Βαλεντίνα Λίσιτσα: Η πιανίστρια που πληρώθηκε για να μην παίξει

Η Βαλεντίνα Λίσιτσα εκτινάχθηκε στο παγκόσμιο στερέωμα με τρόπο πρωτότυπο και σύγχρονο. Αντί να κυνηγήσει το παραδοσιακό δισκογραφικό συμβόλαιο και τη συνακόλουθη περιοδεία προώθησης, η ουκρανικής καταγωγής πιανίστρια επέλεξε τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και το YouTube όπου κατάφερε να αποκτήσει εντυπωσιακή αναγνωρισιμότητα διεθνώς. Προσφάτως όμως οι απόψεις που εκφράζει στα social media –όπου πέρα από τα μουσικά βίντεο που αναρτά διατυπώνει επίσης και πολιτικές εκτιμήσεις –της κόστισαν τις δύο προγραμματισμένες συναυλίες της με τη Συμφωνική Ορχήστρα του Τορόντο στις 8 και 9 Απριλίου. Η διοίκηση του συνόλου προχώρησε στην ακύρωση της συμμετοχής τής 41χρονης Λίσιτσα εγκαλώντας την για «υποκίνηση μίσους» η οποία κατά την άποψή τους προκύπτει από μια σειρά αναρτήσεις στον δημοφιλή λογαριασμό της στο Twitter όπου η πιανίστρια διατυπώνει φιλορωσικές απόψεις και ταυτόχρονα καταφέρεται –κάποιες φορές με τρόπο ακραίο –εναντίον της κυβέρνησης της γενέτειράς της.

Η υπόθεση της απαγόρευσης της συμμετοχής της Λίσιτσα στις συναυλίες της Συμφωνικής του Τορόντο –όπου επρόκειτο να ερμηνεύσει το Δεύτερο Κοντσέρτο του Ραχμάνινοφ – έλαβε εντυπωσιακή δημοσιότητα στον διεθνή Τύπο επαναφέροντας για μια ακόμη φορά στο προσκήνιο το θέμα της ελευθερίας του λόγου και της ύπαρξης ή μη ορίων σε αυτήν. Αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι οι συναυλίες ματαιώθηκαν οριστικά, παρότι αρχικά κατεβλήθη προσπάθεια να δοθούν με άλλον πιανίστα: ο Καναδός Στιούαρτ Γκουντγίαρ, ο οποίος είχε δεχθεί να αντικαταστήσει τη Λίσιτσα, αναγκάστηκε τελικά να ακυρώσει μόνος του τη συμμετοχή του καταγγέλλοντας ότι έπεσε θύμα διαδικτυακού bullying από φίλους της συναδέλφου του που τον κατηγόρησαν ότι δίνει άλλοθι στη λογοκρισία. «Αυτό που έμοιαζε να είναι η ωραιότερη στιγμή της ζωής μου κατέληξε να αποτελεί εκδήλωση πραγματικής υστερίας» δήλωσε χαρακτηριστικά.

Από την πλευρά της η Λίσιτσα με ανάρτησή της στη σελίδα της στο Facebook διατύπωσε την άποψη ότι η ενέργεια της ουκρανικής επανάστασης που εκδηλώθηκε πριν από έναν χρόνο κατευθύνθηκε τελικά από την ελίτ της χώρας στο ξέσπασμα εμφύλιου διχασμού και κατήγγειλε ότι έγινε αντικείμενο χαρακτηρισμών του τύπου «πληρωμένη πόρνη του Κρεμλίνου…».

