Η 34χρονη Γκρέτε Λίφερς μοιάζει τυπική Γερμανίδα: μεγαλόσωμη, ξανθιά, γαλανομάτα. Ηρθε για πρώτη φορά στην Αθήνα στα τέλη του περασμένου Ιανουαρίου. Αρχικά ως τουρίστρια. Θέλησε να πάρει μια πρώτη γεύση από την πόλη καθώς σκηνοθετεί το 20λεπτο ντοκιμαντέρ που θα προβληθεί στο διάλειμμα της διεθνούς τηλεοπτικής μετάδοσης του «Ευρωπαϊκού Κοντσέρτου» της περίφημης Φιλαρμονικής Ορχήστρας του Βερολίνου το οποίο εφέτος θα δοθεί στην Αθήνα και στο Μέγαρο Μουσικής το πρωί της Πρωτομαγιάς. To γεγονός ότι «φωνάζει» την εθνικότητά της από μακριά στάθηκε αιτία να έρθει αντιμέτωπη με διαφορετικές εμπειρίες στη διάρκεια της εδώ παραμονής της. Για παράδειγμα, θυμάται κάποιον που την προπηλάκισε. «Να φύγεις από τη χώρα μας» της είπε. «Δεν σε θέλουμε…». Την επόμενη στιγμή, όμως, κάποιος άλλος της ζήτησε συγγνώμη. Η ίδια θεωρεί την πρώτη αντίδραση ευκαιριακή, μια εξαίρεση. Γενικά δηλώνει ενθουσιασμένη από την επαφή της με τους Ελληνες. «Κάθε φορά που έβγαζα τον χάρτη, εγώ ή ένας συνεργάτης μου, δεν περνούσαν παρά ελάχιστα λεπτά και κάποιος εμφανιζόταν πρόθυμος να μας βοηθήσει. Διαφορετικοί άνθρωποι, διαφορετικές ηλικίες, 20άρηδες, 70άρηδες. Ολοι τους όμως με την ίδια υπέροχη διάθεση να φανούν χρήσιμοι, να μας διευκολύνουν».

Εικόνες της Αθήνας

Εκτοτε η Γκρέτε ήρθε άλλες δύο φορές: στο διάστημα 8-12 Μαρτίου έγιναν τα γυρίσματα για λογαριασμό του καναλιού Euroarts που έχει αναλάβει την παραγωγή και τη διεθνή διανομή της συναυλίας. Η Πλάκα, η Ακρόπολη, το Μοναστηράκι αλλά και το Κολωνάκι ήταν μερικές μόνο από τις στάσεις του συνεργείου. «Θέλαμε διαφορετικές εικόνες από την πόλη» λέει χαρακτηριστικά. Δεν είναι ακόμη σίγουρη τι απ’ όλα θα συμπεριλάβει στο ντοκιμαντέρ. Αυτό εξαρτάται, εξηγεί, από τη δομή της ιστορίας επάνω στην οποία δουλεύει αυτόν τον καιρό. «Αυτό που μου έκανε ιδιαίτερη εντύπωση από την πρώτη μου κιόλας επίσκεψη στην Αθήνα ήταν η αίσθηση ότι βρίσκομαι σε ένα τεράστιο υπαίθριο μουσείο. Τα αρχαία μνημεία, τα νεοκλασικά, μια πόλη όπου το παλιό και το καινούργιο συνυπάρχουν και δημιουργούν έναν γοητευτικό συνδυασμό». Δηλώνει εντυπωσιασμένη από το Μουσείο της Ακρόπολης. «Η στιγμή που ο Λεωνίδας Καβάκος έπαιξε βιολί περιστοιχισμένος από τα υπέροχα εκθέματα ήταν μαγική. Πολύ ενδιαφέρουσα όμως ήταν και η συνέντευξη που έκανα μαζί του. Μίλησε για τη σχέση του με το Μέγαρο Μουσικής αλλά και για τον λόγο που αποφάσισε να επιστρέψει στην Αθήνα όταν ολοκλήρωσε τις σπουδές του».
Ιδιαίτερη αναφορά κάνει όμως η σκηνοθέτις και στη ρεμπέτικη κομπανία που συνάντησε το συνεργείο στην Αθήνα και πέρασε μια ολόκληρη ημέρα μαζί τους. «Μου αρέσει πολύ η ιδέα ένα είδος μουσικής ιδιαίτερα δημοφιλές στην Ελλάδα να γίνει περισσότερο γνωστό στο εξωτερικό μέσω της δουλειάς μας» λέει χαρακτηριστικά. Και η κρίση; Είναι άραγε κομμάτι του ντοκιμαντέρ;

