Τα νέα προγράμματα του Οργανισμού Συλλογικής Διαχείρισης Έργων Λόγου

Η παράνομη φωτοτύπηση βιβλίων, εφημερίδων, περιοδικών κτλ., υλικού δηλαδή που προστατεύεται από νομοθετικές διατάξεις περί πνευματικών δικαιωμάτων, αποτελεί καθημερινή συνήθεια των Ελλήνων. Αυτό έδειξε η πρώτη πανελλαδική δημοσκοπική έρευνα για τη φωτοτύπηση, την εκτύπωση και την ψηφιακή αναπαραγωγή που παρήγγειλε ο Οργανισμός Συλλογικής Διαχείρισης Έργων Λόγου (ΟΣΔΕΛ). Στην έρευνα, που πραγματοποιήθηκε τον Μάρτιο-Απρίλιο του 2014 από την Public Issue, το 77% των ερωτηθέντων απάντησε ότι φωτοτυπεί συχνά ενώ το 36% δήλωσε ότι φωτοτυπεί καθημερινά Υψηλά Τα αποτελέσματα της έρευνας παρουσίασε σε συνέντευξη Τύπου την Τετάρτη 25 Ιουνίου ο ΟΣΔΕΛ, ανακοινώνοντας τα νέα επιχειρησιακά του προγράμματα.

Ο Οργανισμός Συλλογικής Διαχείρισης Έργων Λόγου, που εισπράττει για λογαριασμό των δημιουργών και διανέμει την εύλογη αμοιβή που ορίζει ο νόμος από την αναπαραγωγή του έργου τους, παρουσίασε το πρόγραμμα «photΟΚopy», το οποίο προβλέπει την παροχή άδειας νόμιμης φωτοτύπησης σε φωτοτυπεία που θα εγγραφούν στο δίκτυο του ΟΣΔΕΛ και θα φέρουν ειδική σήμανση νομιμότητας. «Πρόκειται για έκφραση της ιδέας του επιχειρηματικού πολιτισμού καθώς η καλλιέργεια σεβασμού των πνευματικών δικαιωμάτων των δημιουργών και των εκδοτών έργων του λόγου, αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο του», δήλωσε ο εκτελεστικός διευθυντής του ΟΣΔΕΛ Κώστας Κυριακόπουλος.

Οι επιχειρήσεις νόμιμης φωτοτύπησης θα εφοδιαστούν με ειδικά φυλλάδια, θα καταγράφονται στον ιστότοπο του ΟΣΔΕΛ και θα προβάλλονται σε «χάρτη νόμιμης φωτοτυπίας» στο google maps, ενώ αναλυτικές πληροφορίες θα δίνονται στους καταναλωτές με QR code.

Οι επιχειρήσεις που θα συμμετέχουν στο πρόγραμμα θα καταβάλλουν στον ΟΣΔΕΛ ετήσιο τέλος ανάλογα με τον αριθμό των μηχανημάτων τους και τις εκτυπωτικές τους δυνατότητες.

Πάντως, μέχρι στιγμής, από τις περίπου 1.000 φωτοτυπικές επιχειρήσεις που υπάρχουν πανελλαδικά και με τις οποίες ο ΟΣΔΕΛ ήρθε σε πρώτη επαφή μόνο 10 επιχειρήσεις εξέφρασαν ενδιαφέρον να συνάψουν σύμβαση με τον οργανισμό.

Σκανδαλώδες είναι το νομικό κενό σχετικά με την προστασία των δημιουργών από την αναπαραγωγή των έργων τους σε ηλεκτρονικό περιβάλλον. Όπως εξήγησε ο νομικός σύμβουλος του ΟΣΔΕΛ Γεώργιος-Ανδρέας Ζάννος, παρ’ ότι ο νόμος του 1993 περί πνευματικών δικαιωμάτων υιοθετούσε την εύλογη αμοιβή και επί των ηλεκτρονικών υπολογιστών -ήταν μάλιστα τότε η Ελλάδα η πρώτη χώρα που είχε συμπεριλάβει τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές και τους εκτυπωτές στην υποχρέωση καταβολής της εύλογης αμοιβής-, η σχετική διάταξη καταργήθηκε το 2002, δημιουργώντας σήμερα νομικό κενό σε αντίθεση με όσα ισχύουν στις περισσότερες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Σύμφωνα με την έρευνα του ΟΣΔΕΛ είναι μεγάλος ο όγκος και η συχνότητα αναπαραγωγής υλικού σε ηλεκτρονικό περιβάλλον. Αυτή τη στιγμή δημιουργοί και εκδότες στην Ελλάδα στερούνται πνευματικά δικαιώματα τα οποία τους οφείλονται σύμφωνα με την κοινοτική νομοθεσία και ο ΟΣΔΕΛ διεκδικεί την επαναφορά των ηλεκτρονικών υπολογιστών και των εκτυπωτών στον σχετικό νόμο παράλληλα με τους ελέγχους που διεξάγει για την παράνομη αναπαραγωγή.