Η ιστορία αρχίζει τον Δεκέμβριο του 2014 όταν η διοίκηση της Συμφωνικής Ορχήστρας του Τορόντο απέστειλε στον μάνατζερ της Λίσιτσα επτά σελίδες με σταχυολογημένες αναρτήσεις της πιανίστριας στο Τwitter μέσω των οποίων προέκυπτε κατά την άποψή τους «υποκίνηση σε μίσος», κατηγορία που σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις στον Καναδά επισύρει ακόμη και την απαγόρευση εισόδου στη χώρα. Στο πλαίσιο αυτό οι ιθύνοντες της Oρχήστρας δήλωσαν στον μάνατζερ ότι επιφυλάσσονται του δικαιώματός τους να ακυρώσουν τη συμμετοχή της πιανίστριας στις προγραμματισμένες συναυλίες. Η Λίσιτσα απάντησε ότι πρόκειται για προσωπικές της απόψεις τις οποίες διατύπωσε βάσει του δικαιώματος της ελεύθερης έκφρασης. Παρ’ όλο που από πλευράς Oρχήστρας δεν ξεκαθαρίστηκε ποια ακριβώς από τα tweets είναι τα επίμαχα, οι αναρτήσεις της –στις οποίες, μεταξύ άλλων, οι ουκρανοί κυβερνώντες χαρακτηρίζονται «φασίστες», «νεοναζιστές» ενώ γίνονται αναφορές και στην οργάνωση Κου Κλουξ Κλαν –θεωρήθηκαν γενικότερα προσβλητικές. Τελικά αποφασίστηκε οι οικονομικοί όροι του συμβολαίου της να εκτελεστούν κανονικά –ήτοι να εισπράξει την ορισμένη αμοιβή –αλλά να μην της επιτραπεί να συμμετάσχει στις συναυλίες αφού οι ιθύνοντες της Oρχήστρας δήλωσαν ότι έγιναν αποδέκτες διαμαρτυριών τόσο από κατόχους εισιτηρίων και συνδρομητές όσο και από πολίτες παγκοσμίως. Ωστόσο αρνήθηκαν ότι υπήρξαν πιέσεις από χορηγούς οι οποίοι απείλησαν ότι θα αποσύρουν την οικονομική τους στήριξη στην Ορχήστρα, πράγμα που υποστήριξε η Λίσιτσα λέγοντας μάλιστα ότι μπορεί να το αποδείξει.

Στη σκηνή από τεσσάρων ετών

Γεννημένη στις 11 Δεκεμβρίου 1973 –κατ’ άλλους στις 25 Μαρτίου 1970 –στο Κίεβο η Βαλεντίνα Λίσιτσα άρχισε να παίζει πιάνο σε ηλικία τριών ετών και έδωσε το πρώτο της ρεσιτάλ μόλις έναν χρόνο αργότερα. Παρότι η μουσική ήρθε πολύ νωρίς στη ζωή της, δεν ήταν η μοναδική της αγάπη: αρχικά το όνειρό της ήταν να γίνει επαγγελματίας σκακίστρια. Σπούδασε στο Ωδείο της γενέτειράς της όπου και γνώρισε τον μελλοντικό της σύζυγο, επίσης πιανίστα Αλεξέι Κουσνετσόφ, χάρη στον οποίο άρχισε να αντιμετωπίζει τη μουσική πιο σοβαρά. Το 1991 το ζευγάρι κέρδισε το α’ βραβείο στον Διαγωνισμό Πιάνου στο Μαϊάμι και μετακόμισαν στις ΗΠΑ. Εγκαταστάθηκαν στη Βόρεια Καρολίνα και το 2001 έγιναν αμερικανοί πολίτες. Η Λίσιτσα ανέβασε το πρώτο της βίντεο στο YouTube το 2007. Μεγάλη όμως αναγνωρισιμότητα στο Διαδίκτυο κέρδισε μετά την ανάρτηση του κύκλου με τις «Etudes» του Σοπέν που κατέκτησε την πρώτη θέση στη λίστα του Amazon στην κατηγορία των βίντεο κλασικής μουσικής. Στα μέσα του 2012 τα βίντεο της Λίσιτσα στο YouTube είχαν καταφέρει να προσελκύσουν κοντά στους 50.000.000 θεατές ενώ στον κατάλογο με τις «ζωντανές» εμφανίσεις της περιλαμβάνονται οι μεγαλύτερες αίθουσες συναυλιών του κόσμου. Ανάμεσά τους, το Carnegie Hall της Νέας Υόρκης, το Royal Albert Hall του Λονδίνου και η Musikverein της Βιέννης.

Αναφορικά με το θέμα της Ουκρανίας, η Λίσιτσα δεν εστιάζει τόσο στη φερόμενη ως φιλορωσική στάση της όσο στην αντίθεσή της στην εμφύλια διαμάχη στη χώρα της. «Εναν χρόνο μετά την υπέροχη επανάσταση του λαού μας, οι ίδιοι πλούσιοι ασκούν την εξουσία, η φτώχεια κυριαρχεί, δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι σκοτώνονται και περισσότεροι από ένα εκατομμύριο παίρνουν τον δρόμο της προσφυγιάς» δηλώνει χαρακτηριστικά.