Τον ερχόμενο Μάρτιο αναμένεται να αρχίσουν οι εργασίες για την ανέγερση του νέου ναού του Αγίου Νικολάου στο Μανχάταν που είχε καταστραφεί ολοσχερώς την 11η Σεπτεμβρίου. Στεκόταν στη σκιά των Δίδυμων Πύργων αθέατος και ταπεινός και κατέρρευσε μαζί τους. Ο αγιασμός όμως και η τοποθέτηση θεμελίου λίθου έγιναν τον Οκτώβριο που μας πέρασε και τον Μάρτιο που μας έρχεται αναμένεται να αρχίσουν τα έργα ανέγερσης της νέας εκδοχής του ναού του Αγίου Νικολάου στο Σημείο Μηδέν στο Μανχάταν. Η είδηση αναπαράγεται εκτενώς όχι μόνο επειδή συμπληρώνεται άλλη μία ψηφίδα στο νέο μωσαϊκό των κτιρίων της πληγείσας περιοχής από την τρομοκρατική επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου αλλά και επειδή τον σχεδιασμό του ναού έχει αναλάβει ένας σταρ, ο αρχιτέκτονας και μηχανικός Σαντιάγο Καλατράβα.«Ηθελα ένα κτίριο μοντέρνο, το οποίο ωστόσο θα αντανακλούσε με κάποιον τρόπο την παράδοση της Ορθοδοξίας» έλεγε πρόσφατα στο BBC ο ισπανός αρχιτέκτονας. Η Αγία Σοφία και η Μονή της Χώρας (το σημερινό Καριγέ Τζαμί ή Μουσείο Χώρας), δύο χαρακτηριστικά δείγματα της βυζαντινής αρχιτεκτονικής, αποτέλεσαν πηγή της έμπνευσής του μαζί με το γνωστό ψηφιδωτό της Αγίας Σοφίας στο οποίο ο Ιουστινιανός προσφέρει ως δώρο στη Θεοτόκο ένα μοντέλο του ναού των Ανθέμιου και Ισίδωρου. Το αποτέλεσμα είναι ένα κτίριο «λιτό» και «εσωστρεφές» το οποίο θα κατασκευαστεί από μάρμαρο του Βερμόντ, καθώς και από ημιδιαφανές υλικό που θα επιτρέπει την εσωτερική φωταγώγησή του τη νύχτα. Ο ναός εξάλλου αναμένεται ότι θα έχει πολύ μεγάλη επισκεψιμότητα, ίσως τη μεγαλύτερη στις ΗΠΑ, και θα είναι ανοιχτός 24 ώρες το εικοσιτετράωρο.
Γιατί ο ισπανός αρχιτέκτονας
Ο Καλατράβα υπήρξε επιλογή της Ελληνικής Ορθόδοξης Αρχιεπισκοπής Αμερικής. «Προτιμήσαμε τον κ. Καλατράβα, έναν παγκοσμίως αναγνωρισμένο αρχιτέκτονα για τον σχεδιασμό της εκκλησίας, γιατί έχουμε πλήρη επίγνωση της μεγάλης ευθύνης που φέρουμε. Χιλιάδες, αν όχι εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι θα έρχονται σε επαφή με τον ναό, οπότε η προσφορά μας στον κόσμο πρέπει να είναι εφάμιλλη της μεγάλης αποστολής που θα κληθεί να φέρει εις πέρας ο Αγιος Νικόλαος» λέει στο «Βήμα» ο εκπρόσωπος Τύπου του ναού Πατέρας Ευαγόρας Κωνσταντινίδης. Τα σχέδιά του ξεχώρισαν στον κλειστό διαγωνισμό στον οποίο συμμετείχαν «12 συνολικά αρχιτέκτονες διεθνούς κύρους από όλον τον κόσμο». Ο πολύ γνωστός και στα καθ’ ημάς ισπανός αρχιτέκτονας, ταυτόσημος με το ντιζάιν που εμπνέεται από τη φύση αλλά και συχνά δακτυλοδεικτούμενος εξαιτίας των εξωφρενικών υπερβάσεων του αρχικού προϋπολογισμού των κτιρίων του, επιλέχθηκε από «τον Αρχιεπίσκοπο Δημήτριο συνοδεία μιας επιτροπής την οποία αποτελούσαν εξέχοντα μέλη του κλήρου της Αρχιεπισκοπής αλλά και κοσμικοί, μια και κρίθηκε ότι η πρόταση του αρχιτέκτονα αντανακλούσε πλήρως τις επιθυμίες της Αυτού Εξοχότητας».