Ενδιαφέρον παράπλευρο στοιχείο της έρευνας είναι ότι ψηφιακά βιβλία διαβάζουν οι έλληνες κατά 46% στον ηλεκτρονικό τους υπολογιστή και μόνο το 7% χρησιμοποιεί για τον σκοπό αυτό τις ειδικές συσκευές ανάγνωσης, όπως το Kindle κ.ά., από τα πρώτα στοιχεία-μετρήσεις που έχουμε για την υποδοχή του ηλεκτρονικού βιβλίου στην Ελλάδα.

Την πλατφόρμα Βάσεων Δεδομένων Βιβλιοπαραγωγής του ΟΣΔΕΛ, την osdelnet, παρουσίασε ο διευθυντής Πληροφορικών Συστημάτων του ΟΣΔΕΛ Κωστής Ακριτίδης. Η βάση, η οποία λειτουργεί πιλοτικά, θα εξυπηρετεί αρχικά τους συμβασιούχους εκδότες του ΟΣΔΕΛ, σύντομα όμως θα λειτουργεί και σε περιβάλλον φιλικότερο για κάθε χρήστη. Σκοπός, όπως τόνισε το στέλεχος του ΟΣΔΕΛ, είναι «να προσφέρει στον χρήση μια ευχάριστη εμπειρία πλοήγησης» ώστε να καθιερωθεί ως εργαλείο ενημέρωσης για την τρέχουσα βιβλιοπαραγωγή.

Η πλατφόρμα άρχισε να σχεδιάζεται το 2007 και λειτουργεί στο πλαίσιο του Πανευρωπαϊκού δικτύου Arrow. Η βάση παρέχει τη δυνατότητα αναζήτησης βιβλίων βάσει τίτλου και συγγραφέα αλλά και βάσει εκδοτών, θεματικών κατηγοριών και υποκατηγοριών και ενσωματώνει τα σύγχρονα πρότυπα καταλογογράφησης THEMA.

Απαντώντας σε δημοσιογραφικές ερωτήσεις για τα σημεία στα οποία διαφοροποιείται η osdelnet από τη biblionet του ΕΙΠ/ΕΚΕΒΙ, την οποία χρησιμοποιούσε ως πρότινος ο ΟΣΔΕΛ για την διανομή των πνευματικών δικαιωμάτων, ο Κωστής Ακριτίδης εξήγησε ότι η πλατφόρμα ενσωματώνει επίσης το διεθνές πρότυπο ISNI, που παρέχει τη δυνατότητα Μοναδικής Ταυτοποίησης Δημιουργών, δηλαδή κάθε δημιουργός έχει έναν μοναδικό κωδικό ανεξάρτητα από το αν γράφει με το πραγματικό του όνομα ή με ψευδώνυμο και ανεξάρτητα από τις πιθανές διαφορετικές γραφές του ονόματός του. Στα μεταδεδομένα της osdelnet περιλαμβάνονται επίσης πληροφορίες για τη σύνδεση των Εκχωρημένων Δικαιωμάτων των Εκδοτών και Δημιουργών σύμφωνα με τις προσωποποιημένες επιλογές τους, δηλαδή πληροφορίες για μεταφράσεις τους σε άλλες γλώσσες, για διασκευές κτλ., και τόνισε ότι η osdelnet είναι συνδεδεμένη με αντίστοιχες βάσεις βιβλιοπαραγωγής του εξωτερικού, ενισχύοντας την εξωστρέφεια του ελληνικού βιβλίου με την παροχή πρόσβασης στην ελληνική βιβλιοπαραγωγή από ενδιαφερόμενους σε όλο τον κόσμο.

