Ζωντανεύει και πάλι η Ανω Πόλη της Μονεμβασίας, χάρη στην ανάπτυξη που πρόκειται να έχει το κεντρικό τμήμα του οικισμού της γύρω από τον ναό της Παναγίας Οδηγήτριας (ή Αγίας Σοφίας) του 12ου αιώνα στον οποίο ήδη εκτελείται πρόγραμμα αποκατάστασης. Στο σύνολό του πρόκειται για ένα μεγάλο έργο, το master plan του οποίου εγκρίθηκε πρόσφατα από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο και αναμένεται εντός των ημερών να ενταχθεί στο ΕΣΠΑ.
Να σημειωθεί, ότι η τοπική κοινωνία ζητούσε εδώ και χρόνια την αναστήλωση της Ανω Πόλης, την οποία δύσκολα μπορεί να προσεγγίσει σήμερα ο επισκέπτης της Μονεμβασίας , εξ αιτίας της χαοτικής κατάστασης στην οποία βρίσκεται από τα ερείπια των σπιτιών και την άναρχη ανάπτυξη της βλάστησης. Δεν μπορεί να αρνηθεί κανείς λοιπόν, ότι η αναστήλωση έστω και τμήματος της Ανω Πόλης της Μονεμβασίας, που ως γνωστόν προσελκύει μεγάλο αριθμό επισκεπτών καλοκαίρι και χειμώνα δεν θα αυξήσει το ενδιαφέρον, δεδομένης της εξαιρετικής θέας που υπάρχει από εκεί ψηλά.
Σύμφωνα με την μελέτη έτσι, την οποία παρουσίασε στο ΚΑΣ ο προϊστάμενος της διεύθυνσης Αναστήλωσης Βυζαντινών- Μεταβυζαντινών Μνημείων κ. Θεμιστοκλής Βλαχούλης η πρώτη ενέργεια που επιβάλλεται, είναι ο καθαρισμός από τα φυτά ώστε να αποκαλυφθεί και να αναδειχθεί το οδικό δίκτυο και το περίγραμμα των κτιρίων ενώ θα ακολουθήσουν αποχωματώσεις και διερευνητικές εργασίες για να τεκμηριωθεί και η αρχική μορφή των κτισμάτων.
Σημαντικό στάδιο στο πρόγραμμα είναι η αποκατάσταση του συγκροτήματος της κεντρικής πύλης προκειμένου να διασωθεί και να αναδειχθεί με επόμενο στόχο την επαναχρησιμοποίηση των χώρων του στο πλαίσιο της οργάνωσης του αρχαιολογικού χώρου. Ενας ανώνυμος ναός που βρίσκεται πλησίον αυτής της πύλης, το συγκρότημα του Λουτρού και τρεις οικίες που διατηρούν αξιόλογα στοιχεία στο κέλυφός τους θα στερεωθούν επίσης. Οσο για τα υπόλοιπα κτίσματα που βρίσκονται στην υπό ανάδειξη περιοχή θα στερεωθούν μόνον τα τμήματά τους που είναι υπό κατάρρευση και γενικώς παρουσιάζουν έντονη επικινδυνότητα.
Ενα υπαίθριο φυτολογικό μουσείο εξάλλου θα δημιουργηθεί στην Ανω Πόλη για την ανάδειξη του φυσικού περιβάλλοντος , παράλληλα με ένα δίκτυο περιήγησης, με την χωροθέτηση – διαμόρφωση χώρων στάσης και θέασης, την τοποθέτηση πινακίδων, την έκδοση ενημερωτικού φυλλαδίου, την δημιουργία χώρου υποδοχής και ενημέρωσης των επισκεπτών και φυσικά χώρου υγιεινής αλλά και παροχής πρώτων βοηθειών. Πρόκειται για υπηρεσίες που θα διευκολύνουν τους επισκέπτες στην περιήγησή τους κάνοντας και την παραμονή τους πιο ευχάριστη.
Η Ανω Πόλη συνδέεται με την Κάτω μέσω ενός δρόμου – καλντερίμι και θεωρείται ότι αποτελούσε _όπως και άλλες μεσαιωνικές πόλεις του ελλαδικού χώρου _ διοικητικό κέντρο και τόπο κατοικίας των ευγενών. (Αντίθετα στην Κάτω Πόλυ και στο λιμάνι βρισκόταν το εμπορικό κέντρο και οι κατοικίες ναυτικών και εμπόρων). Στο ψηλότερο σημείο της βρίσκεται η ακρόπολη, που ήταν ένα οχυρό με τέσσερις πύργους, ο ένας από τους οποίους ο νοτιοδυτικός διαμορφώθηκε επί Β΄ Ενετοκρατίας (1690-1715) σε ορθογώνιο θολοσκέπαστο κτίσμα, γνωστό σήμερα ως Πυριτιδαποθήκη.
Σήμερα σώζονται τέσσερις ναοί _ την αποκατάσταση της Παναγίας Οδηγήτριας θα ακολουθήσει η ανάπλαση Πλατείας Χρυσαφίτισσας_ μεταβυζαντινό συγκρότημα λουτρού, ένα οθωμανικό μαυσωλείο και τρεις κινστέρνες. Στην Ανω Πόλη η κατοίκηση ήταν συνεχής τουλάχιστον ως το 18ο αιώνα, οπότε σταδιακά εγκαταλείφθηκε.
