Ο Αϊ Γουέι Γουέι προκαλεί ταραχή

Τμήμα της εγκατάστασης «Καβούρια» από την έκθεση «Απόδειξη» του Αϊ Γουέι Γουέι

Θυμίζει το αστυνομικό μαρτύριο της συνεχούς ορθοστασίας: ένα από τα πιο εκνευριστικά φαινόμενα στα μουσεία μοντέρνας τέχνης είναι η έλλειψη καθισμάτων για την ξεκούραση των επισκεπτών. Αυτό δεν αλλάζει ούτε στο Μουσείο Martin Gropius Bau του Βερολίνου, παρ’ όλο που στο λεγόμενο «φωτεινό προαύλιο», την κεντρική αίθουσα του κτιρίου, βρίσκονται δίπλα-δίπλα 6.000 «σκαμπό», στρογγυλά σκαμνάκια –το ένα διαφορετικό από το άλλο. Αυτά είναι μόνο έργα τέχνης, για θέαση, όχι για ανάπαυση. Πρόκειται για «ξεβράσματα» της βιομηχανικής επανάστασης των τελευταίων 30-40 ετών στην Κίνα, που προκάλεσε την κατεδάφιση χιλιάδων χωριών και τη μετατροπή των παραδοσιακών επίπλων σε άχρηστη ξυλεία. Για τους επισκέπτες, που δεινοπαθούν από τη μακρόσυρτη περιήγηση, η θέα τους είναι σκέτη προβοκάτσια.

Ανάλογη δυσφορία –αν και γι’ αυτή δεν φταίει το μουσείο –προκαλούν και οι άλλες εγκαταστάσεις του Αϊ Γουέι Γουέι, που εκτίθενται σε 18 αίθουσες με συνολικό εμβαδόν 3.600 τετραγωνικά μέτρα. Ο λόγος για αυτό είναι ο διπλός χαρακτήρας τους: από τη μια έργα τέχνης, από την άλλη καταγγελία των κινεζικών «διαστροφών» –λογοκρισία, πολιτικές διώξεις, καταστροφή του περιβάλλοντος και του πολιτισμού χιλιάδων ετών. Τα αμέτρητα κακώς κείμενα, που προβάλλονται σε τεράστια μεγέθυνση, χαλούν τελικά και τη διάθεση των επισκεπτών.

Μια πρόγευση για αυτό δίνεται ήδη στο χολ του κτιρίου, από τον θόλο του οποίου κρέμεται ένα σύμπλεγμα 150 ποδηλάτων. Το θέαμα είναι εντυπωσιακό, παύει όμως να ενδιαφέρει μόλις γίνεται γνωστός ο λόγος της δημιουργίας του: η απηνής δίωξη από τις κινεζικές Αρχές ενός νεαρού Κινέζου που πιάστηκε να οδηγεί αδήλωτο ποδήλατο. Στην πρώτη φάση της σύλληψης οι αστυνομικοί «περιορίστηκαν» να τον βασανίζουν στο κελί του, στη συνέχεια, όταν αυτός άρχισε να διαμαρτύρεται, του «φόρτωσαν» τη δολοφονία πέντε συναδέλφων τους. Το αποτέλεσμα: η καταδίκη του σε θάνατο και η εκτέλεσή του.

Ο Αϊ Γουέι Γουέι είναι μαέστρος της «εννοιολογικής τέχνης» (concept art), εκείνου του καλλιτεχνικού ρεύματος δηλαδή που δίνει μικρή σημασία στο υλικό, αλλά μεγάλη στην ιδέα των έργων. Γι’ αυτό και πολλά από αυτά είναι αδύνατον να κατανοηθούν χωρίς την αναλυτική επεξήγησή τους. Παράδειγμα, τα Diaoyu, τα κινεζικά Ιμια, ένα σύμπλεγμα νησιών που αποτελούν μήλο της έριδος ανάμεσα στην Κίνα και την Ιαπωνία. Στο Martin-Gropius Bau εκτίθεται μια μακέτα τους από μάρμαρο της κλίμακας 1:350000 και βάρους 5 τόνων. Οι επισκέπτες καταλαβαίνουν το νόημα του έργου μόνο όταν πληροφορούνται ότι δεν πρόκειται για γεωγραφικό έκθεμα, αλλά για καταγγελία των έξαλλων εθνικιστικών τόνων που χρησιμοποιούν και οι δυο πλευρές –Κινέζοι και Ιάπωνες.