Οι οδηγίες του ήταν σαφείς και αφορούσαν δύο παραμέτρους. Η μορφή του νέου ναού θα έπρεπε αφενός «να είναι αντιπροσωπευτική μιας παραδοσιακής Ορθόδοξης Εκκλησίας» και αφετέρου να «λαμβάνει υπόψη τη θέση της τόσο στο Μανχάταν όσο και στον χρόνο και την Ιστορία». Ο Σαντιάγο Καλατράβα έπιασε το πνεύμα της Αρχιεπισκοπής. «Το μεγαλείο της αληθινής βυζαντινής αρχιτεκτονικής είναι εμφανές αν κοιτάξεις καλά τα σχέδια» λέει ο Πατέρας Ευαγόρας. «Καθώς θα εισερχόμαστε στην εκκλησία και θα κοιτάμε τον τρούλο, θα βλέπουμε τις 40 ακμές και τα παράθυρα και θα μας έρχεται αυτομάτως στον νου η Αγία Σοφία». To κόστος της ανέγερσης του ναού υπολογίζεται στα «38 εκατομμύρια δολάρια όσον αφορά το κόστος της βαριάς κατασκευής» μας πληροφορεί ο Π. Ευαγόρας. «Η αποστολή της Ελληνικής Ορθόδοξης Αρχιεπισκοπής ενισχύθηκε σημαντικά από την παγκόσμια προσπάθεια ανεύρεσης πόρων. Οι ενορίες της Αρχιεπισκοπής ανταποκρίθηκαν πολύ θερμά, όπως επίσης και οι κοσμικές οργανώσεις (lay organizations), ενώ, τέλος, μεγάλοι δωρητές από όλον τον κόσμο προσφέρθηκαν να γίνουν μέρος αυτής της ιστορικής προσπάθειας για τη νέα ανέγερση του ναού».
Ο ναός του Αγίου Νικολάου θα χτιστεί στην οδό που τον χώριζε κάποτε από τον Νότιο Πύργο (Liberty street). Επειτα από χρόνια διαβουλεύσεων, αντιπαραθέσεων και αμοιβαίων υποχωρήσεων η Λιμενική Αρχή της Νέας Υόρκης και του Νιου Τζέρσι παραχώρησε τελικά στην Αρχιεπισκοπή ένα κομμάτι της οδού για 99 χρόνια και εκείνη με τη σειρά της παραιτήθηκε από την αξίωσή της να ανεγερθεί ο ναός στο σημείο όπου βρισκόταν εξαρχής, στο νούμερο 155 της οδού Σίνταρ (Cedar Street).
Τα εμπόδια των «Αμερικανών Αθέων»
Η ανέγερση της εκκλησίας του Αγίου Νικολάου δεν ήταν εξαρχής αυτονόητη. Η άποψη που είχε ακουστεί ήταν ότι δεν θα έπρεπε να ανεγερθεί τόπος λατρείας σε μια περιοχή που καταστράφηκε εξαιτίας της μισαλλοδοξίας. Το 2011 οι «Αμερικανοί Αθεοι» είχαν καταθέσει αγωγή προκειμένου να απομακρυνθεί ο σιδερένιος σταυρός ο οποίος είχε κατασκευαστεί από ερείπια των κτιρίων από το Μουσείο του Σημείου Μηδέν, ενώ τα σχέδια για την ανέγερση ισλαμικού τεμένους πολύ κοντά στην περιοχή είχαν προκαλέσει έντονες αντιδράσεις. «Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι δεν δημιουργούμε κάτι καινούργιο, απλώς ξαναχτίζουμε αυτό που καταστράφηκε την τραγική ημέρα της 11ης Σεπτεμβρίου. Για περισσότερο από 80 χρόνια η εκκλησία του Αγίου Νικολάου ήταν αναπόσπαστο κομμάτι του Μανχάταν. Η εκκλησία υπήρχε πριν από τους Δίδυμους Πύργους και χιλιάδες άνθρωποι, ορθόδοξοι και μη, πιστοί και άπιστοι, πέρασαν το κατώφλι της για να ανάψουν ένα κερί, να πουν μια προσευχή ή να βυθιστούν σε περισυλλογή».
