Είκοσι δύο χρόνια μετά την ίδρυση του ανεξάρτητου ελληνικού κράτους γεννιέται στην Καλαμάτα ο Νικόλαος Γ. Πολίτης (1852-1921). Γιος δικαστή, φιλοπερίεργος και φιλομαθής, δείχνει από την εφηβική του ηλικία ενδιαφέρον για τους μύθους, τα έθιμα, τα τραγούδια και τις παραδόσεις του ελληνικού λαού. H ζωή και τα βιώματα στην ελληνική επαρχία θα καθορίσουν την προσωπικότητα και την καριέρα του ανδρός που σήμερα θεωρείται θεμελιωτής της λαογραφικής επιστήμης στην Ελλάδα και πατέρας της Λαογραφίας.
Το 2003 το Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών διοργάνωσε τετραήμερο διεθνές συνέδριο αφιερωμένο στον μεγάλο έλληνα επιστήμονα στη διάρκεια του οποίου αναδείχθηκαν όλες οι πτυχές της πολύπλευρης προσωπικότητας του Νικόλαου Πολίτη. Τα πρακτικά του συνεδρίου κυκλοφορούν πλέον σε δύο τόμους Ο Νικόλαος Γ. Πολίτης και το Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας (Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας, Αθήνα 2012, 2 τόμοι, σελ. 1192) με τη γενική επιμέλεια της διευθύντριας του Κέντρου Αικατερίνης Πολυμέρου-Καμηλάκη.
Οι τόμοι θα παρουσιαστούν την Πέμπτη, 7 Φεβρουαρίου, στις 12.30 το μεσημέρι, στην Ανατολική Αίθουσα του Μεγάρου της Ακαδημίας Αθηνών (Πανεπιστημίου 28) από τον ακαδημαϊκό Στέφανο Δ. Ήμελλο, επόπτη του Κέντρου Λαογραφίας, τον Νίκο Καραπιδάκη, καθηγητή Ιστορίας στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο και διευθυντή του περιοδικού Νέα Εστία, την Ελεωνόρα Σκουτέρη-Διδασκάλου, επίκουρη καθηγήτρια Λαογραφίας και Κοινωνικής Ανθρωπολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και την Αικατερίνη Πολυμέρου-Καμηλάκη.
Στον απόηχο των ευρωπαϊκών επαναστάσεων του 18ου και του 19ου αιώνα και της δημιουργίας των εθνικών κρατών, το έργο του Νικόλαου Πολίτη αφενός εκφράζει το πνεύμα της εποχής -την αναζήτηση της εθνικής ταυτότητας στα ευρωπαϊκά νεοσύστατα κράτη, όπως το ελληνικό, με την επιστροφή στις ρίζες, στη γλώσσα του λαού, στις παραδόσεις, στα τραγούδια και στα έθιμά του, στον λαϊκό πολιτισμό-, αφετέρου συμβάλλει καθοριστικά στη διαμόρφωση του νεοελληνικού εθνικού ιδεώδους σε σύγκλιση με τις αναζητήσεις στον υπόλοιπο ευρωπαϊκό χώρο.
Ο Νικόλαος Πολίτης είναι ο επιστήμονας που φέρνει την Ελλάδα από τον ρομαντικό αρχαϊσμό του πρώτου μισού του 19ου αιώνα στον νεοελληνικό ρεαλισμό της επόμενης πεντηκονταετίας. Το 1883 εισηγείται την προκήρυξη του διαγωνισμού διηγήματος από το περιοδικό Εστία, που έμελλε να αποτελέσει το εφαλτήριο του ηθογραφικού διηγήματος (το οποίο με τη σειρά του, με εκπροσώπους όπως ο Γεώργιος Βιζυηνός, ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, ο Ανδρέας Καρκαβίτσας, κατέληξε να αποτελεί τη ραχοκοκαλιά του ελληνικού διηγήματος). Το 1884 ο Πολίτης προτείνει την εισαγωγή της διδασκαλίας των νέων ελληνικών στη μέση εκπαίδευση. Εισηγείται επίσης τη μετονομασία των τοπωνυμίων σε όλη τη χώρα και συμμετέχει ενεργά στα μείζονα πολιτικά γεγονότα της εποχής του επηρεάζοντας τους συγχρόνους του καλλιτέχνες και διανοουμένους, μεταξύ των οποίων και τον Παλαμά.
Αντίστοιχης σημασίας είναι και η συμβολή του στην ανάπτυξη της επιστημονικής έρευνας. Καθηγητής της Μυθολογίας και της Ελληνικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών από το 1890, συμπεριλαμβάνει τη λαογραφία στις πανεπιστημιακές παραδόσεις του. Το 1909 ιδρύει την Ελληνική Λαογραφική Εταιρεία και το περιοδικό Λαογραφία και το 1918 το Λαογραφικό Αρχείο (το σημερινό Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών). Δίνει έμφαση στην έρευνα και εφαρμόζει συγκριτικές μεθόδους μελέτης του υλικού. Συγκεντρώνει τις παροιμίες του ελληνικού λαού σε τέσσερις τόμους (Παροιμίαι, 1899-1902) και τις ελληνικές παραδόσεις σε δύο τόμους (Παραδόσεις, 1904), τις οποίες μελετά σχολαστικά ο Καβάφης αποδελτιώνοντας λέξεις δημώδεις και ιδιωματικές που θα χρησιμοποιήσει αργότερα στα ποιήματά του.
Από την εκδοτική παραγωγή του Πολίτη ξεχωρίζουν επίσης η Μελέτη επί του βίου των νεωτέρων Ελλήνων (1871, 1874, 2 τόμοι) και η περίφημη συλλογή δημοτικών τραγουδιών Εκλογαί από τα τραγούδια του ελληνικού λαού (1914), όπου επιχειρεί μια πρώτη συστηματική θεματική κατάταξη των υλικού.
Πατέρας του νεοελληνιστή Λίνου Πολίτη και του δημοτικιστή θεατρικού κριτικού, σκηνοθέτη και μεταφραστή Φώτου Πολίτη, ο Νικόλαος Πολίτης καταπιάστηκε επίσης με τη μετάφραση. Υποστηρικτής μιας μέσης οδού στο γλωσσικό ζήτημα, το 1906 μεταφράζει την -επίκαιρη, σήμερα- πεντάπρακτη κωμωδία Το χρήμα του Αλέξανδρου Δουμά υιού, με σκοπό να δοκιμάσει αν μια συγκρατημένη καθαρεύουσα μπορεί να αποδώσει την κομψότητα του διαλόγου σε ένα αστικό γαλλικό σαλόνι ανάμεσα σε μορφωμένους ανθρώπους της μέσης και ανώτερης τάξης που αντιμετωπίζουν οικονομικά προβλήματα.
Στο συνέδριο που πραγματοποιήθηκε στη μνήμη του νεότεροι λαογράφοι συνδιαλέχθηκαν με το έργο και τον λόγο του Πολίτη, καταδεικνύοντας τη συνέχεια και την επιρροή του αλλά και τις εξελίξεις στον χώρο της λαογραφίας, τις νέες θεωρίες και τις σύγχρονες προσεγγίσεις. Οι ανακοινώσεις αναδεικνύουν επίσης τη δράση του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας και την πορεία του στον χρόνο.
Δείτε εδώ αναλυτικά τους συντελεστές και τα περιεχόμενα του πρώτου τόμου και του δεύτερου τόμου των πρακτικών.
