Αρτος και θεάματα στην κυριολεξία. Για τη νεοϋορκέζικη ομάδα Bread and Puppet (Ψωμί και Μαριονέτα), η τέχνη είναι τόσο βασική όσο και η τροφή. Αυτό μπορεί να ακούγεται κλισέ, όταν όμως μοιράζεται στους θεατές ζεστό ψωμί που μόλις έχει βγει από τον αυτοσχέδιο φούρνο, συνειδητοποιείς ότι ο συγκεκριμένος περιπλανώμενος θίασος δεν μένει μόνο στα λόγια. Λίγες ημέρες προτού επισκεφθεί την Αθήνα, και συγκεκριμένα το Bios, οι οδηγίες που έδωσε η ριζοσπαστική αυτή ομάδα θεάτρου στους υπευθύνους ήταν σαφείς: το σχέδιο του φούρνου από τούβλα ακολουθούσε μια λίστα από υλικά που θα χρειαστούν για την κατασκευή του. Από κοντά, θα συζητηθούν και οι ποσότητες σε αλεύρι που θα χρειαστούν, καθώς και του μυστικού συστατικού, που δεν είναι άλλο από το σκόρδο, το οποίο μπαίνει από πάνω, κατά τη διάρκεια του ψησίματος.
Οι ιδιόρρυθμοι αυτοί θεατρίνοι έρχονται στο Bios για ένα residency τριών εβδομάδων, με σκοπό τη δημιουργία μιας νέας παράστασης. Σκοπεύουν να δουλέψουν εντατικά σε συνεργασία με όσους έλληνες επαγγελματίες ηθοποιούς ή ερασιτέχνες θέλουν να γίνουν κομμάτι αυτής της δουλειάς που θα παρουσιαστεί από τις 5 ως τις 8 Μαρτίου και θα είναι εμπνευσμένη από την «Αντιγόνη» του Σοφοκλή. Ο Πίτερ Σούμαν ίδρυσε την ομάδα το 1963 στο Lower East Side της Νέας Υόρκης. Λαλίστατος και ενθουσιώδης, μας μίλησε για αυτό που ετοιμάζει για το αθηναϊκό κοινό.
«Αντιγόνη» με σκορδόψωμο


Το έντονο, τραχύ «ρο» στην προφορά του μαρτυρά ότι η γενέτειρά του βρίσκεται πολύ μακριά από τις ΗΠΑ. Γεννημένος το 1934 στην πρώην Τσεχοσλοβακία, έφυγε με την οικογένειά του το 1944 ύστερα από τους βομβαρδισμούς των συμμαχικών δυνάμεων και για χρόνια έζησαν κυνηγημένοι κοντά στη Βαλτική: «Σε όλη μου τη ζωή ήμουν πρόσφυγας. Αυτή είναι η βασική μου εκπαίδευση. Αυτό με διαμόρφωσε». Φτάνοντας αισίως στις ΗΠΑ ίδρυσε το 1963 την ομάδα του Bread and Puppet, όπως τονίζει όμως, η ζωή του εκεί απέχει πολύ από το περίφημο «αμερικάνικο όνειρο»: «Η Αμερική εξακολουθεί να είναι ο μεγαλύτερος τρομοκράτης, εξαιτίας των πολέμων που συντηρεί, σκοτώνοντας χιλιάδες ανθρώπους σε καθημερινή βάση. Το μεγαλύτερό μου όνειρο είναι ένα και μοναδικό: να δηλητηριάζω τον αμερικανικό λαό με σκορδόψωμο και μαριονέτες».
Η τρομοκρατία άλλωστε είναι και το βασικό θέμα της παράστασης που θα ανεβάσουν στο Bios, υπό τον τίτλο «A thing done in a seeing place» (Κάτι που συμβαίνει σε κοινή θέα). Πηγή έμπνευσης είναι ο μύθος της Αντιγόνης, αν και θα είναι αρκετά παραλλαγμένος, όπως ξεκαθαρίζει ο ίδιος: «Η ιστορία τοποθετείται στην εποχή της τρομοκρατίας με ασπρόμαυρες μαριονέτες από χαρτόνι και πίνακες ζωγραφικής. Ο αυταρχικός Κρέων συμβολίζει την κάθε Πολιτεία που καταδυναστεύει τον λαό της. Η ανυπάκουη κόρη, η Αντιγόνη, είναι η φωνή μέσα μας, που μας καλεί να επαναστατήσουμε. Θα υπάρχουν και άλλοι ρόλοι-κλειδιά, όπως ο Αστυνομικός, το Κογκρέσο, το 1% που είναι οι προνομιούχοι και το 99% που είναι όλοι οι υπόλοιποι, ο Τειρεσίας που βλέπει τα πάντα χωρίς να βλέπει και ο Θάνατος».
«Δανειζόμαστε ζωή από τις μαριονέτες»