«Αυτό ήταν πράγματι ένα σύνθετο θέμα» απαντά η Γκρέτε. «Είναι αδύνατον να ζεις σήμερα στην Ευρώπη και να μη σε απασχολεί όλο αυτό που συμβαίνει» συνεχίζει επισημαίνοντας ότι για την ίδια το ζήτημα είναι ευρωπαϊκό και όχι στενά ελληνικό. «Από την άλλη πλευρά» λέει την επόμενη στιγμή «είναι πολύ δύσκολο να μιλήσεις ουσιαστικά για την κρίση μέσα στα 20 λεπτά ενός ντοκιμαντέρ που θα προβληθεί στο διάλειμμα μιας κλασικής συναυλίας η οποία θέλει να μεταδώσει ένα μήνυμα χαράς και ελπίδας. Θα ήταν απλουστευτικό. Επιλέξαμε λοιπόν να δείξουμε το όμορφο πρόσωπο της Αθήνας: μια πόλη που η αρχαία κληρονομιά της επηρεάζει ακόμη τη ζωή όλων μας. Κατά τη γνώμη μου όμως το γεγονός και μόνο ότι η Φιλαρμονική του Βερολίνου επιλέγει να δώσει το εφετινό «Ευρωπαϊκό Κοντσέρτο», μια εκδήλωση με συμβολική αξία για την προώθηση της ευρωπαϊκής ιδέας, στην ελληνική πρωτεύουσα είναι μια έντονα πολιτική πράξη. Ανήκουμε όλοι στην ίδια Ενωση και από κοινού οφείλουμε να αντιμετωπίσουμε τα θέματα που μας απασχολούν. Οι κυβερνήσεις είναι άλλο κεφάλαιο…».
Τηλεοπτικό γεγονός

