Σάιμον Ρατλ: Να μείνουμε όλοι μαζί στην Ευρώπη

«Αλήθεια; Εχουν περάσει κιόλας 11 χρόνια από εκείνη τη συναυλία;» με ρώτησε με έκπληξη όταν του το υπενθύμισα προσθέτοντας ότι επρόκειτο για τη χρονιά που η Αθήνα φιλοξένησε τους Ολυμπιακούς Αγώνες. «Α, ναι… ήταν τότε που όλοι νομίζαμε ότι δεν θα τελειώσουν τα έργα αλλά τελικά διαψευστήκαμε. Κάποιοι πρέπει να έκαναν πραγματικό αγώνα δρόμου μετά την 1η Μαΐου που δόθηκε η συναυλία μας» λέει μεταξύ αστείου και σοβαρού, ενώ μιλάει με πραγματικό θαυμασμό για το ρωμαϊκό ωδείο.

Το επικείμενο «Κοντσέρτο της Ευρώπης» του 2015 που θα δώσει η Φιλαρμονική του Βερολίνου υπό τη διεύθυνσή του την Πρωτομαγιά στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών –και θα μεταδοθεί τηλεοπτικά σε αρκετές χώρες αλλά και διαδικτυακά παγκοσμίως –έρχεται σε μια πολύ διαφορετική συγκυρία για τη χώρα μας. «Η Ορχήστρα ανυπομονεί να ξανάρθει στην Αθήνα» λέει ο βρετανός μαέστρος και συνεχίζει: «Εχουν επίγνωση βέβαια του ότι βρισκόμαστε σε μια ευαίσθητη στιγμή. «Αναρωτιόμαστε πόσο δημοφιλείς είναι αυτόν τον καιρό οι Γερμανοί στην Ελλάδα» ακούς να λένε. Από την άλλη πλευρά, το αισθάνονται και ως προσφορά. «Τουλάχιστον μπορούμε να έρθουμε και να παίξουμε μουσική σε αυτή τη δύσκολη εποχή», αυτή είναι η σκέψη».

Το «Κοντσέρτο της Ευρώπης» διοργανώνεται από το 1991 κάθε Πρωτομαγιά από τη Φιλαρμονική του Βερολίνου, σε ανάμνηση της ίδρυσής της ως ανεξάρτητου μουσικού φορέα την 1η Μαΐου 1882. Η εν λόγω συναυλία, πέρα από τον επετειακό χαρακτήρα της, έχει επίσης συμβολική αξία για την προώθηση της ευρωπαϊκής ιδέας σε ολόκληρο τον κόσμο: μέσω αυτής επιχειρείται να δοθεί έμφαση στους πολιτιστικούς συσχετισμούς και στα κοινά σημεία των μελών της ευρωπαϊκής οικογένειας. «Η αρχική ιδέα ήταν να εμφανιστεί η Ορχήστρα σε «αναπάντεχα» μέρη» λέει ο σερ Σάιμον Ρατλ. «Να προσφέρει ένα μουσικό δώρο στην Ευρώπη παίζοντας σε χώρους όπου κάτω από άλλες συνθήκες δεν θα έπαιζε. Τώρα βέβαια η περίσταση είναι διαφορετική: θα εμφανιστούμε σε μια σπουδαία αίθουσα συναυλιών. Αυτή η συναυλία είναι μια υπέροχη ιδέα, η οποία όμως με τα χρόνια γίνεται όλο και πιο δύσκολο να υλοποιηθεί για λόγους οικονομικούς. Είναι αρκετά δαπανηρή ιστορία. Από την άλλη, είναι μια εκδήλωση που όλοι την περιμένουμε με μεγάλη χαρά».

