Ούτε Μεγαλέξανδρος ούτε Ρωξάνη! Ούτε θαμμένοι βασιλιάδες ούτε κοιμισμένες βασιλοπούλες! Ο εντυπωσιακού μεγέθους και κατασκευής τύμβος της Αμφίπολης, η αποκάλυψη του οποίου άρχισε πέρυσι και αναμένεται να ολοκληρωθεί ως προς τον περίβολό του εφέτος, μπορεί να μη συνδέεται με τα συγκεκριμένα ονόματα της Ιστορίας, βρίσκεται όμως σε απόλυτη συνάρτηση με ένα άλλο σημαντικό μνημείο της περιοχής: τον περίφημο Λέοντα της Αμφίπολης. Οσο καιρό λοιπόν ευφάνταστοι πολίτες αυτής της χώρας επιδίδονταν, καλοπροαίρετα ή μη, σε μια οργιαστική φημολογία για το περιεχόμενο του τύμβου, οι επιστήμονες που τον ανασκάπτουν συγκέντρωναν πλήθος στοιχείων, τα οποία με τη συνέχιση των ερευνών αναμένεται να δώσουν σημαντικές απαντήσεις για την ιστορία της περιοχής, την αρχιτεκτονική της εποχής και τα ταφικά έθιμα.

«Αν δεν είχε εντοπισθεί ο περίβολος, δεν θα μπορούσαμε να ταυτίσουμε τα κομμάτια του Λέοντα, που υπήρχαν διάσπαρτα»
λέει χαρακτηριστικά η αρχαιολόγος και ανασκαφέας του τύμβου κυρία Κατερίνα Περιστέρη, προϊσταμένη της ΚΗ’ Εφορείας Αρχαιοτήτων. «Πρόκειται για μνημεία αλληλένδετα μεταξύ τους, αφού το λιοντάρι βρισκόταν, όπως γνωρίζουμε με βεβαιότητα πλέον, στην κορυφή του τύμβου, σηματοδοτώντας με την παρουσία του κάποιο σημαντικό πρόσωπο ή πρόσωπα της Αμφίπολης» προσθέτει.