Η βάση προβλέπει και άλλες πληροφορίες για κάθε βιβλίο, όπως σχετική κριτικογραφία, βραβεύσεις κτλ. Το περιεχόμενο θα προσφέρουν οι ίδιοι οι εκδότες-συμβασιούχοι του ΟΣΔΕΛ ενώ εννοήθηκε ότι ο ΟΣΔΕΛ θα εποπτεύει τη σχετική διαδικασία είτε μέσω αυτοποιημένων διαδικασιών που ενσωματώνονται στην πλατφόρμα είτε από την τριμελή ομάδα που απασχολείται με την osdelnet.

Χρειαζόμαστε μία ακόμη βάση δεδομένων της βιβλιοπαραγωγής τη στιγμή που υπάρχει η Biblionet; είναι ένα ερώτημα. Φαίνεται πως ο ΟΣΔΕΛ τη χρειάζεται μιας και δεν μπόρεσε να αποκτήσει τη Biblionet, περιουσιακό στοιχείο του Εθνικού Κέντρο Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ), μετά την ανακοίνωση της κατάργησης του φορέα τον Ιανουάριο του 2013.

Αντίθετοι στην παραχώρησή της στον ΟΣΔΕΛ ήταν τότε εκδότες-μέλη της Ένωσης Ελληνικού Βιβλίου (ΕΝΕΛΒΙ), οι οποίοι εξέφραζαν επιφυλάξεις για τη δωρεάν πρόσβαση στα δεδομένα της από τη στιγμή που η βάση δεν θα ανήκε σε έναν δημόσιο αλλά σε έναν ιδιωτικό οργανισμό.

Ο ΟΣΔΕΛ, λόγω της ανεπάρκειας της Εθνικής Βιβλιοθήκης να του προσφέρει τα δεδομένα για την ικανοποίηση των σκοπών λειτουργίας του, δηλαδή στοιχεία για τους εκδότες και τους συγγραφείς που δικαιούνταν ποσά της εύλογης αμοιβής πνευματικών δικαιωμάτων, χρησιμοποιούσε στοιχεία της Biblionet, τα οποία προμηθευόταν από το ΕΚΕΒΙ έναντι 15.00 ετησίως. Οι σχέσεις των δύο φορέων κλονίστηκαν περί το 2010, όταν το ΕΚΕΒΙ απαίτησε έκτακτη επιχορήγηση 100.000 ευρώ και μετά αύξηση της ετήσιας συνδρομής σε 50.000 ευρώ.

Σχετικά με την υφιστάμενη οικονομική διένεξη με το ΕΚΕΒΙ, που υπάγεται πλέον στο Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού (ΕΙΠ), τα στελέχη του ΟΣΔΕΛ απέφυγαν να κάνουν εκτενείς δηλώσεις. Το ΕΙΠ/ΕΚΕΒΙ διεκδικεί την καταβολή του 20% των εσόδων του ΟΣΔΕΛ από ιδρύσεώς του, ποσό που προέβλεπε ως πόρο του ΕΚΕΒΙ ο ιδρυτικός νόμος του.

Όπως πληροφορηθήκαμε, το ΕΙΠ/ΕΚΕΒΙ απέστειλε σχετικό εξώδικο στον ΟΣΔΕΛ την Τρίτη 24 Ιουνίου. «Σειρά διοικητικών συμβουλίων του ΕΚΕΒΙ είχαν αποφασίσει να μη διεκδικήσουν το ποσό αυτό» ανέφερε ο εκδότης Δημήτρης Παντελέσκος, πρόεδρος του ΟΣΔΕΛ, ο οποίος είχε συμμετάσχει και σε διοικητικά συμβούλια του ΕΚΕΒΙ, διευκρινίζοντας ότι «η συγκεκριμένη πρόβλεψη αποτελεί φόρο υπέρ τρίτου και αντίκειται στην κοινοτική νομοθεσία και στο ελληνικό Σύνταγμα» και γι’ αυτό ποτέ δεν διεκδικήθηκε.

Ο ΟΣΔΕΛ επιφυλάχθηκε να επανέλθει στο θέμα με σχετική συνέντευξη Τύπου όταν μελετήσει τις διεκδικήσεις του ΕΙΠ/ΕΚΕΒΙ και δρομολογήσει τις αντιδράσεις του.