To μπλε καπέλο του Ιαν Μακ Κέλεν έβγαζε μάτι, αν και εδώ που τα λέμε, ολόκληρος ο Μακ Κέλεν έβγαζε μάτι, έτσι όπως τον είδα να μπαίνει στο δωμάτιο του πολυτελέστατου «Hotel De Rome» στην Μπερενστράσε 37 εκείνο το παγωμένο βερολινέζικο μεσημέρι της περασμένης Κυριακής. Με την πανάκριβη, γνήσια κομψή ενδυμασία του, το θαλασσί πουκάμισο, την καρό γραβάτα, την γκρι ζακέτα, το πράσινο κοτλέ παντελόνι και τα καφέ μοκασίνια, ο Μακ Κέλεν ήταν μια απόλαυση. Ομως το καπέλο τού πρόσθετε μια άλλη νότα, λες και ο άνθρωπος μπροστά μου προερχόταν πραγματικά από μια άλλη, πολύ μακρινή εποχή. «Γιαπωνέζικο, το είδα σε ένα μαγαζί στην Οxford Street, δεν είναι όμορφο;» είπε πετώντας το με χάρη στη μέση του στρογγυλού τραπεζιού.
Πώς να μη σε κερδίσει αμέσως αυτός ο άνθρωπος; Ξεχνάς τον σπουδαίο ηθοποιό του θεάτρου που παίζει τον Σαίξπηρ, τον Μπέκετ, τον οποιονδήποτε στα δάχτυλα. Ξεχνάς το γεγονός ότι με ήρωες όπως ο Μάγος Γκάνταλφ του «Αρχοντα των δαχτυλιδιών» και του «Χόμπιτ» ή ο Μαγκνέτο των «X-Men» έγινε σταρ στα μάτια μικρών παιδιών ενώ είχε περάσει τα 60! Ξεχνάς τον σερ. Ξεχνάς τον φιλάνθρωπο. Ξεχνάς τον παθιασμένο ακτιβιστή υπέρ των δικαιωμάτων των ομοφυλοφίλων γιατί ο Μακ Κέλεν είναι ανοιχτά ομοφυλόφιλος από το 1998 και έχει κάνει πολλούς αγώνες κατά του Section 28 του άρθρου του Βρετανικού Συντάγματος, σύμφωνα με το οποίο απαγορεύεται η «προώθηση της ομοφυλοφιλίας». Και μένεις σε αυτόν τον αχτένιστο ψηλό κύριο των 75 χρόνων που με την εμφάνιση, το χιούμορ και την ενέργεια ενός 20άρη μπορεί να σε σκλαβώσει. Να σε πάρει μαζί του.
Οπως ακριβώς κάνει και επί της μεγάλης οθόνης στην τελευταία ταινία του, τον «Κύριο Χολμς». Σε μια εποχή όπου ο ιδιωτικός ντετέκτιβ Σέρλοκ Χολμς έχει γίνει της μόδας με διάφορες παραλλαγές, από τον Ρόμπερτ Ντάουνι Τζούνιορ στον κινηματογράφο ως τον Μπένεντικτ Κάμπερμπατς στην εκσυγχρονισμένη και πολύ δημοφιλή τηλεοπτική σειρά «Sherlock», ο Μακ Κέλεν την ακολουθεί με έναν διαφορετικό τρόπο: πώς θα φανταζόμασταν τον Σέρλοκ Χολμς υπερήλικα, χωρίς τον δρα Τζον Γουάτσον, απομονωμένο σε μια φάρμα του Σόφολκ, μελισσοκόμο, με δυσκολία στο περπάτημα και με τα φαντάσματα του παρελθόντος να τον περιστοιχίζουν;

«Ο Σέρλοκ Χολμς είναι τόσο, μα τόσο δημοφιλής, είναι σχεδόν απίστευτο» είπε ο Μακ Κέλεν σηκώνοντας ψηλά τα φρύδια του με την απορία ζωγραφισμένη στο πρόσωπό του. «Εκατόν πενήντα ταινίες, αν δεν κάνω λάθος, μόνον στον κινηματογράφο! Και δεν έχω την παραμικρή ιδέα πού οφείλεται αυτό! Υποθέτω ότι ο Χολμς είναι μια εφεύρεση που χτύπησε κάποια χορδή στον κόσμο. Θέλω να πω, δεν θυμάμαι περίοδο στη ζωή μου που να μην ήξερα ποιος είναι ο Σέρλοκ Χολμς, όπως δεν θυμάμαι κάποιον να μου τον συστήνει. Ηταν πάντα εκεί. Και αυτό δεν νομίζω ότι συμβαίνει μόνον με εμένα ή μόνον με ανθρώπους που διαβάζουν αγγλικά βιβλία. Συμβαίνει σε όλον τον κόσμο!».
