Η πρόταση για ένα αφιέρωμα στον Γιώργο Κουμεντάκη στο φημισμένο Κάρνεγκι Χολ προήλθε από το Ιδρυμα Ωνάση της Νέας Υόρκης. Τα έργα του προγράμματος που θα παρουσιαστεί στις 15 Οκτωβρίου συζητούνταν για καιρό. Τελικά θα παρουσιαστεί η «Μελωδία Γραφομηχανής» για κουαρτέτο σαξοφώνων και αποσπάσματα από τη «Μεσόγειο Ερημο» για σόλο πιάνο με τη συμμετοχή του πιανίστα Γιώργου Εμμανουήλ Λαζαρίδη. Παράλληλα θα παρουσιαστεί ένα έργο του αμερικανικής καταγωγής συνθέτη Στίβεν Μακέι αλλά και το δημοφιλές «Εικόνες από μια έκθεση» του Μούσοργκσκι.
Για τη «Μελωδία Γραφομηχανής» ο Γιώργος Κουμεντάκης συνεργάζεται για μία ακόμη φορά με το πολυβραβευμένο κουαρτέτο σαξοφώνων Prism, ένα από τα σημαντικότερα αμερικανικά σύνολα μουσικής δωματίου. «Τα έργα που περιλαμβάνει το πρόγραμμα χαρακτηρίζουν δύο περιόδους της μουσικής μου δημιουργίας» λέει ο Γιώργος Κουμεντάκης. «Η «Μεσόγειος Ερημος» ακουμπά μια δυτική παράδοση, βρίσκεται πιο κοντά στη βαλκανική κλασική μουσική, ενώ η «Μελωδία Γραφομηχανής» είναι ένα από τα αντιπροσωπευτικά έργα της ενασχόλησής μου με το παραδοσιακό στοιχείο. Για να το πω πιο παραστατικά, στη «Μεσόγειο Ερημο» το παραδοσιακό στοιχείο ανιχνεύεται σε ψήγματα, ενώ στη «Μελωδία Γραφομηχανής» αυτό γίνεται πιο προσωπικό. Βλέπει κανείς πιο ξεκάθαρα το πώς μεταφράζεται η παραδοσιακή μουσική στη σκέψη μου».
Ο συνθέτης συνεχίζει λέγοντας πως η «Μελωδία Γραφομηχανής» βασίζεται σε έναν «εσωστρεφή και υπερήφανο χορό που λέγεται Κόνιαλι». Εν προκειμένω «παραλήπτης» (ανάλογοι «παραλήπτες» υπάρχουν σε ολόκληρη την ενότητα «Μελωδίες Γραφομηχανής» του Γ. Κουμεντάκη) είναι η ταινία «Πρόσωπα» του Κασσαβέτη. «Στην ταινία αυτή τα πρόσωπα μεταλλάσσονται διαρκώς συναισθηματικά έχοντας μια αδυσώπητη σχέση μεταξύ τους» εξηγεί ο συνθέτης. «Στο πλαίσιο αυτό» συνεχίζει «έχω πάρει ένα κουαρτέτο προσώπων και ένα κουαρτέτο οργάνων όπου η αντιπαράθεση χαρακτήρων δημιουργεί διάφορες κορυφώσεις, οι οποίες έχουν μια δομή δραματουργική που εκφέρεται μουσικά. Το έργο παρακολουθεί την εξέλιξη των χαρακτήρων, ενώ η δραματουργία των προσώπων αντικατοπτρίζεται μουσικά. Θα έλεγα πως πρόκειται για μια συναισθηματικού τύπου αποτύπωση μέσω της μουσικής».

Μουσική με σύγχρονη διάσταση

Παρ’ ότι μουσική του Γιώργου Κουμεντάκη έχει παρουσιαστεί στο παρελθόν στην Αμερική, πρόκειται για το πρώτο αφιέρωμα στο Κάρνεγκι Χολ, για το οποίο ο ίδιος δηλώνει ιδιαίτερα ευτυχής και ευγνώμων. Την επόμενη στιγμή μιλάει για το έργο του «Μεσόγειος Ερημος», το οποίο χαρακτηρίζει μια «ψυχολογική αποτύπωση της πανίδας και της χλωρίδας της Μεσογείου». Σύμφωνα με τον συνθέτη, το έργο έχει άμεση σχέση με την καταστροφή της περιοχής από την αλόγιστη ανθρώπινη συμπεριφορά και χρήση. Ο ίδιος λέει ότι από μικρή ηλικία παρατηρούσε τα φυτά και τα ζώα. «Ηταν κατά κάποιον τρόπο συγκάτοικοί μου» δηλώνει χαρακτηριστικά. Κίνητρο για τη σύνθεση του εν λόγω έργου ήταν η σχέση του σύγχρονου ανθρώπου με το περιβάλλον. Η μουσική εν προκειμένω γίνεται μέσο στοχασμού. «Επανακαθορίζει τις αναμνήσεις του καλοκαιριού και μεταμορφώνεται σε έναν λυτρωτικό οδηγό για τον χειμώνα» σημειώνει συγκεκριμένα. «Κάθε φορά που εμείς οι Ελληνες ανοίγουμε το παράθυρο» συνεχίζει «η Μεσόγειος είναι πάντα εκεί…».
Τι πιστεύει, άραγε, για τη δύναμη της μουσικής στην αποτύπωση σύγχρονων θεμάτων; «Για μένα που πραγματικά δεν μπορώ να αποκόψω το ένα θέμα από το άλλο έχει πραγματικά νόημα» λέει και συνεχίζει: «Μπορεί ή ίδια η μουσική να μην το έχει ανάγκη, αλλά η αλήθεια είναι ότι το «μπόλιασμά» του με σύγχρονα θέματα βοηθά το υλικό να ζήσει. Συνήθως τα θέματα της μουσικής είναι διαχρονικές έννοιες. Οταν ασχολείσαι με πιο τωρινές καταστάσεις, δίνεις στη μουσική χαρακτήρα πιο διεισδυτικό. Το ίδιο το περιεχόμενο αντικατοπτρίζει τη σύγχρονη πραγματικότητα. Ο κόσμος, νομίζω, το έχει ανάγκη αυτό στις ημέρες μας. Να μη μιλάμε, δηλαδή, μέσα από αφηρημένες έννοιες…».

Δημοσιεύτηκε στο HeliosPlus στις 10 Οκτωβρίου 2013

HeliosPlus