Μια πυρκαγιά που «καίει» ακόμη

Μια πυρκαγιά που κατέστρεψε σημαντικά αρχεία του Μουσείου Φωτογραφίας για την οποία δεν έχουν δοθεί ακόμη αναλυτικές απαντήσεις και μια προβληματική σχέση του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης με το συγκεκριμένο Μουσείο για την οποία δεν έχει ενδιαφερθεί να βρει λύση ο αρμόδιος φορέας –το υπουργείο Πολιτισμού –παρά τα επανειλημμένα διαβήματα, εγείρουν πολλά ερωτηματικά.

Δεκατέσσερις μήνες έχουν περάσει από το ξέσπασμα της πυρκαγιάς στις αποθήκες «Ορφεύς Βεϊνόγλου» στη Σίνδο της Θεσσαλονίκης τον Μάιο του 2012, που κατέστρεψε 2.000 έργα από τη συλλογή του Μουσείου Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης (ΜΦΘ). Σύμφωνα με πολλούς, δεν έχουν δοθεί επαρκείς απαντήσεις για την καταστροφή της. Ομάδα 51 φωτογράφων έχει εγκαλέσει τον διευθυντή του Μουσείου κ. Βαγγέλη Ιωακειμίδη για μια σειρά ζητημάτων που σχετίζονται με την υπόθεση της πυρκαγιάς.

Από την πλευρά του ο φορέας προγραμματίζει να δώσει συνέντευξη Τύπου στη Θεσσαλονίκη αλλά και να πραγματοποιήσει ειδική ημερίδα στην Αθήνα στο τέλος Αυγούστου – αρχές Σεπτεμβρίου προκειμένου να αναφερθεί, μεταξύ άλλων, στις προοπτικές αποκατάστασης της συλλογής. «Το κομμάτι που χάθηκε γίνεται να επανασυσταθεί κατά 90%» μας λέει ο διευθυντής του ΜΦΘ, η θητεία του οποίου ανανεώθηκε πρόσφατα για μια τετραετία, παρουσιάζοντάς μας παράλληλα στοιχεία για την πολυσχιδή και ενδιαφέρουσα δράση του Μουσείου.

Με τη συγκεκριμένη επιστολή, ωστόσο, η ομάδα των φωτογράφων διαμαρτύρεται ισχυριζόμενη ότι ο κ. Ιωακειμίδης και οι συνεργάτες του είχαν αποκρύψει το μέγεθος της καταστροφής αναρτώντας στην ιστοσελίδα του ΜΦΘ μια λακωνική ανακοίνωση άνευ ημερομηνίας. «Κατ’ αρχάς έχουμε βγάλει τρεις σχετικές ανακοινώσεις για τον Τύπο και για το κοινό μέσα από την ιστοσελίδα μας (www.thmphoto.gr)» απαντά ο διευθυντής του ΜΦΘ. «Η αρχική, μάλιστα, εκδόθηκε μέσα στις πρώτες 48 ώρες μετά το ξέσπασμα της πυρκαγιάς. Στη συνέχεια η πρώτη βασική πληροφορία που δώσαμε πολύ άμεσα ήταν για την επανασύσταση της συλλογής, η οποία είναι εφικτή σε μεγάλο βαθμό και τοποθετείται σε έναν χρονικό ορίζοντα δύο χρόνων. Από τα 2.000 έργα μόνο περίπου 30 υπολογίζουμε ότι χάθηκαν οριστικά». Παρ’ όλα αυτά, το διάστημα που έχει μεσολαβήσει για κάποια επίσημη και αναλυτική πληροφόρηση είναι αδικαιολόγητα μεγάλο, λένε όσοι αμφισβητούν τον κ. Ιωακειμίδη.

«Επρεπε να ήμαστε πολύ προσεκτικοί στις κινήσεις μας. Δεν αντιμετωπίζεις κάθε χρόνο τέτοια κρίση» απαντά ο διευθυντής του ΜΦΘ. «Το συμβάν έγινε τον Μάιο του 2012, η πυροσβεστική έδωσε το πόρισμά της στις 31 Αυγούστου του ίδιου έτους. Το πόρισμα πήγε στον εισαγγελέα για τη διαδικασία χαρακτηρισμού του συμβάντος. Στη συνέχεια συνέβησαν πράγματα για τα οποία ο φορέας δεν φέρει καμία ευθύνη, όπως π.χ. η πολύμηνη απεργία των δικαστικών. Αυτή τη στιγμή δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμη η διαδικασία χαρακτηρισμού του πορίσματος από την αρμόδια εισαγγελία».

