Θεσσαλονίκη: Αφιέρωμα στον «ποιητή του υποκόσμου» Πιέρ Πάολο Παζολίνι

«Μου είπαν ότι έχω τρία είδωλα: τον Χριστό, τον Μαρξ και τον Φρόυντ. Αυτά είναι φόρμουλες. Το μόνο μου είδωλο είναι η πραγματικότητα.» Αιρετικός, προκλητικός, αντιφασίστας και ένας άμεσος εκφραστής της αλήθειας μέσα από ταινίες όπως το «Ακατόνε», η «Μάμα Ρόμα» και το «Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον», ο Πιέρ Πάολο Παζολίνι (1922- 1975) παραμένει ένας από τους σημαντικότερους σκηνοθέτες, όχι απλώς της πατρίδας του της Ιταλίας αλλά του παγκόσμιου κινηματογράφου.

Οι ταινίες του κυνικοί κόσμοι βυθισμένοι στον ακραίο ερωτισμό και τα ανεξέλεγχτα πάθη, σωματικές αλλά ταυτοχρόνως ποιητικές. Η ζωή του στα όρια, διόλου τυχαία είχε τραγικό τέλος όταν το 1975 ο Παζολίνι δολοφονήθηκε από τον εραστή του. Το έργο που άφησε πίσω του όμως, μια σπάνια κληρονομιά. Τραυματισμένος από τη ζωή στα λούμπεν προάστια όπου επέλεξε να ζει ο Παζολίνι έγραψε τα δύο πρώτα του μυθιστορήματα πάνω σ’ αυτό το θέμα… Οι ταινίες του είχαν το ίδιο ωμό ύφος_ τουλάχιστον οι σημαντικότερες, γεγονός που θύμωνε τους φασίστες και τους θρησκόληπτους.

Συνεχίζοντας τις δραστηριότητές της η Ταινιοθήκη Θεσσαλονίκης παρουσιάζει ένα τετράπτυχο αφιέρωμα αντιπροσωπευτικών ταινιών του ιταλού δημιουργού με τίτλο «Πιερ Πάολο Παζολίνι: με τα όπλα της ποίησης». Το αφιέρωμα περιλαμβάνει τις ταινίες «Ακατόνε» (Accattone ,Ιταλία, 1961), «Μάμα Ρόμα» (Mamma Roma, Ιταλία, 1962), «Το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο» (Il Vangelo secondo Matteo, Ιταλία – Γαλλία, 1964) και μια αρκετά σπάνια ταινία του, το «Χοιροστάσιο» (Porcile, Ιταλία – Γαλλία, 1969) η οποία έχει χρόνια να παιχτεί σε αίθουσα.

Ο ήρωας της ταινίας, ο Ακατόνε, φυτοζωεί σε μια φτωχογειτονιά της Ρώμης, εις βάρος μιας πόρνης, της Μανταλένας. Όταν η γυναίκα καταλήγει στη φυλακή τα βρίσκει σκούρα, καθώς προσπαθώντας να τα ξαναβρεί με τη γυναίκα του που ζει μαζί με το παιδί τους στο πατρικό της σπίτι, το αποτέλεσμα είναι να εκδιωχθεί από κει ξυλοκοπημένος. Ο Ακατόνε αποφασίζει να βάλει στη θέση της Μανταλένας, τη Στέλλα, τη νέα του γνωριμία . Η κοπέλα όμως δεν είναι φτιαγμένη για τη σκληρή ζωή του πεζοδρομίου και τότε αποφασίζει να βρει κάποια δουλειά, για να μπορέσει να συντηρήσει τον εαυτό του και τη Στέλλα. Δεν αντέχει ούτε μια μέρα τον μόχθο της εργασίας, αφού δεν έχει δουλέψει ποτέ στη ζωή του. Χωρίς να το ξέρει ότι η αστυνομία τον έχει βάλει στο μάτι, καθώς η Μανταλένα τον έχει καρφώσει από τη φυλακή για μαστροπεία, ο Ακατόνε μπλέκει σε μια μικροληστεία για να τα βγάλει πέρα και το μονοπάτι που ακολουθεί τον οδηγεί στο χαμό.