Σήμερα, 1η Σεπτεμβρίου είναι η ημέρα έναρξης της νέας ανασκαφής για την αποκάλυψη και του εναπομείναντος τμήματος του περιβόλου, αφού από τα 497 μέτρα του έχουν ερευνηθεί τα 405. Αγνωστο πόσο θα διαρκέσει η νέα έρευνα, σε κάθε περίπτωση όμως η αρχαιολόγος θα προχωρήσει στη συνέχεια σε ανασκαφικές τομές στον ίδιο τον τύμβο προκειμένου να εισέλθει στο εσωτερικό του.
Ο κύκλος
Μοναδικός σε διαστάσεις και σε επιμέλεια, χωρίς αντίστοιχό του στη Μακεδονία και στα Βαλκάνια, ο τύμβος της Αμφίπολης φθάνει τα 23 μέτρα ύψος με 158,40 διάμετρο και περίβολο ύψους 3 μέτρων αποτελούμενο από μαρμάρινες βάσεις, ορθοστάτες, ανωδομή και επιστέψεις. Ολόκληρη κατασκευή δηλαδή, από λευκό καλοδουλεμένο μάρμαρο Θάσου, η οποία συγκρατείται στη θέση της από αντίθημα, δηλαδή αφανή τοίχο από πωρόλιθο έτσι που το συνολικό πάχος της κατασκευής να ανέρχεται σε 130 εκατοστά. Αυτός ο περίβολος εξάλλου για τον οποίο θα πρέπει να απαιτήθηκαν περί τα 2.500 κυβικά μαρμάρου είναι ένας τέλειος κύκλος κατασκευασμένος με απίστευτη γεωμετρική ακρίβεια, όπως επισημαίνει με θαυμασμό ο αρχιτέκτονας της ανασκαφής κ. Μιχάλης Λεφαντζής. «Αυτό το έργο υλοποιήθηκε από αρχιτέκτονα που είχε υψηλή γνώση της γεωμετρίας. Αρκεί να αναφέρω ότι χρησιμοποιεί το π: 3,14 αντί του 3,17 των Αιγυπτίων, που ήταν ως τότε σε χρήση» αναφέρει συγκεκριμένα.
Κατασκευασμένος στα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ. (325-300 π.Χ.) συμπίπτει εξάλλου ιστορικά «με μια εποχή κατά την οποία συμβαίνουν πολλά και δραματικά γεγονότα στη Μακεδονία και στην Αμφίπολη ειδικά, με τις διαμάχες των επιγόνων του Αλέξανδρου και τον θάνατο της Ρωξάνης και του μικρού Αλέξανδρου Δ΄ κατόπιν διαταγής του Κάσσανδρου, ενώ παράλληλα στρατηγοί και ναύαρχοι του Μεγάλου Αλεξάνδρου σχετίζονται με την περιοχή», όπως λέει η κυρία Περιστέρη.
Το λιοντάρι
Με έκταση 20 στρεμμάτων ο τύμβος φέρει στην κορυφή του μία τετράπλευρη κτιστή κατασκευή (9,95 Χ 9,95 Χ 5,30 μέτρα), η οποία αρχικώς είχε θεωρηθεί από τον πρώτο ανασκαφέα Δ. Λαζαρίδη ταφικό σήμα. «Στην πραγματικότητα πρόκειται για το θεμέλιο του βάθρου επάνω στο οποίο βρισκόταν ο Λέων της Αμφίπολης» λέει ο κ. Λεφαντζής. Η έρευνα του ιδίου σε συνεργασία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων είχε ως αποτέλεσμα τον εντοπισμό 400 και πλέον μαρμάρινων αρχιτεκτονικών μελών γύρω από το άγαλμα που ανήκουν στον περίβολο του τύμβου (ορισμένα ενσωματωμένα στο βάθρο του λιονταριού). «Ολα τα μέλη του περιβόλου είναι της ίδιας τεχνοτροπίας με το λιοντάρι» επισημαίνει. «Για μένα μάλιστα η τυπολογία αυτού του περιβόλου δεν υπάρχει αλλού στη Μακεδονία. Αρχιτεκτονικά πρόκειται για ένα υβρίδιο». Οσον αφορά τον Λέοντα, «Με ύψος 5,30 μέτρα και συνολικό με το βάθρο του 15,84 μέτρα, έχει μακεδονικό εμβάτη με ημικίονες και ασπίδες στο βάθρο του» προσθέτει. «Επιπλέον είχε δημιουργηθεί με οπτική διόρθρωση, έτσι ώστε να είναι ορθά ορατός από απόσταστη 100 μέτρων και ύψος 30».
Σε απόσταση περί το ένα χιλιόμετρο από τη σημερινή Αμφίπολη βρίσκεται η θέση Καστά όπου ανασκάπτεται ο τύμβος. Η γεωμορφολογία της περιοχής έχει αλλάξει ωστόσο ριζικά από την αρχαιότητα λόγω της διαφοροποίησης της κοίτης του Στρυμόνα και της αποξήρανσης της λίμνης Κερκινίτιδας. «Οι αρχαίες πηγές μιλούν όμως για τα ωραία αγκυροβόλια αυτής της λίμνης, η οποία συνδεόταν με το ποτάμι» λέει η κυρία Περιστέρη. Ενα ποτάμι πλωτό, που παρείχε τη δυνατότητα στα πλοία να φθάνουν ως την Αμφίπολη. Οσο για τον τύμβο με τον Λέοντα, βρισκόταν ακριβώς μπροστά στη λίμνη. Προφανώς είχε τον λόγο του.
Στρατιώτες-αρχαιολόγοι
Δίπλα στην παλιά γέφυρα του ποταμού Στρυμόνα και πάνω στην επαρχιακή οδό Αμφίπολης – Σερραϊκής Ακτής βρίσκεται σήμερα το τεράστιο μαρμάρινο λιοντάρι. Ιδού πώς και γιατί: η ιστορία αρχίζει έναν αιώνα πριν, στην περίοδο των Βαλκανικών Πολέμων, όταν έλληνες στρατιώτες κατασκευάζοντας μια γέφυρα στον Στρυμόνα θα εντοπίσουν και θα ανασύρουν μαρμάρινα αρχιτεκτονικά μέλη. Λίγα χρόνια αργότερα, τον Αύγουστο του 1916, άγγλοι αυτή τη φορά στρατιώτες που κατασκευάζουν οχυρωματικά έργα θα βρουν τα κομμάτια που έλειπαν: τα μαρμάρινα τμήματα ενός υπερφυσικού μεγέθους γλυπτού που είναι σαφές ότι πρόκειται για λιοντάρι. Αρχαιόφιλοι(!) όντες, επιχειρούν να τα μεταφέρουν στη θάλασσα για να τα στείλουν με πλοίο στην Αγγλία, αλλά οι Βούλγαροι έχουν άλλη γνώμη, καθώς έχοντας καταλάβει το Παγγαίο αρχίζουν να τους βομβαρδίζουν. Ο Λέων και το βάθρο του θα συγκολληθούν το 1936, κανένας όμως δεν είναι ευχαριστημένος με το αποτέλεσμα. Κάτι τους διαφεύγει…

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