Πώς γράφει κανείς ένα μυθιστόρημα για το Αουσβιτς; Συνήθως με την υπόμνηση της αποστροφής του Πάουλ Τσέλαν ότι η γλώσσα μετά τα στρατόπεδα συγκέντρωσης θα έπρεπε να περάσει από «τα χίλια σκοτάδια του δολοφονικού λόγου». Εκτός αν πρόκειται για τον πληθωρικό Μάρτιν Εϊμις, ο οποίος, αφού το 1991 με το «Βέλος του χρόνου» (εκδ. Νεφέλη) έδωσε στο κοινό το καθαρτήριο πυρ του ακατανόητου του Ολοκαυτώματος ως εμπειρίας, επέστρεψε μόλις στον τόπο του εγκλήματος με μια μαύρη κωμωδία. Το «The Zone of Interest» (εκδ. Jonathan Cape) επαινέθηκε στον αγγλοσαξωνικό Τύπο για την τόλμη να παίξει στα όριά της με την κατά Χάνα Αρεντ έννοια της «κοινοτοπίας του κακού», δυσαρέστησε όμως τους γάλλους και τους γερμανούς εκδότες του, με αποτέλεσμα τόσο ο Gallimard όσο και ο Carl Hanser Verlag να αρνηθούν την έκδοση χωρίς πολλούς επαίνους. Για τον γαλλικό ιστορικό εκδοτικό οίκο το μυθιστόρημα «δεν ήταν πολύ πειστικό», για τον γερμανικό πέρα από λογοτεχνικούς λόγους υπήρξε και θέμα μάρκετινγκ.

Η αλήθεια είναι ότι τίθενται διάφορα ζητήματα, όπως, για παράδειγμα, η όψη της λογοτεχνίας ως επικερδούς επιχειρηματικής διαδικασίας. Ο Πιέρο Σαλαμπέ, εκπρόσωπος του Carl Hanser Verlag δήλωσε ευθέως στους «New York Times» ότι ο Εϊμις είναι «μια μείζων λογοτεχνική προσωπικότητα, όχι όμως στη Γερμανία, επομένως το νέο του βιβλίο δεν θα ήταν μπεστ σέλερ για εμάς» ανάγοντας τη λογοτεχνία αποκλειστικά στο ευπώλητο. Οι εκδότες βέβαια επικαλέστηκαν στον Εϊμις και «ασυνέπειες στην πλοκή» προκειμένου να δικαιολογήσουν την απόφασή τους. Ωστόσο, το εν λόγω ελάττωμα δεν είναι ασυνήθιστο ακόμη και σε σημαίνοντα έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας –απαντάται μάλιστα ως ανίατη ασθένεια ενός ολόκληρου είδους, των τύπου Νταν Μπράουν μπεστ σέλερ, χωρίς να καταμαρτυρείται ως λόγος απόρριψης.
Κανείς δεν το λέει ρητά, αφήνεται όμως να εννοηθεί ότι ο συνδυασμός του χιούμορ με το Αουσβιτς κάνει τους εκδότες του Εϊμις να σκέφτονται τις ευαισθησίες της κοινής γνώμης σε Γαλλία και Γερμανία. Αλλωστε και ο ίδιος ενδόμυχα ίσως να αναγνωρίζει την αστάθεια του εδάφους σε ένα τέτοιο εγχείρημα, εφόσον αισθάνεται την ανάγκη να δικαιολογήσει την επιλογή του με ένα επίμετρο το οποίο επικαλείται την αυθεντία του ιταλοεβραίου επιζήσαντα των στρατοπέδων (και κορυφαίου συγγραφέα) Πρίμο Λέβι ως καθοδηγητική αρχή της έμπνευσής του. Το ερώτημα, όπως το θέτει η Αλεξ Κλαρκ από τις στήλες του «Guardian», είναι κατά πόσο ο Εϊμις κατορθώνει με την αντιστροφή του ύφους με το οποίο μιλά η λογοτεχνία για το Ολοκαύτωμα να προσεγγίσει από μια άλλη σκοπιά τη μαύρη τρύπα του 20ού αιώνα, να δώσει «κάτι παραπάνω από μια αριστοτεχνικά γραμμένη μαύρη κωμωδία»: «είναι τα τέρατά του κάτι περισσότερο από γκροτέσκα καρτούν»; Η ίδια απαντά θετικά, ο Λίο Ρόμπσον του «New Statesman» έχει τις αμφιβολίες του, η συζήτηση συνεχίζεται.
Εν τέλει, μια μίνι διένεξη μάλλον θα βοηθήσει το βιβλίο παρά θα το βλάψει και ο Μάρτιν Εϊμις αρέσκεται παραδοσιακά σε τέτοιες αψιμαχίες υπό τα φώτα της δημοσιότητας. Στη Γαλλία το «The Zone of Interest» μετακόμισε ήδη σε έναν μικρότερο εκδοτικό οίκο υπό τις πτέρυγες του Hachette, το ίδιο αναμένεται να συμβεί και στη Γερμανία. Και ανάμεσα στις λοιπές δάφνες του, το πρώην τρομερό παιδί της βρετανικής λογοτεχνίας θα μπορεί να προσμετρά τη διάκριση ότι έχει γράψει όχι ένα, αλλά δύο μυθιστορήματα για το Αουσβιτς –πληθωρικός και σε αυτό