Αντιδράσεις θα αναμένονταν και στο άκουσμα του ονόματος του Καλατράβα, δεδομένου ότι οι Νεοϋορκέζοι δηλώνουν απογοητευμένοι από το έτερο πρότζεκτ του στο Σημείο Μηδέν, το κτίριο-είσοδο του τερματικού σταθμού τρένων. «Σε μια πόλη σαν τη Νέα Υόρκη υπάρχουν πολλές διαφορετικές απόψεις για όλα! Η ανταπόκριση του κόσμου όμως ήταν πάρα πολύ θετική. Οταν κάποιοι έχουν ενδοιασμούς για τη νέα μορφή της εκκλησίας, εμείς δραττόμεθα της υπέροχης ευκαιρίας για να μιλήσουμε για τη βυζαντινή αρχιτεκτονική και να μοιραστούμε την ιστορία μας με τον κόσμο».
«Κέντρο πένθους» για όλα τα δόγματα
Η προϋπάρχουσα εκκλησία είχε χτιστεί γύρω στα 1832 αλλά αρχικά ήταν ιδιωτική κατοικία –κάποια στιγμή έγινε μάλιστα καπηλειό. Αγοράστηκε από Ελληνες το 1892 και από το 1916 λειτουργούσε ως η εκκλησία του Αγίου Νικολάου. Η νέα της όψη αναμένεται να ολοκληρωθεί στα τέλη του 2016 για να εορταστούν και τα εκατοντάχρονα του ναού και θα είναι μεγαλύτερη από την προηγούμενη. Το κεντρικό κλίτος της θα μπορεί να φιλοξενήσει ως 150 ανθρώπους (το προηγούμενο είχε χωρητικότητα 80 ατόμων), ενώ θα περιλαμβάνει και ένα κέντρο πένθους που δεν θα ανήκει σε κανένα δόγμα στον δεύτερο όροφο πάνω από τον νάρθηκα. Σε αυτήν θα μεταφερθούν και τα μοναδικά αντικείμενα που δεν καταστράφηκαν μαζί με την εκκλησία. Πρόκειται για ξύλινη εικόνα της Ζωοδόχου Πηγής, μια χάρτινη του Αγίου Διονυσίου, ένα στραπατσαρισμένο μανουάλι, μερικά βιβλία και ένα μπρούντζινο δοχείο.
Η προϋπάρχουσα εκκλησία είχε χτιστεί γύρω στα 1832 αλλά αρχικά ήταν ιδιωτική κατοικία –κάποια στιγμή έγινε μάλιστα καπηλειό. Αγοράστηκε από Ελληνες το 1892 και από το 1916 λειτουργούσε ως η εκκλησία του Αγίου Νικολάου. Η νέα της όψη αναμένεται να ολοκληρωθεί στα τέλη του 2016 για να εορταστούν και τα εκατοντάχρονα του ναού και θα είναι μεγαλύτερη από την προηγούμενη. Το κεντρικό κλίτος της θα μπορεί να φιλοξενήσει ως 150 ανθρώπους (το προηγούμενο είχε χωρητικότητα 80 ατόμων), ενώ θα περιλαμβάνει και ένα κέντρο πένθους που δεν θα ανήκει σε κανένα δόγμα στον δεύτερο όροφο πάνω από τον νάρθηκα. Σε αυτήν θα μεταφερθούν και τα μοναδικά αντικείμενα που δεν καταστράφηκαν μαζί με την εκκλησία. Πρόκειται για ξύλινη εικόνα της Ζωοδόχου Πηγής, μια χάρτινη του Αγίου Διονυσίου, ένα στραπατσαρισμένο μανουάλι, μερικά βιβλία και ένα μπρούντζινο δοχείο.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
