Ο Γκέργκιεφ, η Γιολάντα και ο Πούτιν

Ο Βαλέρι Γκέργκιεφ είναι ο πλέον προβεβλημένος ρώσος καλλιτέχνης της εποχής μας. Ταυτόχρονα όμως είναι και ο πλέον αμφιλεγόμενος. Αιτία, η φιλική σχέση που αποδίδεται στον 61χρονο σταρ του πόντιουμ με τον ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν. Η ανοιχτή υποστήριξη που έχει κατά καιρούς παράσχει στον τελευταίο φαίνεται πως του κοστίζει εσχάτως αρκετά, αφού σχεδόν σε κάθε εμφάνισή του ανά τον κόσμο έρχεται αντιμέτωπος με διαμαρτυρίες αλλά και με αρνήσεις καλλιτεχνών να συνεργαστούν μαζί του. Ο ίδιος βέβαια επιμένει ότι είναι μουσικός και δεν έχει χρόνο για την πολιτική…

Η αλήθεια είναι πως μιλάμε για τον διευθυντή ορχήστρας με το πλέον φορτωμένο πρόγραμμα. Τόσο φορτωμένο ώστε όχι σπάνια προκαλούνται προβλήματα και τριβές με τους συνεργάτες του, πρόσωπα ή οργανισμούς. Στη χώρα του είναι επικεφαλής του ιστορικού θεάτρου Μαριίνσκι (πρώην Κίροφ) της Αγίας Πετρούπολης, του διάσημου φεστιβάλ «Λευκές Νύχτες» της ίδιας πόλης, του Ρωσικού Πασχαλινού Φεστιβάλ αλλά και του Διεθνούς Διαγωνισμού Τσαϊκόφσκι. Στο εξωτερικό ολοκληρώνει τη θητεία του στη Συμφωνική Ορχήστρα του Λονδίνου –με την οποία τον είδαμε πριν από μερικούς μήνες στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών –και ετοιμάζεται να αναλάβει τη Φιλαρμονική του Μονάχου. Εχει επίσης σταθερή συνεργασία με διάφορα φεστιβάλ ανά τον κόσμο -στη Φινλανδία, στη Σουηδία, στην Ολλανδία, στο Ισραήλ και στην Κίνα -, ενώ εμφανίζεται τακτικά και ως προσκεκλημένος μαέστρος.

Τον τελευταίο καιρό όμως οι λόγοι για τους οποίους απασχολεί τον Τύπο έχουν να κάνουν λιγότερο με τη μουσική και περισσότερο με τις αντιδράσεις που προκαλεί η παρουσία του. Πρόσφατα στην πρεμιέρα του διπτύχου «Γιολάντα» του Τσαϊκόφσκι και «Το Κάστρο του Κυανοπώγωνα» του Μπάρτοκ που διηύθηνε στη Μητροπολιτική Οπερα της Νέας Υόρκης –η παραγωγή αναμεταδόθηκε και στην Ελλάδα στο πλαίσιο του προγράμματος «The Met: Live in HD» –οι αντιδράσεις έφτασαν κυριολεκτικά επάνω στη σκηνή. Ενας θεατής κατάφερε να ανεβεί και να ξεδιπλώσει πανό διαμαρτυρίας την ώρα που η πρωταγωνίστρια Αννα Νετρέμπκο – επίσης οπαδός του Πούτιν –υποκλινόταν στο κοινό.

Ο Γκέργκιεφ έχει δηλώσει ότι μπορεί να ανεχθεί αντιδράσεις στον δρόμο, όχι όμως μέσα στο θέατρο. Δεν διστάζει μάλιστα σε πρόσφατες δηλώσεις του στον αμερικανικό Τύπο να καταλογίσει ευθύνες και στη διοίκηση του νεοϋορκέζικου θεάτρου. «Ο κόσμος έρχεται για να ακούσει μουσική, όχι φωνές. Πώς είναι δυνατόν η Μητροπολιτική Οπερα να επιτρέπει σε κάποιον να ανεβεί στη σκηνή και να τρομάξει την πρωταγωνίστρια; Αν κάποιος φώναζε ένα αντι-αμερικανικό σύνθημα στη σκηνή του Μαριίνσκι, εγώ θα ήμουν υπεύθυνος…».

Ο Γκέργκιεφ είναι ο αντιπροσωπευτικότερος κήρυκας της ρωσικής κουλτούρας διεθνώς. Ανέλαβε το Μαριίνσκι το 1988, λίγο πριν από την κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης, και στα τρικυμισμένα χρόνια που ακολούθησαν όχι μόνο πέτυχε την επιβίωση του θεάτρου αλλά κατόρθωσε να επεκτείνει τη διεθνή αίγλη του. Ο ίδιος επισημαίνει ότι η βοήθεια που του παρείχε τότε ο Βλαντίμιρ Πούτιν ως αντιδήμαρχος της Αγίας Πετρούπολης ήταν ουσιαστική.

Προσθέτει ότι ο ρώσος πρόεδρος είναι ένας από τους λίγους ηγέτες διεθνώς ο οποίος δίνει σημασία στην Τέχνη και εκτιμά την αίγλη της ρωσικής κουλτούρας. Σε πολλές περιπτώσεις, όταν ένας ξένος ηγέτης επισκέπτεται τη Ρωσία, ο Πούτιν τον συνοδεύει σε μια παράσταση μπαλέτου ή στο Μουσείο Ερμιτάζ, τη στιγμή που ένας αμερικανός πρόεδρος ή ένας βρετανός πρωθυπουργός κατά πάσα πιθανότητα θα δίσταζε να κάνει κάτι αντίστοιχο από φόβο μήπως χαρακτηριστεί ελιτιστής. Επισημαίνει πως, εκτός από τον Πούτιν, διατηρεί προσωπικές σχέσεις με πολλούς αρχηγούς κρατών, μερικούς εκ των οποίων γνώρισε πριν από τον ρώσο πρόεδρο. «Γνώρισα όλους τους προέδρους της Κίνας» δήλωνε προ ημερών στους «Los Angeles Times». «Αλλάζει αυτό τη μουσική μου; Δεν νομίζω…».