Ο Σούμαν μιλάει για τις πρόσφατες διαδηλώσεις στην Αμερική: «Καιρός ήταν να εξεγερθεί ο κόσμος ενάντια στις αστυνομικές αρχές. Το ότι αστυνομικοί σκότωσαν νεαρούς μαύρους πολίτες δεν μπορεί να περνά πια απαρατήρητο». Από τα πρώτα βήματά της η ομάδα έβαζε στο στόχαστρο κοινωνικά και πολιτικά ζητήματα. Τα εξωφρενικά υψηλά ενοίκια που οδηγούσαν άπειρο κόσμο να κοιμάται σε χαρτόκουτα, οι φυλετικές έχθρες στις γειτονιές, η υπέρμετρη χλιδή σε αντιδιαστολή με την εξουθενωτική φτώχεια. Οι μαριονέτες μεγάλωναν σε μέγεθος και είχαν πολλές ιστορίες να αφηγηθούν. Κατά τη διάρκεια του πολέμου στο Βιετνάμ, οι Bread and Puppet διοργάνωσαν πολύωρες συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας και πορείες, στις οποίες συμμετείχαν εκατοντάδες άνθρωποι: «Εμείς είχαμε τις μαριονέτες. Οι «Αλλοι» τους αστυνομικούς με τα ρόπαλα».
Τι του έμαθαν λοιπόν οι μαριονέτες όλα αυτά τα χρόνια; «Μου έμαθαν πώς να περπατάω αργά, να ακούω με προσοχή, να θυμώνω και να χαίρομαι, να πηδάω στον αέρα και να προσγειώνομαι πάντα στα δυο μου πόδια. Κουράζονται κι αυτές ξέρεις. Κάθε βράδυ στις 12 η ώρα πάνε για ύπνο. Υπάρχει όμως μια τεράστια παρεξήγηση: εμείς παίρνουμε ζωή από τις μαριονέτες, όχι εκείνες από εμάς. Εκείνες μας προσφέρουν την ψυχή τους κι εμείς τη δανειζόμαστε για να ζήσουμε. Στην καθημερινή μας ζωή φοβόμαστε να δείξουμε τα συναισθήματά μας, να πούμε και να δούμε ποιοι πραγματικά είμαστε. Παίρνουμε ψυχή λοιπόν από αυτά τα άψυχα πλάσματα, που μόνο άψυχα δεν είναι».

«Το Facebook βάζει μάσκες στους ανθρώπους»
Οσο για την παρασκευή και τη διανομή ψωμιού στους θεατές, ο Πίτερ Σούμαν λέει: «Οι πλανόδιοι καλλιτέχνες είχαν πάντα τη ρετσινιά ότι έκλεβαν για να ζήσουν. Εμείς λοιπόν το αντιστρέφουμε αυτό και ταΐζουμε ψωμί τους θεατές μας. Το άλλο όνομα του ψωμιού είναι «η μαγιά της ζωής». Τον 19ο αιώνα η πληρωμή πολλών ανθρώπων στην Αγγλία, στη Βαυαρία και αλλού γινόταν αποκλειστικά με ψωμί. Εχει ενδιαφέρον να βλέπεις τις αντιδράσεις του κοινού όταν του προσφέρεις ψωμί. Ντρέπονται να το πάρουν, ντρέπονται ακόμη περισσότερο να το φάνε. Οσο όμως η παράσταση προχωρεί, οι θεατές γίνονται και συνδαιτυμόνες. Ο σκοπός των παραστάσεών μας είναι οι άνθρωποι να καθήσουν κάπου όλοι μαζί, να δουν κάτι όλοι μαζί, να φάνε όλοι μαζί. Το θέατρο είναι το μοναδικό μέρος στον κόσμο όπου οι άνθρωποι μπορούν να κοιταχτούν στα μάτια και να πουν την αλήθεια. Από εκεί και πέρα, μπορούν να αξιοποιήσουν αυτή την αλήθεια για να αλλάξουν τη ζωή τους, ή να την ξεχάσουν και να ξαναθάψουν τον εαυτό τους στα social media. Δεν συμπαθώ καθόλου το Facebook. Βάζει μάσκες στους ανθρώπους. Αλλά όχι θεατρικές. Κακόγουστες και αηδιαστικές. Να σου ζητήσω μια χάρη; Οταν δημοσιευτεί η συνέντευξή μας μπορείς να μου στείλεις τη σελίδα μαζί με μία σύντομη μετάφραση; Αλλά δεν έχω e-mail. Να σου δώσω τη διεύθυνση του σπιτιού μου; Εχεις στυλό να τη σημειώσεις;».

πότε & πού:

Bios, Πειραιώς 84, τηλ. 210 3425.335. Σε συνεργασία με το CYA/ΔΙΚΕΜΕΣ (Διεθνές Κέντρο Ελληνικών και Μεσογειακών Σπουδών). Παραστάσεις: 5-8/3.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