Αγκάθι στο Χόλιγουντ

Στο πολύ ενδιαφέρον ντοκιμαντέρ του Ρομπ Μαν «Altman» που προβλήθηκε πριν από λίγο καιρό στο κινηματογραφικό Φεστιβάλ Βενετίας το ένα και μοναδικό ερώτημα που τίθεται στους ηθοποιούς που κλήθηκαν να μιλήσουν για τον Ρόμπερτ Αλτμαν ήταν να συνοψίσουν σε μία φράση πώς ορίζουν τον «αλτμανισμό» (altmanesque). Ο Αλτμαν είναι ένας από τους ελάχιστους σκηνοθέτες για τους οποίους έχει δημιουργηθεί ειδική λέξη που ορίζει το απολύτως προσωπικό στυλ τους. «»Aλτμανισμός» σημαίνει κάνω τους δικούς μου κανόνες» είπε ο Τζέιμς Κάαν, ένας από τους ηθοποιούς που μιλούν για τον Αλτμαν στο ντοκιμαντέρ. Ο Ρόμπερτ Αλτμαν, του οποίου οκτώ ταινίες συνθέτουν ένα από τα πιο ενδιαφέροντα αφιερώματα του φεστιβάλ κινηματογράφου Νύχτες Πρεμιέρας, που αρχίζει την ερχόμενη Τετάρτη, κατέκτησε με το σπαθί του την καταξίωση. Αντισυμβατικός και πεισματάρης, κέρδισε το στέμμα ενός από τους γνήσια ανεξάρτητους σκηνοθέτες πηγαίνοντας κόντρα στο σύστημα κινηματογραφικής βιομηχανίας. Με το έργο του επηρέασε όσο λίγοι τον αμερικανικό (και όχι μόνο) κινηματογράφο και η κορύφωσή του ήρθε τη δεκαετία του 1970 στην οποία εστιάζουν οι ταινίες του αφιερώματος.

Οπως συνέβη με αρκετούς σκηνοθέτες της γενιάς του (Αλαν Πάκουλα, Σίντνεϊ Λουμέτ, Σίντνεϊ Πόλακ), η καριέρα του Ρ. Αλτμαν δρομολογήθηκε από την τηλεόραση. Στις δεκαετίες του 1950 και του 1960 ο Αλτμαν, ο οποίος γεννήθηκε το 1925 στο Κάνσας Σίτι του Μιζούρι και πέθανε το 2006, υπήρξε σκηνοθέτης επεισοδίων γνωστών τηλεοπτικών σειρών («Μάβερικ», «Route 66» κ.ά.). Ο ρεαλισμός του επεισοδίου της «Μάχης» στο οποίο ο λοχίας Σόντερς (Βικ Μόροου) παθαίνει μπλακάουτ οφείλεται στο ότι ο Αλτμαν είχε ο ίδιος πολεμικές εμπειρίες ως συγκυβερνήτης βομβαρδιστικού στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Αργότερα άρχισε να ασχολείται με το σενάριο και το μοντάζ. Σκηνοθέτησε μικρού μήκους αλλά και διαφημιστικά προτού αρχίσει να ασχολείται ενεργά με τον κινηματογράφο.

Η πρώτη κινηματογραφική ταινία του, «Κυρίαρχοι του Διαστήματος» (1968), τον έφερε σε σύγκρουση με τον επικεφαλής των στούντιο Warner Τζακ Γουόρνερ, ο οποίος ενώ του είχε δηλώσει εξαρχής ότι τον αντιπαθούσε, παρ’ όλα αυτά τον προσέλαβε. Οταν ο Γουόρνερ είδε σκηνές από την ταινία, απαγόρεψε στον Αλτμαν την είσοδο στους χώρους γυρισμάτων. Ο λόγος, όπως ο ίδιος ο σκηνοθέτης λέει στο ντοκιμαντέρ, ήταν επειδή ο Γουόρνερ ενοχλήθηκε ακούγοντας τους ηθοποιούς να μιλούν ο ένας «πάνω» στον άλλον (overlapping dialogue). Ωστόσο αυτό ακριβώς το στοιχείο θα γινόταν σήμα κατατεθέν στις ταινίες του Αλτμαν, ο οποίος δύο χρόνια αργότερα θα έπαιρνε την εκδίκησή του με το «M.A.S.H.», μια αντιπολεμική σάτιρα με φόντο τον πόλεμο της Κορέας, για την οποία προτάθηκε για Οσκαρ σκηνοθεσίας. Επρόκειτο να ακολουθήσουν αναποδιές, ανακάμψεις αλλά και τέσσερις ακόμη υποψηφιότητες όσκαρ στην ίδια κατηγορία: «Νάσβιλ», «Ο παίκτης», «Στιγμιότυπα» και «Εγκλημα στο Γκόσφορντ Παρκ». Και όμως στη μακρόχρονη καριέρα του ο Ρόμπερτ Αλτμαν, αυτός ο γνήσιος αμερικανός auteur, δεν τιμήθηκε ποτέ από την Αμερικανική Ακαδημία Τεχνών και Επιστημών παρά μόνο με ένα ειδικό Οσκαρ για το σύνολο της καριέρας του.