Ολιβιέ Ζισουά: «Ο Ματίας Λάνχοφ είναι πιο Ελληνας από τους Ελληνες»

«Καθώς πρόκειται να δικαστώ, μαζί με τον σκηνοθέτη Ματίας Λάνχοφ και άλλα μέλη της τεχνικής και καλλιτεχνικής ομάδας μας, με την κατηγορία της «προσβολής προς το μνημείο» για την πρόσφατη κινηματογράφηση που κάναμε στο αρχαίο θέατρο της Επιδαύρου, επιτρέψτε μου να εκφραστώ εδώ σε προσωπικό επίπεδο και να αφηγηθώ μια σύμπτωση που θα ήθελα να είναι απλώς ανεκδοτική, όμως την αντιλαμβάνομαι ως θλιβερά αποκαλυπτική» λέει στην επιστολή του ο Ολιβιέ Ζισουά, γνωστός στην χώρα μας από το ντοκιμαντέρ «Σαν πέτρινα λιοντάρια στη μπασιά της νύχτας» για τα στρατόπεδα της Μακρονήσου, μια ταινία δομημένη πάνω στα ποιήματα που έγραψαν οι τότε εξόριστοι στη Μακρόνησο ποιητές Γιάννης Ρίτσος και Τάσος Λειβαδίτης.

«Οι δραστηριότητες πολιτικής αναμόρφωσης των εκτοπισμένων στη Μακρόνησο περιλάμβαναν την κατασκευή αντίγραφων αρχαιοελληνικών θαυμάτων σε μινιατούρες (ο Παρθενώνας, ο ναός της Αθηνάς, το άγαλμα της Νίκης…). επισημαίνει ο κ. Ζισουά. «Οι εκτοπισμένοι με την κατηγορία του κομμουνισμού και έγκλειστοι στο «Εθνικό Σανατόριο της Μακρονήσου» έπρεπε με αυτά τα γλυπτά να αποδείξουν πως έγιναν και πάλι «καλοί Έλληνες», πως ξαναβρήκαν το δρόμο της Μητέρας Πατρίδας. Από την ακτή του Λαυρίου, στις πλαγιές του νησιού μπορούσε να διακρίνει κανείς τεράστιες επιγραφές από ασβεστωμένη πέτρα, όπως: «ΖΗΤΩ Η ΑΙΩΝΙΑ ΕΛΛΑΣ».

Δύο χρόνια μετά από τη δημιουργία αυτής της ταινίας στη Μακρόνησο, ο Ζεσουά αποφάσισε να αφιερωθεί σε ένα ντοκιμαντέρ στο σκηνοθέτη Ματίας Λάνχοφ. «Για περισσότερα από 50 χρόνια, ο Ματίας Λάνχοφ δεν έχει πάψει να επανέρχεται στα αρχαιοελληνικά κείμενα, να τα φέρνει αντιμέτωπα και σε αντήχηση με τον σύγχρονο κόσμο μας, στα μεγαλύτερα θέατρα της Ευρώπης. Κι αν οι σκηνοθεσίες του ταρακουνούσαν κάποιες φορές τα κείμενα, στόχος πάντα ήταν να τα καταστήσουν όσο γίνεται πιο ζωντανά. Υπό αυτή του την ιδιότητα, ο Ματίας Λάνχοφ είναι περισσότερο Έλληνας από πολλούς έλληνες πολίτες. Δεν είναι ένας «καλός Έλληνας», είναι όμως ένας υπερ-Έλληνας.»

Ήταν λοιπόν για λογικό για τον Ζεσουά να κινηματογραφήσει ένα μέρος αυτού του ντοκιμαντέρ για τον Ματίας Λάνχοφ στην Επίδαυρο, τόπο-μήτρα του ελληνικού θεάτρου, σκηνοθετώντας έναν νυχτερινό διάλογο ανάμεσα στον Ματίας Λάνχοφ και τον γάλλο δραματουργό και φίλο του Μισέλ Ντόιτς μέσα στο αρχαίο θέατρο. «Όπως αναφέραμε στην αίτηση κινηματογράφησης που ενέκρινε το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, θα κινηματογραφούσαμε επίσης κάποιες εικόνες που ο Ματίας Λάνχοφ σκόπευε να χρησιμοποιήσει ως μέρος των σκηνικών βίντεο της νέας του παράστασης με τίτλο «Cinéma Apollo», η οποία εμπνέεται από το μυθιστόρημα «Η Περιφρόνηση» του Αλμπέρτο Μοράβια και από την ομώνυμη ταινία του Ζαν-Λικ Γκοντάρ.»

Kαι όπως θα ήταν απολύτως φυσικό στην Ελλάδα, η συνέχεια έδωσε τη σχετική τροφή για σκανδαλοθηρία: «Οι φύλακες του αρχαιολογικού χώρου έκριναν ότι οι εικόνες που κινηματογραφούσε ο Ματίας Λάνχοφ για τη σκηνή του «Οδυσσέας και Κίρκη» ήταν «πορνογραφικές»! Ολόκληρο το συνεργείο οδηγήθηκε στο αστυνομικό τμήμα του Ναυπλίου και οι εικόνες κατασχέθηκαν.» Αυτό επίσης σήμανε διακοπή των γυρισμάτων του ντοκιμαντέρ.

«Αποστολή της αρχαιολογίας είναι, νομίζω, να φέρνει στο φως, να μελετά και να διατηρεί τα υπολείμματα κόσμων του παρελθόντος» συνεχίζει ο Ελβετός σκηνοθέτης. «Είναι απαραίτητη για τη «ζωή» αυτών των χαμένων μέχρι τη στιγμή της ανακάλυψής τους θησαυρών, ακόμη κι όταν είναι γυμνοί, όπως τόσα πολλά αρχαιοελληνικά αγάλματα που θαυμάζουμε μέσα στα μουσεία.»

Και καταλήγει: «Ενώ κάποιοι καλλιτέχνες μεταξύ των οποίων και ο Ματίας Λάνχοφ πασχίζουν να ζωντανέψουν τις πέτρες της Επιδαύρου με τη δύναμη του ζωντανού θεάτρου και της τέχνης γενικότερα, άλλοι αναζητούν μονάχα να απολιθώσουν τον τόπο σε μια λατρεία ενός ένδοξου παρελθόντος. Αυτό είναι ιδιαίτερα θλιβερό, πόσο μάλλον όταν κάτω από την έννοια της «προσβολής στο μνημείο» για την οποία κατηγορούμαστε, βλέπω να αναδύεταιη φρικτή αποφορά ενός υφέρποντος εθνικισμού για την προώθηση μιας «ΑΙΩΝΙΑΣ ΕΛΛΑΔΟΣ» που πίστευα ότι ανήκει σε άλλες εποχές…»