Το εντυπωσιακό για τον σερ Ιαν είναι ότι ενώ ο Χολμς ήταν ολοφάνερα ένας άνθρωπος της εποχής του, έχει την ικανότητα να μετακινείται από αυτήν την εποχή και ωστόσο να παραμένει ο ίδιος. Το ακόμη πιο εντυπωσιακό για τον Μακ Κέλεν όμως είναι ότι ο Σέρλοκ Χολμς έχει πάνω του όλα τα στοιχεία που θα μπορούσαν να μην τον κάνουν καθόλου δημοφιλή! «Θέλω να πω, δεν είναι ένας ελκυστικός άνθρωπος, δεν θα ήθελες να περάσεις χρόνο μαζί του. Θα ήθελες; Εγώ πάντως, δεν θα ήθελα. Ο Χολμς δεν έχει τίποτε να σου πει, δεν θα ενδιαφερόταν ποτέ να μάθει οτιδήποτε από σένα, εκτός αν για κάποιον λόγο του προκαλούσες το ενδιαφέρον. Δεν είναι φιλικός, δεν είναι κοινωνικός, δεν είναι όμορφος. Κάνει όμως το «δικό του». Και γι’ αυτό σε κερδίζει».
Ο «Κύριος Χολμς» έφερε ξανά τον Μακ Κέλεν δίπλα στον αμερικανό σκηνοθέτη Μπιλ Κόντον, ο οποίος παρεμπιπτόντως είναι γιος αστυνομικού ντετέκτιβ της Νέας Υόρκης. Δεκαεπτά χρόνια πριν, οι δυο τους είχαν συνεργαστεί στην ταινία «Θεοί και δαίμονες» όπου ο Μακ Κέλεν είχε υποδυθεί τον σκηνοθέτη Τζειμς Γουέιλ, τον πρώτο σκηνοθέτη ταινίας «Φρανκενστάιν» στον κινηματογράφο. Το «Θεοί και δαίμονες» είχε οδηγήσει και τους δύο στα Οσκαρ, με τον Κόντον να κερδίζει το βραβείο σεναρίου.
Από τότε όμως ο Μακ Κέλεν είχε εξελιχθεί σε mega star χάρη στις ταινίες «X-Men», «Ο άρχοντας των δαχτυλιδιών» και «Χόμπιτ». «Οταν θέλησα να του προτείνω τον ρόλο του Χολμς, στον οποίο δεν μπορούσα να δω κανέναν άλλον ηθοποιό, δεν ήμουν και τόσο σίγουρος ότι θα μου μιλούσε» μας είπε μεταξύ σοβαρού και αστείου ο Κόντον, γνωρίζοντας βεβαίως ότι κάτι τέτοιο δεν θα μπορούσε να συμβεί ποτέ με τον Μακ Κέλεν. Απλώς το πρόγραμμά του ήταν υπερφορτωμένο, γι’ αυτό έπρεπε να περάσει αρκετός καιρός μέχρι να δρομολογηθεί ο «Κύριος Χολμς».
