Εκατό χρόνια από τη γέννηση της Βάσως Κατράκη

«Κι αν γίνω ζωγράφος;»

Σε αυτό το ερώτημα που έθεσε η Βάσω Κατράκη στον εαυτό της στα εφηβικά της χρόνια(1914 –1988), ήρθε το πλήρωμα του χρόνου να δώσει την απάντηση: Φέτος, με τη συμπλήρωση εκατό χρόνων από τη γέννησή της, τιμάται η μνήμη και το έργο της ζωγράφου και κορυφαίας ελληνίδας χαράκτριας με μια μεγάλη έκθεση που εγκαινιάζεται, σήμερα Τρίτη, στην αίθουσα τέχνης «Εκφραση – Γιάννα Γραμματοπούλου».

Στην έκθεση παρουσιάζονται αντιπροσωπευτικά της έργα, χαραγμένα στο ξύλο αλλά κυρίως στην πέτρα. Η πέτρα άλλωστε ήταν το υλικό που της επέτρεψε να ξεφύγει από τα στενά πλαίσια της παραδοσιακής χαρακτικής και του μικρού μεγέθους, το υλικό που της έδωσε τη δυνατότητα για μεγάλες φόρμες. Αυτές οι φόρμες έκαναν το έργο της να ξεχωρίσει και αποκτήσει διεθνή φήμη και αναγνώριση. Εργα που φέρουν μεγάλα πανανθρώπινα μηνύματα, έργα εμβληματικά, μνημειακά, έργα σύγχρονα.

«Γεννήθηκα στο Αιτωλικό του Μεσολογγίου», διηγείται η ίδια την ιστορία της… «Ο πατέρας μου λεγότανε Γιώργης Λεονάρδος κι ήτανε κτηματίας, μα περισσότερο τραγουδούσε κι έψελνε στην εκκλησία με μια σπάνια ωραία, ζεστή φωνή. Όταν τραγουδούσε μαζευότανε κόσμος και κοσμάκης σπίτι μας για να τον ακούσει.

»Η μανούλα μου ύφαινε ολοκέντητα λεπτά μεταξωτά και μπαμπακερά και πολύχρωμα μάλλινα κιλίμια. Είχε πάρει κι ένα χρυσό βραβείο σε μια Διεθνή Έκθεση στο Παρίσι.

»Τα δυο μου αδέρφια, ήτανε μεγαλύτερα από μας τα κορίτσια. Ο μεγάλος, φοιτητής τότε της φιλολογίας μας έφερνε από την Αθήνα ένα μαγικό για μας κόσμο. Παλιά βιβλία με χρωματιστές χαλκογραφίες και ξυλογραφίες, χρωματιστές εικόνες και χαλκομανίες, μπογιές και πινέλα και δεν άφηνε παλιατζίδικο της Αθήνας αγύριστο. Ο μικρότερος, ό,τι έβλεπε το μάτι του τόκαναν τα χέρια του, και μαζί με όλα, ζωγραφίζανε κιόλας και οι δυό τους.

»Γύρω-γύρω από τη μικρή μας θάλασσα ήτανε η έξοχή, γεμάτη ελιές, χωράφια καρπερά, μποστάνια, καπνοτόπια, σιτηρά. Μια ζωή στη στεργιά και στη θάλασσα, γεμάτη ιδρώτα και μόχθο.

»Μέσα σ’ αυτό το περιβάλλον μεγάλωσα. Διάβαζα βιβλία και βιβλία πούχε ο αδερφός μου κι οι φίλοι μας. Μ’ άρεσε πολύ το διάβασμα και πιο πολύ ή ποίηση. Κοντά στ’ αδέρφια μου ζωγράφιζα κι εγώ.

»Κρυφά, ονειρευόμουνα να γίνω ζωγράφος, μα μου φαινότανε τόσο απίστευτα μεγάλο που δεν μπορούσε λογικά να χωρέσει στο μυαλό μου. Ό, τι έβλεπα, έλεγα:

– Εγώ αυτό μπορώ να το κάνω.

– Και πολλές φορές έβαζα τον εαυτό μου σε δοκιμασία.

»Δεν ήξερα ακόμα ότι, άλλο πράμα είναι η Τέχνη.

Και μια μέρα, σφηνώθηκε ξαφνικά στο μυαλό μου ένα ερώτημα. Κι’ αν γίνω ζωγράφος;

»Πώς έγινε έτσι άξαφνα αυτό, δεν το κατάλαβα. Χίλιες καμπάνες χτυπήσανε μέσα μου, κι έχασα τον κόσμο. Από τότε, δεν είχα τίποτε άλλό στο μυαλό μου νύχτα και μέρα.

»Μα, χίλιες δυο αναποδιές ξεφυτρώσανε, και ξαφνικά, ο πατέρας μου αρρώστησε βαριά κι έπεσε πολύ πίκρα και θλίψη στο σπίτι μας, πού κράτησε εφτά ολόκληρα χρόνια.

»Και κάποια μέρα, αφού πέθανε ο πατέρας μου, ξεκίνησα για την Αθήνα μην ξέροντας ακριβώς τι θα κάνω.

»Πήγα στη Σχολή Καλών Τεχνών, κι έμαθα πώς σε λίγες μέρες θ’ αρχίζανε οι εξετάσεις. Αμέσως έτρεξα και γράφτηκα στη Σχολή. Έδωσα εξετάσεις.

