εντύπων αναρτημένων σε περίπτερα ή από τη διαγωγή ιδιοκτητών και διευθυντών εφημερίδων που με τις ‘καυτές’ αγγελίες τις οποίες εμπορεύονται (πολλές από τις οποίες παραβιάζουν τον νόμο όχι μόνο με τα σημαινόμενά τους αλλά και με τα σημαίνοντα) παρέχουν ‘διευκόλυνση σε αλλότρια ακολασία’, η οποία απαγορεύεται από τον νόμο. Με άλλα λόγια, η έννοια του άσεμνου στη σημερινή κοινωνία μας δεν είναι η ίδια με εκείνη που είχε στον νου του ο νομοθέτης του 1931, ο νόμος του οποίου έχει ατονήσει, αν δεν έχει ουσιαστικά καταργηθεί».