Με την εξαίρεση του μυθιστορήματος «His last row» του «πατέρα» του Σέρλοκ Χολμς, Αρθουρ Κόναν Ντόιλ, ελάχιστα γνωρίζουμε για τα τελευταία χρόνια του Χολμς. «Μάθαμε ότι ζεις σαν ερημίτης ανάμεσα στις μέλισσές σου και στα βιβλία σου σε μια μικρή φάρμα στο South Downs» λέει στον Χολμς ο δρ Τζον Γουάτσον, ο πρώην βοηθός του και αφηγητής των ιστοριών του. Οχι και τόσο ελκυστικό φινάλε μπροστά σε μια τόσο αξιοζήλευτη καριέρα. Ο Μιτς Κάλιν, ο συγγραφέας που πριν από μερικά χρόνια αναβίωσε τον Σέρλοκ Χολμς στο μυθιστόρημά του «A slight trick of the mind», τον παρουσιάζει στην ηλικία των 93 χρόνων, με μυαλό λιγότερο κοφτερό απ’ ό,τι παλαιότερα, να παλεύει ανάμεσα στις μέλισσες του Σόφολκ, τον μικρό γιο της οικονόμου του ο οποίος τον θαυμάζει απεριόριστα και τις αναμνήσεις του από κάποιες υποθέσεις του παρελθόντος που εξακολουθούν να τον βασανίζουν. Η τελευταία υπόθεση του Σέρλοκ Χολμς είναι τελικά ο ίδιος ο Σέρλοκ Χολμς γιατί τόσο ο Κόντον όσο και ο Μακ Κέλεν ενδιαφέρθηκαν στην έρευνα της ψυχολογίας του θρύλου στη δύση της καριέρας του.

«Ημουν τελικά τυχερός γιατί μου δόθηκε η ευκαιρία να υποδυθώ δύο Σέρλοκ Χολμς» συνέχισε ο Μακ Κέλεν. «Στη μια πλευρά έχεις τον Σέρλοκ Χολμς που περιμένεις, τον Χολμς του Κόναν Ντόιλ, και στην άλλη πλευρά έχεις τον υπερήλικα Χολμς, τον Χολμς της φαντασίας ο οποίος τελικά είναι πιο αληθινός από τον παραδοσιακό».
Εχοντας φτάσει στην ηλικία των 75 χρόνων, ο Μακ Κέλεν μας είπε ότι ένιωθε κοντά στον Σέρλοκ Χολμς. Η ταινία εκτυλίσσεται στο 1945 όταν ο Χολμς είναι 93 αλλά και στο παρελθόν, στη δεκαετία του 1910, όταν ήταν περίπου 60. «Το γήρας είναι κάτι που με απασχολεί» είπε. «Κάποιοι σύγχρονοί μου έχουν πεθάνει, κάποιοι μεγαλώνουν με βαριές αρρώστιες, κάποιοι δείχνουν αθάνατοι και κάθε μέρα είναι μια νέα ευλογία. Ο Χολμς είναι ένας ηλικιωμένος άνθρωπος που ζει πια μέρα με την μέρα. To αστείο είναι ότι στο μακιγιάζ χρειαζόμουν πολύ περισσότερη ώρα για να με κάνουν να δείχνω μεγαλύτερος απ’ ό,τι νεότερος!».
Ο Μακ Κέλεν δεν κρύβει ότι ένας από τους φόβους του ως ηθοποιού είναι το γήρας. Αναρωτιέσαι αν τον ανησυχεί η ιδέα ότι κάποια στιγμή μπορεί να μη θυμάται τα λόγια του στο θέατρο. «Ασφαλώς» είπε. «Το γήρας είναι ο χειρότερος εχθρός. Ξέρω συναδέλφους που αναγκάστηκαν να σταματήσουν επειδή δεν θυμούνταν πια τα λόγια τους αλλά δεν είμαι ένας από αυτούς» συνέχισε χτυπώντας το τραπέζι. «Είναι ξύλο αυτό;» ρώτησε τη βοηθό του προκαλώντας γέλια. «Αλλά δεν είναι μόνον η πνευματική ενέργεια που κάποιος χρειάζεται. Είναι όλων των ειδών οι ενέργειες. Μπορείς να σηκωθείς από το κρεβάτι σου το πρωί; Μπορείς να είσαι όρθιος στις 06.00 για να πας στον χώρο όπου γίνονται γυρίσματα χωρίς να σε πάρει ο ύπνος στον δρόμο; Τελικά αυτά που σου επιτρέπουν να προχωρήσεις είναι τα γονίδιά σου. Και η παρέα σου».

