Ο αμερικανός Γουίλιαμ Χ. Σάιντ (1914-2014) ήταν γιος υψηλόβαθμου στελέχους πετρελαϊκής εταιρείας. Την τρίτη δεκαετία του 20ού αιώνα σπούδασε μουσική στο Πανεπιστήμιο Πρίνστον, από όπου αποφοίτησε το 1936. Λίγα χρόνια αργότερα, ενώ ο Γουίλιαμ ήταν μόλις 28 ετών, ο πατέρας του πέθανε και η οικογενειακή περιουσία πέρασε στα χέρια του. Μεταξύ άλλων αποκτημάτων, περιήλθε στην ιδιοκτησία του και η συλλογή σπάνιων βιβλίων και χειρογράφων που συνέλεγε από το 1865 ο παππούς του. Στις 14 Νοεμβρίου του 2014, σε ηλικία εκατό ετών, ο Γουίλιαμ Χ. Σάιντ απεβίωσε με τη σειρά του, αφήνοντας την εν λόγω συλλογή, επαυξημένη, στη βιβλιοθήκη του Πρίνστον: συνολικά 2.500 βιβλία και χειρόγραφα, των οποίων η αξία, σύμφωνα με τις πρώτες εκτιμήσεις, ξεπερνά τα 300 εκατομμύρια δολάρια και αποτελεί, όπως δηλώνει σε ανακοίνωσή του το Πρίνστον, «τη μεγαλύτερη δωρεά στην ιστορία του πανεπιστημίου».
Με «σπηλιά του θησαυρού» για φοιτητές και ερευνητές παρομοίασε τη συλλογή Σάιντ ο Άντονι Γράφτον, καθηγητής Πολιτισμικής Ιστορίας της Αναγέννησης στο Πρίνστον. Τι περιλαμβάνει; Βιβλία, χειρόγραφα, επιστολές, παρτιτούρες, αφίσες. Μεταξύ άλλων, τις έξι πρώτες έντυπες εκδόσεις της Βίβλου, αρχής γενομένης με τη Βίβλο του Γουτεμβέργιου του 1455, που θεωρείται το πρώτο τυπωμένο βιβλίο στην Ευρώπη. Περιλαμβάνει επίσης το πρώτο, το δεύτερο, το τρίτο και το τέταρτο folio του Σαίξπηρ, την αυθεντική εκτύπωση της Διακήρυξης της Ανεξαρτησίας των ΗΠΑ, χειρόγραφα μουσικά σημειωματάρια του Μπετόβεν των ετών 1815-1816 και μουσικά χειρόγραφα των Μπαχ, Μότσαρτ, Σούμπερτ και Βάγκνερ, μια αυτόγραφη ομιλία του αμερικανού προέδρου Αβραάμ Λίνκολν του 1856 για τη δουλεία και τα αντίγραφα των επιστολών και των τηλεγραφημάτων που έστελνε ο στρατηγός Γκραντ τις τελευταίες εβδομάδες του αμερικανικού εμφυλίου πολέμου. Πρόκειται για μια σπουδαία συλλογή τόσο για την ιστορία του τυπωμένου βιβλίου όσο και για την ευρωπαϊκή μουσική και την αμερικανική Ιστορία.
Ήδη από το 1959 ο Σάιντ την είχε παραχωρήσει στο Πρίνστον και φυλασσόταν στη Firestone Library. Οι φοιτητές και οι επισκέπτες της βιβλιοθήκης έβρισκαν συχνά τον Σάιντ εκεί να διαβάζει. Χαιρόταν να τους μιλάει για τη συλλογή του, να τους δείχνει σπάνια βιβλία, να τους αφήνει να τα περιεργαστούν. Όπως λένε όσοι τον γνώρισαν, απολάμβανε ιδιαίτερα την έκφραση δέους των νέων μπροστά σε ένα εντυπωσιακό αρχέτυπο.
Συλλέκτης και μαικήνας των τεχνών, ο Σάιντ ήταν γνωστός για το φιλανθρωπικό έργο του στο Πρίνστον. Χορηγούσε υποτροφίες, χρηματοδότησε την ίδρυση έδρας Μουσικής Ιστορίας, έδινε δωρεές για την κατασκευή και την ανακαίνιση αιθουσών διδασκαλίας και χορηγίες για τον εμπλουτισμό των συλλογών της βιβλιοθήκης και του Μουσείου Τέχνης του πανεπιστημίου. «Η γενναιοδωρία του Μπιλ ήταν θρυλική», σχολιάζει η βιβλιοθηκονόμος του πανεπιστημίου Κάριν Τρέινερ, «και εξίσου γενναιόδωρος ήταν και με τη βιβλιοθήκη του». Σύμφωνα με τον Άντονι Γκράφτον, πρόκειται για την πλουσιότερη συλλογή αρχετύπων στον κόσμο, συλλογή ανεκτίμητη και σε απόλυτη αξία και στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού και ερευνητικού προορισμού του Πρίνστον, καθώς παρέχει ανυπολόγιστη υποστήριξη στα ακαδημαϊκά και ερευνητικά προγράμματα του πανεπιστημίου.
Πώς φροντίζει λοιπόν ένα τέτοιο πανεπιστήμιο το ακριβό απόκτημά του; Κατ’ αρχάς, διατηρεί την αυτοτέλεια της συλλογής. Έπειτα, διατηρεί τη διάταξη των τόμων, αναπαράγοντας στον χώρο την ιδιωτική βιβλιοθήκη του συλλέκτη. Η αίθουσα όπου φυλασσόταν η συλλογή στο Πρίνστον όσο ζούσε ο Σάιντ ήταν εξοπλισμένη με τα έπιπλα, τα γλυπτά, τα έργα τέχνης, τα χαλιά και τα βιτρό της βιβλιοθήκης του πατρικού του σπιτιού. Έτσι σκοπεύει να τη διατηρήσει και μετά τον θάνατό του το Πρίνστον, μεταφέροντάς τη σε ανακαινισμένο χώρο, κατασκευασμένο με σύγχρονες προδιαγραφές, όπου θα αναπαραχθεί πιστά η εικόνα της προσωπικής βιβλιοθήκης των Σάιντ βάσει παλιάς φωτογραφίας.
Προσβάσιμη σε όλους τους επισκέπτες του Πρίνστον στη φυσική της μορφή, η συλλογή ψηφιοποιείται σταδιακά, προκειμένου να μπορούν όλοι να χαρούν την ομορφιά των τεκμηρίων της και να τα μελετήσουν. «Κάθε χειρόγραφο και κάθε τόμος της συλλογής είναι και ένα θέμα για έρευνα», υπογράμμισε η Κάριν Τρέινερ. Τα πολυτιμότερα και πιο ευπαθή τεκμήρια της συλλογής, μεταξύ αυτών και απόσπασμα από τη γουτεμβέργεια Βίβλο, έχουν ήδη αναρτηθεί στον κόμβο του πανεπιστημίου.