Πιστεύει ότι στη δεδομένη συγκυρία για την Ευρώπη η συναυλία θα μπορούσε να λάβει μια διάσταση ακόμη πιο ξεχωριστή; «Θεωρώ πως θα έπρεπε» λέει και συνεχίζει: «Είμαστε σε μια κοινότητα όλοι μαζί κι ελπίζω να μείνουμε όλοι μαζί. Προέρχομαι από μια χώρα η οποία δεν συνειδητοποιεί πάντα ότι ανήκει στην Ευρώπη. Οσοι ταξιδεύουν όμως στη Γηραιά Ηπειρο καταλαβαίνουν τα «δώρα» που μας προσφέρει: συνειδητοποιούν πόσο ισχυρό και πόσο σημαντικό είναι να μείνουμε όλοι μαζί και στα καλά και στα άσχημα. Από αυτή την άποψη λοιπόν θεωρώ ότι η συγκεκριμένη συναυλία είναι μια πολύ ισχυρή τοποθέτηση-δήλωση. Η Φιλαρμονική του Βερολίνου είναι μια ορχήστρα στην οποία εκπροσωπούνται 26 εθνικότητες: όχι όλες ευρωπαϊκές, υπάρχει όμως μια ενδιαφέρουσα μείξη. Είμαστε ένα είδος ευρωπαϊκού project από μόνοι μας».

Στο προηγούμενο «Κοντσέρτο της Ευρώπης» που δόθηκε στην Αθήνα το 2004 ο Ρατλ είχε σχετικά πρόσφατα αναλάβει τη θέση του μόνιμου αρχιμουσικού στη Φιλαρμονική του Βερολίνου, προερχόμενος από τη Συμφωνική του Birmingham, όπου η θητεία του είχε θεωρηθεί ένα «μικρό θαύμα». Τώρα η σχέση του με την Ορχήστρα είναι ώριμη. Ετοιμάζεται μάλιστα να κλείσει το κεφάλαιο αυτό της καριέρας του, αφού το 2018 θα αποχωρήσει από τη θέση. Λίγες ημέρες μάλιστα μετά την αθηναϊκή συναυλία, στις 11 Μαΐου, το σύνολο θα αποφασίσει με τη διαδικασία της ψηφοφορίας τον διάδοχο του βρετανού μαέστρου, με τις προβλέψεις να δίνουν και να παίρνουν εδώ και μήνες στον διεθνή Τύπο. Θα είναι ο αργεντινο-ισραηλινός αρχιμουσικός Ντάνιελ Μπάρενμποϊμ ο οποίος στην προηγούμενη ψηφοφορία έχασε με διαφορά στήθους από τον Ρατλ; Θα είναι ο Λετονός Μάρις Γιάνσονς ο οποίος μόλις προ ημερών απάντησε σιβυλλικά σε σχετική ερώτηση στη διάρκεια συνέντευξης Τύπου για την ανακοίνωση της επόμενης σεζόν της Ορχήστρας της Βαυαρικής Ραδιοφωνίας όπου κατέχει τη θέση του μόνιμου αρχιμουσικού; Θα είναι ο Γερμανός Κρίστιαν Τίλεμαν ή μήπως κάποιο όνομα-έκπληξη, απρόβλεπτο ακόμη και στους καλύτερους γνώστες του παρασκηνίου;

Ενόσω όμως αναμένεται ο «λευκός καπνός», πώς αποτιμά ο ίδιος ο Ρατλ τη θητεία του στο Βερολίνο; «Νομίζω πως είμαι ο τελευταίος που μπορεί να κάνει τον απολογισμό» απαντά. «Αυτό που μπορώ να πω είναι ότι στη διάρκεια αυτών των χρόνων –16 όταν πλέον θα έχει ολοκληρωθεί ο κύκλος –έμαθα κάποιες χιλιάδες καινούργια πράγματα. Είναι μια υπέροχη εμπειρία. Πρόκειται πραγματικά για μία από τις καλύτερες ορχήστρες στον κόσμο. Εξερευνήσαμε καινούργια πράγματα. Κυριολεκτικά δεν μετανιώνω ούτε για ένα λεπτό απ’ όλα αυτά τα χρόνια» λέει με νόημα.