Το πρώτο «Ευρωπαϊκό Κοντσέρτο» της Φιλαρμονικής Ορχήστρας του Βερολίνου δόθηκε στην Πράγα το 1991 υπό τη διεύθυνση του Κλάουντιο Αμπάντο. Εκτοτε εξελίχθηκε σε ετήσιο θεσμό που διοργανώνεται κάθε φορά σε μια διαφορετική πόλη της Ευρώπης και ειδικότερα σε χώρους μεγάλης ιστορικής σημασίας ή σε συναυλιακά κέντρα που έχουν συνδεθεί με εξαιρετικά πολιτιστικά επιτεύγματα. Η συναυλία δίνεται το πρωινό της Πρωτομαγιάς προκειμένου να τιμηθεί η ίδρυση της Ορχήστρας ως ανεξάρτητου μουσικού φορέα την 1η Μαΐου 1882. Η Μαδρίτη, το Λονδίνο, η Φλωρεντία, η Νάπολι, η Αγία Πετρούπολη, η Μόσχα, η Βουδαπέστη και φυσικά το Βερολίνο είναι μερικές μόνο από τις πόλεις που έχουν φιλοξενήσει κατά καιρούς την εκδήλωση, η οποία στην πραγματικότητα είναι ένα τηλεοπτικό γεγονός αφού προβάλλεται σε ζωντανή αναμετάδοση σε αρκετές χώρες αλλά και παγκοσμίως μέσω Διαδικτύου. Είναι η δεύτερη φορά που φιλοξενείται στην Αθήνα: η πρώτη ήταν το 2004 στο Ηρώδειο υπό τη διεύθυνση του βρετανού σουπερστάρ του πόντιουμ Σάιμον Ρατλ –του σχετικά νέου τότε Μόνιμου Αρχιμουσικού της Φιλαρμονικής του Βερολίνου –και με σολίστ τον επίσης διάσημο αστέρα Ντάνιελ Μπάρενμποϊμ στο πιάνο.
Αναφορικά με την εφετινή τηλεοπτική διοργάνωση η συναυλία θα αναμεταδοθεί ζωντανά στη Γερμανία, στην Ελλάδα, στη Νότια Κορέα και πιθανότατα στην Κίνα, ενώ η Ιαπωνία θα την παρακολουθήσει αργότερα σε μαγνητοσκόπηση. Ωστόσο ο κατάλογος των χωρών διευρύνεται και ως την Πρωτομαγιά πιθανότατα θα έχουν προστεθεί κι άλλες.
Οπως εξηγεί ο Μπερντ Χελτάλερ, ιδρυτής και διευθυντής του καναλιού Euroarts, το οποίο ξεκίνησε τη λειτουργία του το 1979 και ειδικεύεται στην παραγωγή και διανομή προγραμμάτων κλασικής και τζαζ μουσικής, η συνεργασία με τη Φιλαρμονική του Βερολίνου άρχισε από την πρώτη κιόλας χρονιά του «Ευρωπαϊκού Κοντσέρτου». «Ηταν ιδέα της Ορχήστρας: μας το πρότειναν και δεχθήκαμε αμέσως» λέει και συνεχίζει: «Στην αρχή αναμεταδιδόταν σε πάρα πολλές χώρες καθώς εκείνη την εποχή ήταν μια κοινή πρακτική. Τώρα δεν συμμετέχουν τόσο πολλοί τηλεοπτικοί σταθμοί αλλά έχουμε την Κίνα και την Ιαπωνία, που είναι πραγματικά μεγάλες αγορές. Δεν υπάρχουν διαθέσιμοι αριθμοί ως προς το πόσοι ακριβώς θεατές παρακολουθούν την τηλεοπτική αναμετάδοση της συναυλίας, αλλά πρέπει να μιλάμε για εκατομμύρια, ειδικά σε αυτές τις δύο αγορές που ανέφερα».
Ντομίνγκο και ταυρομαχίες

Εχει άραγε κάποια ιστορία να θυμηθεί από όλα αυτά τα χρόνια της συνεργασίας του με τη Φιλαρμονική του Βερολίνου; Απαντά καταφατικά. Ηταν το 1992, λέει, στο δεύτερο «Ευρωπαϊκό Κοντσέρτο» που δόθηκε στο Ελ Εσκοριάλ, κοντά στη Μαδρίτη, υπό τη διεύθυνση του Ντάνιελ Μπάρενμποϊμ και με τη συμμετοχή του θρυλικού τενόρου Πλάθιντο Ντομίνγκο. «Ο Πλάθιντο έφτασε το απόγευμα της παραμονής της συναυλίας συνοδευόμενος από ολόκληρη την οικογένειά του» αφηγείται ο Μπερντ Χελτάλερ. «Ηθελε οπωσδήποτε να παρακολουθήσει τους αγώνες ταυρομαχίας που γίνονταν εκεί, πράγμα το οποίο έκανε και, θυμάμαι, ήταν μια ιστορία ατέλειωτη. Στο ενδιάμεσο καταφέρναμε να τον αποσπάσουμε για τις πρόβες. Την επομένη το πρωί ζέσταινε τη φωνή του δίπλα από την αίθουσα του πρωινού στο ξενοδοχείο. Ξαφνικά όρμησε μέσα και μας είπε: «Δεν μπορώ να τραγουδήσω, είναι αδύνατον!». Ο τότε σκηνοθέτης, ο Μπράιαν Λαρτζ, τον κοίταξε με κατανόηση και του είπε: «Εντάξει, Πλάθιντο, σε κάθε περίπτωση έχουμε ακόμη μπροστά μας μια πρόβα». Δεν είχαμε όμως και μόλις ο Ντομίνγκο βγήκε από το δωμάτιο κοίταξα τον σκηνοθέτη με απορία. «Πώς το έκανες αυτό;» του είπα. «Δεν μπορούμε να εντάξουμε πρόβα στο γύρισμα μιας ζωντανής συναυλίας». Εκείνος μου απάντησε ατάραχος: «Τον ξέρω πολύ καλά από τη Μετροπόλιταν, πάντα έτσι αντιδρά: έχει τον φόβο της σκηνής. Τώρα είναι ήρεμος και όλα θα πάνε μια χαρά». Πράγματι, έτσι ακριβώς έγινε».