Ενα άλλο ζήτημα που προκύπτει είναι η επιλογή του συγκεκριμένου χώρου για να φυλαχθεί η συλλογή. «Γιατί η συλλογή δεν μπορούσε να φυλαχθεί στους ειδικά διαμορφωμένους χώρους της Συλλογής Κωστάκη στη Μονή Λαζαριστών που είναι άρτιοι και με τους οποίους διατηρούμε μια σχέση θεσμική;» αναρωτιέται ο κ. Ηρακλής Παπαϊωάννου, επιμελητής συνεργαζόμενος με το ΜΦΘ. «Μα, η Μονή Λαζαριστών είναι ένας προσωρινός χώρος στέγασης κατ’ αποκλειστικότητα για το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης. Κάθε φορέας οφείλει να έχει τον πλήρη και αποκλειστικό έλεγχο των συλλογών του. Αλλωστε, οι χώροι της εταιρείας Ορφεύς Βεϊνόγλου –πιστοποιημένη εταιρεία με ISO και βραβευμένη για την παροχή υπηρεσιών αποθήκευσης και διαχείρισης έργων τέχνης –πληρούσαν όλες τις εξειδικευμένες προδιαγραφές, όπως είχαν οριστεί από το Μουσείο, σχετικά με τη θερμοκρασία και την υγρασία».

Η πυρκαγιά στις αποθήκες Βεϊνόγλου αναζωπύρωσε με μεγαλύτερη ένταση τη «διεκδίκηση» του ΜΦΘ από το ΚΜΣΤ και τη σθεναρή αντίσταση του πρώτου στο όνομα της αυτονομίας της φωτογραφίας ως τέχνης, ως αρχείου και ως μέσου ενημέρωσης. Σύμφωνα με τον νόμο ίδρυσης (2557/1997) και τις τροποποιήσεις που ακολούθησαν, το ΜΦ αποτελεί ιδιαίτερο τμήμα του ΚΜΣΤ, άρα δεν έχει ιδία νομική προσωπικότητα. Ταυτόχρονα όμως έχει αυτοτελή προϋπολογισμό και λαμβάνει απευθείας επιχορηγήσεις από κάθε είδους φορείς («Εφημερίς της Κυβερνήσεως» 180/19-2-2002).

Οι υπεύθυνοι του ΜΦΘ μιλούν για «νομική αμφισημία». Η διοίκηση από το 2006 έθετε επανειλημμένως το ζήτημα αυτό στην εκάστοτε πολιτική ηγεσία του ΥΠΠΟ. Κατά το παρελθόν υπήρξε η πολιτική βούληση και αντίστοιχα η λήψη αποφάσεων από τους εκάστοτε υπουργούς για οριστική επίλυση του ζητήματος. Το ανέφερε σε συνέντευξη Τύπου ο τότε υπουργός Πολιτισμού κ. Λιάπης (9-4-2008), αλλά και ο πρώην αναπληρωτής υπουργός, αρμόδιος για θέματα πολιτισμού, κ. Τζαβάρας, ο οποίος σε συνέντευξη Τύπου (7/2/2013) αναφέρθηκε στη συνένωση του ΚΜΣΤ και του Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης διευκρινίζοντας ότι στη συνένωση αυτή δεν εντάσσεται το ΜΦΘ.

Εχουν περάσει πέντε μήνες από τότε και το θέμα δεν έχει λυθεί. Αποτέλεσμα, οι άνθρωποι του ΚΜΣΤ να διαμαρτύρονται ότι το χρέος του ΜΦΘ –το οποίο έχει βεβαιωμένο χρέος 626.000 ευρώ, εκ των οποίων τα 140.000 είναι χρέη της προηγούμενης διοίκησης από το 2001-2005 –και οι ανεκπλήρωτες οικονομικές του υποχρεώσεις να «βαραίνουν» το ΚΜΣΤ από το οποίο διάφορες εταιρείες διεκδικούν νομικά τα χρωστούμενα. «Αργά ή γρήγορα, όταν φθάνει η υπόθεση σε βάθος, ο εκάστοτε αντισυμβαλλόμενος (εταιρεία ή φυσικό πρόσωπο) αντιλαμβάνεται ότι αφ’ ης στιγμής το Μουσείο Φωτογραφίας έχει υπογράψει με δικό του ΑΦΜ, είναι αυτό και μόνο υπεύθυνο και κανένας άλλος φορέας» λέει ο κ. Ιωακειμίδης. Ο κ. Παπαϊωάννου, ωστόσο, αναφέρει ότι πιστωτές του ΜΦΘ έχουν απευθυνθεί στο Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης και έχουν δικαιωθεί πρωτοδικώς αποδεικνύοντας, όπως σημειώνει, ότι το δικαστήριο αναγνωρίζει οργανική, θεσμική σχέση ανάμεσα στα δύο μουσεία.