Ο 58χρονος καλλιτέχνης έχει όμως και άλλα «τρικ» στο πέτο του. Ενα από αυτά είναι οι μικρές αλλαγές σε ένα αντικείμενο, που αλλάζουν όμως πλήρως τη σημασία του. Παράδειγμα, ένα φέρετρο που τοποθετημένο δίπλα σε δυο πάγκους μετατρέπεται σε κανονικό τραπέζι –ό,τι πρέπει για ένα γεύμα της παρηγοριάς.

Με παρόμοιο τρόπο αλλάζει και μια σειρά από βάζα, που αρχικά ήταν στολισμένα με αυτοκρατορικά σύμβολα. Ο καλλιτέχνης τα περιχύνει με βερνίκι αυτοκινήτων. Χωρίς τα σύμβολα εξουσίας αποκτούν έτσι αυθύπαρκτη αξιοπρέπεια και ομορφιά.

Η έκθεση χωρίζεται σε τρεις θεματικές ενότητες, που ασχολούνται:

Η πρώτη με τις σχέσεις της Κίνας με το εξωτερικό, όπως τις εκφράζουν τα ομοιώματα των 12 ζωδιακών αγαλμάτων από χαλκό, που κοσμούσαν στα μέσα του 17ου αιώνα τους αυτοκρατορικούς κήπους Γιουάν Μινγκ Γιουάν στο Πεκίνο. Οι κήποι λεηλατήθηκαν το 1860 από άγγλους και γάλλους στρατιώτες, τα αγάλματα μεταφέρθηκαν στο Παρίσι. Από τότε παίζουν τον ρόλο των ελληνικών Ελγινείων, οι Κινέζοι έχουν κατορθώσει ως τώρα να επανακτήσουν μόνο δύο από αυτά. Ο Αϊ Γουέι Γουέι τα κάνει με δυνατό γυάλισμα να μοιάζουν με χρυσαφένια –για να δείξει έτσι, λέει, την ανυπόφορη εθνικιστική λάμψη τους αφού, σύμφωνα με τον ίδιο, τέτοια έργα ανήκουν πλέον στην παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά, και όχι σε ένα κράτος.

Η δεύτερη ασχολείται με τη σημερινή κατάσταση στην Κίνα, τις αδικίες και τις συμφορές της. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ένας υπολογιστής πάνω στον οποίο «κυλούν» τα ονόματα 5.000 αδικοχαμένων μαθητών στους σεισμούς του 2008. Οι μαθητές θάφτηκαν στα ερείπια των σχολείων που κατέρρευσαν λόγω κακοτεχνίας. Για ευνόητους λόγους η κυβέρνηση αρνείται μέχρι σήμερα να τους ονοματίσει, αυτό έγινε τελικά από βοηθούς του καλλιτέχνη. Με τις σιδερόβεργες από τα χαλάσματα ο καλλιτέχνης έφτιαξε γλυπτά που προκαλούν αναστάτωση με τις μορφές και τα μηνύματά τους.

Και η τρίτη ασχολείται με τις σχέσεις του ίδιου με την εξουσία. Ο Αϊ Γουέι Γουέι έχει συλληφθεί πολλές φορές αυθαίρετα από την αστυνομία, όπως το 2011, οπότε κρατήθηκε για 80 ημέρες σε άγνωστο μέρος. Ενα ομοίωμα του κελιού του, που έχει, όπως και η έκθεση συνολικά, τον τίτλο «Απόδειξη» (Evidence), έχει στηθεί και στο Βερολίνο. Το κελί είναι και η αφετηρία ενός μεγαλοφυούς βίντεο, στο οποίο απεικονίζονται στιγμή προς στιγμή οι μηχανικές κινήσεις του κρατουμένου και των δεσμοφυλάκων του και παράλληλα, εμβόλιμα, οι ερωτικές φαντασιώσεις του πρώτου –μανεκέν και στριπτιζούδες που τον δελεάζουν σεξουαλικά με οργιαστικούς χορούς. Το αποκορύφωμα είναι η αυτομεταμόρφωσή του σε κρυφό αντικείμενο του πόθου του, σε καραφλή χοντρή γκέισα, που σκορπίζει γύρω της λιγωμένες ματιές.

πότε & πού:
Η έκθεση «Αϊ Γουέι Γουέι, Απόδειξη» (η μεγαλύτερη που έχει κάνει ποτέ ο καλλιτέχνης) στο μουσείο Martin- Gropius-Bau του Βερολίνου θα διαρκέσει ως τις 7 Ιουλίου