»Στη Σχολή Καλών Τεχνών είχα Καθηγητές τον Παρθένη στη Ζωγραφική και τον Κεφαλληνό στη Χαρακτική. Πήρα το Δίπλωμα της Σχολής το 1940 με μια τρίμηνη υποτροφία στη Ζωγραφική για τα νησιά και ένα βραβείο και δυό επαίνους στη Χαρακτική. Μετά αμέσως πόλεμος, κατοχή, πείνα, αντίσταση, και μετά πάλι εμφύλιος πόλεμος, πάλι σκοτωμοί άδικοι κι ακατονόμαστοι, εξορίες, φυλακές, όλα τα δεινά της Πατρίδας περάσανε από της δικής μου γενιάς τις πλάτες.

»Έκανα πολλά ταξίδια σε πολλές Ευρωπαϊκές πόλεις, είδα πολλά Μουσεία και Πινακοθήκες.

»Το 1955 έκαμα την πρώτη μου έκθεση».

Ακολουθούν οι βασικές ημερομηνίες της ζωής της:

1914 Γεννήθηκε στις 5 Ιουλίου στο Αιτωλικό Αιτωλοακαρνανίας. Πατέρας της ο Γιώργης Λεονάρδος και μητέρα της η Θεοδώρα Σαρλή. Αδέλφια της ο Αντώνης , ο Πάνος, η Μάχη και η Μάρα.

1936 Γράφεται στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών στην Αθήνα με δασκάλους τον Κώστα Παρθένη στη ζωγραφική και τον Γιάννη Κεφαλληνό στην χαρακτική. Σαν φοιτήτρια συμμετέχει για πρώτη φορά με συμφοιτητές της σε ομαδική έκθεση στην αίθουσα του φιλολογικού συλλόγου «Παρνασός» με έργα αντιπολεμικού και αντιφασιστικού περιεχομένου.

1940 Παίρνει το δίπλωμα της Σχολής με τρίμηνη υποτροφία στη ζωγραφική για τα νησιά και ένα βραβείο και τρεις επαίνους στην χαρακτική.

1941 Παντρεύεται με τον Γιώργο Κατράκη στην Νέα Αγχίαλο

1942-1943 Οργανώνεται στο ΕΑΜ καλλιτεχνών . Κυκλοφορεί η παράνομη έκδοση του ΕΑΜ ΕΛΑΣ «από τους αγώνες του Ελληνικού λαού» και με δικές της ξυλογραφίες.

1944 Έζησε την χαρά της απελευθέρωσης αλλά και την φρίκη των Δεκεμβριανών.

1945 Με τον σύντροφο της τον Γιώργο ακολουθούν την ΕΠΟΝ και τον ΕΛΑΣ. Κυκλοφορεί το λεύκωμα « θυσιαστήριο της Λευτεριάς » και με δικές της ξυλογραφίες

1946 Με τον άντρα της μένουν για αρκετά χρόνια μαζί με τον Νικηφόρο Βρεττάκο στον Πειραιά.

1948 Συλλαμβάνεται ο Γιώργος Κατράκης εξορίζεται στη Λήμνο για οκτώ μήνες και μετά στην Μακρόνησο

1949 Γίνεται ιδρυτικό μέλος της ομάδας «Στάθμη» και συμμετέχει στην πρώτη έκθεση της ομάδας αυτής στο Ζάππειο.

1955 Κάνει την πρώτη ατομική της έκθεση στην αίθουσα τέχνης «Ζαχαρίου»

1958 Τιμάται με το πρώτο βραβείο χαρακτικής στη μεσογειακή Μπιενάλε της Αλεξάνδρειας.

1958 Βραβεύεται με το Premium της διεθνούς Μπιενάλε Χαρακτικής στο Λουγκάνο

1958 Γεννιούνται τα δίδυμα παιδιά της Μαριάννα και Σπύρος.

1959 Το Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης αποκτά τέσσερεις μήτρες από πέτρα για την πινακοθήκη του.

1965 Εκλέγεται επίτιμο μέλος της Academia Fiorentina del Arte del Disegnio

1966 Παίρνει το διεθνές βραβείο Λιθογραφίας TAMARINT στην Μπιενάλε της Βενετίας.

1967 Με την επιβολή της δικτατορίας συλλαμβάνεται και εξορίζεται στο ξερονήσι «Γιουρα»

1968 Ύστερα από διεθνείς πιέσεις και αντιδράσεις αφήνεται ελεύθερη

1976 Παίρνει το Α βραβείο της «Intergrafik» διεθνή έκθεση γραφικών τεχνών στο Ανατολικό Βερολίνο.

1987 Κάνει την τελευταία ατομική της έκθεση στην γκαλερί «Αθήνα» στην Αθήνα . Γίνεται ιδρυτικό μέλος της Ένωσης Ελλήνων Χαρακτών.

1988 27 Δεκέμβρη φεύγει από τη ζωή. Τιμητικές αναδρομικές εκθέσεις της ακολουθούν και τα επόμενα χρόνια.

1994 Ο άντρας της Γιώργος Κατράκης αφού προηγουμένως με έντονη επιθυμία και μεγάλη επιμονή εξασφάλισε την δημιουργία του μουσείου Βάσως Κατράκη στο Αιτωλικό , έφυγε και αυτός από τη ζωή.

1995 Θεμελιώνεται στις 2 Απριλίου το «Κέντρο Χαρακτικών Τεχνών και Μουσείο Βάσως Κατράκη» σε χώρο που παραχώρησε ο Δήμος Αιτωλικού και χρηματοδότησε το ΥΠΕΧΩΔΕ

2006 Τον Ιούνιο εγκαινιάζεται το Μουσείο με όλο το έργο της Βάσως Κατράκη σε μόνιμη έκθεση.

Τέλος, να προσθέσουμε ότι τα έργα που εκτίθενται θα είναι προς πώληση, με στόχο τη συγκέντρωση χρημάτων για την αναστήλωση του πατρικού σπιτιού της Βάσως Κατράκη στο Αιτωλικό

Μυρτώ Λοβέρδου