Θα δούμε και θα ακούσουμε
Το εφετινό «Ευρωπαϊκό Κοντσέρτο» της Φιλαρμονικής Ορχήστρας του Βερολίνου στην Αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών θα δοθεί υπό τη διεύθυνση του σερ Σάιμον Ρατλ και με τη συμμετοχή του «δικού μας» διεθνούς φήμης βιολονίστα Λεωνίδα Καβάκου σε ένα έργο με το οποίο είναι ιδιαίτερα συνδεδεμένος αφού το ερμήνευσε για πρώτη φορά έφηβος ακόμη, το 1984: ο λόγος για το Κοντσέρτο για βιολί σε ρε ελάσσονα του Σιμπέλιους. Ο διαγωνισμός βιολιού που φέρει το όνομα του φινλανδού συνθέτη στο Ελσίνκι τον Δεκέμβριο του 1985 άλλωστε ήταν για τον Καβάκο το πρώτο βήμα προς τη διεθνή αναγνώριση. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει επίσης την εισαγωγή από την όπερα «Σεμίραμις» του Ροσίνι και την Τρίτη Συμφωνία του Σούμαν, επονομαζόμενη «του Ρήνου». Την τηλεσκηνοθεσία της συναυλίας έχει αναλάβει ο Χένινγκ Κάστεν, ένα από τα προσεχή φιλόδοξα πρότζεκτ του οποίου είναι «Η συναυλία σε μονοπλάνο –Μια πτήση διά μέσου της ορχήστρας» που θα γυριστεί στις 30 Ιουνίου και την 1η Ιουλίου σε έναν ιδιαίτερο βιομηχανικό χώρο του Βερολίνου, με τη συμμετοχή της Γερμανικής Συμφωνικής Ορχήστρας υπό τον Τουγκάν Σοκίεφ.
Η Φιλαρμονική του Βερολίνου, μία από τις κορυφαίες ορχήστρες σε παγκόσμια κλίμακα, στενά συνδεδεμένη με τον θρυλικό αρχιμουσικό Χέρμπερτ φον Κάραγιαν και ταυτόχρονα ο πλέον αναγνωρισμένος πρεσβευτής της γερμανικής κουλτούρας, έρχεται στην Αθήνα σε μια κομβική στιγμή της ιστορίας της. Λίγες ημέρες μετά το «Ευρωπαϊκό Κοντσέρτο» της Πρωτομαγιάς, στις 11 Μαΐου, οι μουσικοί θα επιλέξουν τον νέο Μόνιμο Αρχιμουσικό του συνόλου ο οποίος θα αναλάβει το «τιμόνι» από το 2018, όταν δηλαδή θα αποχωρήσει ο Σάιμον Ρατλ, που τότε θα έχει συμπληρώσει 16 χρόνια στη θέση αυτή. Το ποιος θα είναι ο διάδοχός του απασχολεί εδώ και καιρό τον διεθνή Τύπο και τόσο το ενδιαφέρον όσο και ο προβληματισμός είναι έντονα. Οσο για τον ίδιο τον 60χρονο Ρατλ, έχει ήδη ανακοινώσει το πού θα τον βρει η επόμενη ημέρα. Το 2017 αναλαμβάνει τη θέση του Μουσικού Διευθυντή της Συμφωνικής Ορχήστρας του Λονδίνου, γεγονός που έχει προκαλέσει παραλήρημα ενθουσιασμού στη βρετανική πρωτεύουσα.

πότε & πού:

Το «Ευρωπαϊκό Κοντσέρτο» της Φιλαρμονικής Ορχήστρας του Βερολίνου θα δοθεί την 1η Μαΐου (στις 12.00) στην Αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών. Εναρξη προπώλησης εισιτηρίων την Τρίτη 31 Μαρτίου. Πληροφορίες στο τηλ. 210 7282.333.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