«Αλέξη, μην κάνεις πίσω!»
Ενδιαφέρον από όλες τις γωνιές του πλανήτη στο Φεστιβάλ του Βερολίνου για την «ελληνική κατάσταση»
Φανταστείτε την εξής σκηνή: μέσα σε μία από τις κατάμεστες αίθουσες του πολυκινηματογράφου Cinemaxx στην πλατεία Ποτσντάμερ του Βερολίνου ένας σχετικά μεγάλος κύριος με υψωμένη τη γροθιά στον αέρα φωνάζει «ΣΥΡΙΖΑ! ΣΥΡΙΖΑ!». Η σκηνή είναι αληθινή και ο κύριος δεν ήταν Ελληνας. Ηταν βραζιλιάνος κριτικός κινηματογράφου. Η αντίδρασή του προέκυψε ενστικτωδώς αφού μόλις λίγα λεπτά προηγουμένως του είχε συστηθεί μια Ελληνίδα. Και ο Βραζιλιάνος δεν ήταν μόνος. Η παρέα του απευθυνόμενη στην ίδια κυρία φώναξε: «Alexis, Alexis, don’t back up» (Αλέξη, Αλέξη, μην κάνεις πίσω).
Μιλώντας με καθαρά κινηματογραφικούς και καλλιτεχνικούς όρους, αν εξαιρέσουμε την Ελληνίδα Ευαγγελία Κρανιώτη που ζει και εργάζεται στο Παρίσι και παρουσίασε στο πρόγραμμα Forum το ντοκιμαντέρ «Exotica, Erotica, Etc.», η Ελλάδα ήταν απούσα εφέτος από το Φεστιβάλ του Βερολίνου. Παράξενο δε, αφού τα τελευταία χρόνια όλο και κάποια ταινία συναντάς σε κάποιο από τα προγράμματα της διοργάνωσης (ο Γιάννης Οικονομίδης π.χ. ήταν πέρυσι εντός συναγωνισμού με το «Μικρό ψάρι»).
Την ίδια ώρα όμως η χώρα μας κάθε άλλο παρά απούσα ήταν από τη σκέψη και τη συνείδηση καλλιτεχνών, δημοσιογράφων ή απλών θαμώνων του φεστιβάλ. Μιλώντας με ανθρώπους που ήδη γνώριζες ή με ανθρώπους που συναντούσες για πρώτη φορά, αντιλαμβανόσουν ένα ειλικρινές ενδιαφέρον για την «ελληνική κατάσταση», για την οποία όλοι ρωτούσαν παρότι οι περισσότεροι πολύ καλά ενημερωμένοι.
Βεβαίως οι πρώτες ημέρες του φεστιβάλ συνέπεσαν με την επίσκεψη του υπουργού Οικονομικών κ. Γιάνη Βαρουφάκη στο Βερολίνο προκειμένου να συναντηθεί με τον γερμανό ομόλογό του κ. Βόλφγκανγκ Σόιμπλε. Η δημοτικότητα του υπουργού στην Ελλάδα είναι γνωστή, δεν περίμενες όμως να είναι τόσο αρεστός παντού! «Δεν μπορώ να σου περιγράψω πώς κάνουν οι συναδέλφισσες από το πολιτικό ρεπορτάζ για τον Yanis» μου είπε ιταλίδα συνάδελφος μεγάλης εφημερίδας γυρίζοντας εκστασιασμένη τα μάτια ανάποδα. «Είναι όλες ξετρελαμένες μαζί του!». Εξίσου ενθουσιασμένη όμως με τον κ. Βαρουφάκη ήταν μια γερμανίδα συνάδελφος από τον χώρο του πολιτισμού, παντελώς άσχετη με το πολιτικό, πόσω μάλλον το οικονομικό ρεπορτάζ, η οποία πήγε να παρακολουθήσει τη συνέντευξη Τύπου του κ. Βαρουφάκη με τον κ. Σόιμπλε μόνο και μόνο για να δει τον πρώτο διά ζώσης! Παρεμπιπτόντως, τα βιβλία του κ. Βαρουφάκη έχουν γίνει ανάρπαστα στο γερμανικό Amazon και υπάρχουν αρκετοί Γερμανοί που θεωρούν αλαζονική τη στάση του Σόιμπλε απέναντι στην Ελλάδα.