Η Μάμα Ρόμα (συγκλονιστικά ερμηνευμένη από την κορυφαία Άννα Μανιάνι), είναι μια πόρνη στις φτωχογειτονιές της Ρώμης, που αποχωρεί από το «επάγγελμα» όταν ο προαγωγός της ο Κάρμινε, την εγκαταλείπει και παντρεύεται. Η γυναίκα επιθυμώντας μια ζωή καλύτερη από εκείνη του πεζοδρομίου, φέρνει κοντά της τον γιο της Έτορε, ο οποίος αγνοεί το πραγματικό επάγγελμα της μητέρας του και έχοντας στήσει έναν πάγκο στη λαϊκή, αγωνίζεται με κάθε τρόπο να δημιουργήσει μια προοπτική και να εξασφαλίσει ένα καλύτερο μέλλον για το παιδί της. Η σχέση της με τον Έτορε είναι γεμάτη από εντάσεις και συγκρούσεις, καθώς εκείνος περνά μια δύσκολη εφηβεία. Η Μάμα Ρόμα οργανώνει έναν εκβιασμό για να μπορέσει να του βρει μια θέση εργασίας και με την βοήθεια των παλιών της επαγγελματικών γνωριμιών τα καταφέρνει. Ο Κάρμινε όμως, επανέρχεται στη ζωή της και με την απειλή να αποκαλύψει στον γιο της όλη την αλήθεια, την αναγκάζει να βγει ξανά στο πεζοδρόμιο. Εντωμεταξύ ο Έτορε, που έχει μάθει το παρελθόν της μητέρας του, έχει παρατήσει τη δουλειά του και επιδίδεται σε μικροκλοπές και κάποια στιγμή καταλήγει στη φυλακή, όπου πεθαίνει από μια ξαφνική ασθένεια. Η Μάμα Ρόμα μένει μόνη και απελπισμένη σ’ έναν εχθρικό κόσμο.

Η ταινία αναπαριστά με μεγάλη πιστότητα και ακρίβεια το κείμενο του Κατά Ματθαίον Ευαγγελίου. Είχε πει ο ίδιος ο Παζολίνι: «Το Ευαγγέλιο μου έβαζε το εξής πρόβλημα: δεν μπορούσα να το εξιστορήσω σαν ένα κλασικό αφήγημα, γιατί δεν είμαι πιστός, αλλά άθεος. Από την άλλη ήθελα να διηγηθώ την ιστορία του Χριστού, Υιού του Θεού. Έπρεπε λοιπόν να διηγηθώ μια ιστορία στην οποία δεν πίστευα. Δεν μπορούσε λοιπόν να είμαι εγώ εκείνος που εξιστορεί. Έτσι χωρίς να το θέλω οδηγήθηκα στην ανατροπή, όλης μου της κινηματογραφικής τεχνικής και γεννήθηκε αυτό το μάγμα ύφους, που είναι χαρακτηριστικό του κινηματογράφου της ποίησης. Γιατί για να μπορέσω να εξιστορήσω το Ευαγγέλιο, έπρεπε να βυθιστώ στην ψυχή ενός που πιστεύει. Εδώ έγκειται ο έμμεσος ελεύθερος λόγος: απ’ τη μια μεριά η αφήγηση βλέπεται με τα δικά μου μάτια και απ’ την άλλη, με τα μάτια ενός πιστού και είναι αυτό που προκαλεί το συμφυρμό του ύφους, αυτό το μάγμα που προανέφερα…»

Η ταινία αφηγείται δύο παράλληλες ιστορίες: μία στην αρχαϊκή και την άλλη στη σύγχρονη εποχή. Στην πρώτη ένας νέος που ζει απομονωμένος στις πλαγιές ενός ηφαιστείου, τρέφεται με ερπετά και έντομα, μέχρι που μια μέρα συναντά έναν στρατιώτη τον οποίο σκοτώνει και καταβροχθίζει. Κάποια στιγμή κι άλλοι περιπλανώμενοι και παραστρατημένοι τον ακολουθούν, συστήνοντας μια συμμορία κανίβαλων και επιδίδονται όλοι μαζί στο κυνήγι της ανθρώπινης τροφής. Όταν τους συλλαμβάνουν και τους καταδικάζουν σε θάνατο, ο ανθρωποφάγος άνδρας δεν εκφράζει καμιά απολύτως μεταμέλεια, ούτε συνειδητοποιεί το φρικαλέο των πράξεών του. Στην δεύτερη ιστορία, ο νεαρός γιος ενός γερμανού βιομηχάνου ζει μ’ έναν εκκεντρικό τρόπο την διαφορετικότητά του, αντιτίθεται και απορρίπτει και τις νεολαιίστικες εξεγέρσεις του ’68, αλλά και την καπιταλιστική λογική του πατέρα και έχει κάποιες ανομολόγητες και αποτρόπαιες επαφές με γουρούνια. Αυτή η ιδιαιτερότητα του γιου, γίνεται το επίκεντρο μιας επιχειρηματικής συναλλαγής, μεταξύ του πατέρα και ενός επιχειρηματικού ανταγωνιστή του- πρώην ναζιστή εγκληματία. Στο τέλος και ενώ τα γουρούνια καταβροχθίζουν τον νεαρό άντρα, οι δύο βιομήχανοι πίνουν στην υγειά της συνένωσης των κεφαλαίων τους και των κοινών τους συμφερόντων.

19.00 Ακατόνε

21.30 Χοιροστάσιο

19.00 Μάμα Ρόμα

21.30Το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο

19.00Χοιροστάσιο

21.30Ακατόνε

19.00Το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο

21.30Μάμα Ρόμα