Οταν με είδε ο Λουίς, δημοσιογράφος από την Ισπανία τον οποίο γνωρίζω χρόνια, ύψωσε τα δύο δάχτυλά του κάνοντας το σήμα της νίκης (V). «Υπάρχει μια αλλαγή στην ατμόσφαιρα της Ισπανίας» μου είπε ο συνάδελφος που υποστηρίζει τους Ποδέμος. «Και δεν αφορά μόνο τους αριστερούς αλλά όλα τα κόμματα, τη Δεξιά, το Κέντρο, τους πάντες». Την ίδια ώρα βέβαια ο φίλος μου δεν ήταν αφελής. «Ας μην ενθουσιαζόμαστε» είπε. «Μπορεί οι κινήσεις των Ποδέμος και του Τσίπρα κατά των μέτρων που επιβάλλει η Γερμανία να στοχεύουν την ελπίδα αλλά την ίδια ώρα είναι ριψοκίνδυνες».
Μεταξύ αστείου και σοβαρού, πολύ καλή τουρκάλα συνάδελφος, η οποία έχει πολύ καλές σχέσεις με την Ελλάδα, μου ανέφερε ότι πολλοί συμπατριώτες της θέλουν να μεταναστεύσουν στην Ελλάδα αφού «στην Τουρκία η κατάσταση έχει πλέον ξεφύγει». Η συγκεκριμένη συνάδελφος αναγκάστηκε να παραιτηθεί από τη δουλειά της μη αντέχοντας την οφθαλμοφανή στροφή της εφημερίδας της προς την άκρα Δεξιά. «Η συνείδησή μου δεν μου επέτρεψε να ακολουθήσω» είπε. Γενικότερα οι Τούρκοι είναι μαζί με την Ελλάδα, κυρίως οι γυναίκες, οι οποίες νιώθουν την ανάγκη μιας ισχυρής αντιπολίτευσης στη χώρα τους, αφού το καθεστώς του Ερντογάν ετοιμάζει σκληρή νομοθεσία που θα θίγει τις γυναίκες.
Σε μια άλλη περίπτωση, αυστριακός σκηνοθέτης είπε σε έλληνα προγραμματιστή φεστιβάλ που ήθελε ταινίες του ότι ενώ υπό κανονικές συνθήκες ζητεί αρκετά λεφτά για αφιερώματα «επειδή είσαι από την Ελλάδα δεν θα σου πάρω».
Το πιο ενδιαφέρον σχόλιο που άκουσα πάντως ήταν ενός πορτογάλου συναδέλφου που αναφερόμενος στον ΣΥΡΙΖΑ μού είπε: «Ελπίζω η επιδημία σας να είναι μεταδοτική. Η στροφή προς την Αριστερά είναι ίσως αυτό που όλη η Ευρώπη έχει ανάγκη αυτή την εποχή. Πρέπει επιτέλους να ταραχτούν λιγάκι τα νερά, μπας και ξυπνήσουμε».
Η ειρωνεία είναι ότι ο ίδιος άνθρωπος πριν από μερικά χρόνια είχε απορήσει που με έβλεπε στο ίδιο φεστιβάλ και χαριτολογώντας με είχε ρωτήσει αν είχα δραπετεύσει από τη χώρα μου…

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