Κινηματογράφος και Μπέρτολτ Μπρεχτ τον Δεκέμβριο

Το αφιέρωμα ωστόσο δεν σταματά εκεί. Επτά ακόμη κινηματογραφικές ταινίες, άλλες σε σενάριο Μπρεχτ, άλλες εμπνευσμένες από την ποίησή του αλλά και κινηματογραφημένες θεατρικές παραστάσεις βασισμένες σε έργα του πλαισιώνουν το πρόγραμμα τον Ιανουάριο του 2013 μέσω του οποίου η κινηματογραφική εταιρία New Star τιμά τον Μπρεχτ που σήμερα, δείχνει πιο επίκαιρος και προφητικός από ποτέ!

Στις 31 Αυγούστου του 1928 στο Σιφμπάουερνταμ Τεάτερ του Βερολίνου ανεβαίνει για πρώτη φορά η «Όπερα της πεντάρας» του Μπέρτολτ Μπρεχτ. Με βασικούς ήρωες έναν στυγνό «επιχειρηματία» που δηλώνει φτωχός αλλά εκμεταλλεύεται τους επαίτες του Λονδίνου, έναν επίορκο αστυνομικό, έναν ληστή που λιγουρεύεται τα μεγάλα «πορτοφόλια» και μια διάσημη πόρνη το έργο έγινε αμέσως τεράστια επιτυχία. Άλλωστε την επομένη κιόλας της πρεμιέρας τα τραγούδια και η μουσική του Κουρτ Βάιλ κατέκλυσαν τους δρόμους του Βερολίνου.

Δυο χρόνια αργότερα και ενώ το έργο είχε ανεβεί με επιτυχία σε πολλές χώρες της Ευρώπης, ο γερμανός σκηνοθέτης Γκέοργκ Βίλχεμ Παμπστ άρχισε τα γυρίσματα της «Όπερας της πεντάρας», σε δύο μάλιστα εκδοχές, τη γερμανική και τη γαλλική με διαφορετικούς ηθοποιούς στους πρωταγωνιστικούς ρόλους, αλλά με τους ίδιους ηθοποιούς στους δεύτερους ρόλους και τα ίδια σκηνικά (ανάμεσα στους ηθοποιούς οι Χάραλντ Πάουλσεν και η θρυλική Λότε Λένια).

Ογδόντα πλέον χρόνια από την πρεμιέρα της ταινίας, το έργο παραμένει το ίδιο επίκαιρο και σαρκαστικό, ένα σκληρό «κατηγορώ» προς το καπιταλιστικό σύστημα και την εκμετάλλευση των αδύναμων κρίκων της κοινωνίας, των χαμηλόμισθων ή των ανέργων και την ανάγκη τους για δουλειά. Ο Μπρεχτ λέει ότι εμπόριο μπορούν να γίνουν τα πάντα _ ακόμη και η ελεημοσύνη! Η ταινία είναι μια επίκαιρη επιλογή και κριτικό σχόλιο για τις εποχές που διανύουμε, εποχές όπου το σύγχρονο οικονομικοκοινωνικό σύστημα περνά την πιο βαθιά του κρίση.

Kuhle Wampe ήταν μια κατασκήνωση έξω από το Βερολίνο στα χρόνια της άνθισης του ναζισμού. Όμως το Wampe στην βερολινέζικη διάλεκτο σημαίνει επίσης «στομάχι», και ο τίτλος κάνει ένα λογοπαίγνιο και υποδηλώνει «Άδειο στομάχι», δείχνοντας τη φτώχεια και την πείνα της εργατικής τάξης. Γραμμένο από τον Μπρεχτ και τον Ερνστ Οτβαλντ, το «Kuhle Wampe» ανήκει στις πιο γνήσια «μπρεχτικές» ταινίες που έχουν γυριστεί ποτέ. Το αποστασιοποιημένο παίξιμο των ηθοποιών, η ηχητική αντίστιξη, οι εσκεμμένες ανακολουθίες, στοιχεία που συναντάμε σε όλα τα θεατρικά έργα του Μπρεχτ ενώνονται σε ένα ριζοσπαστικό δείγμα της αποκαλούμενης Νέας Αντικειμενικότητας, δηλαδή της τάσης της εποχής στη Γερμανία για τέχνη με κοινωνική συνείδηση και ντοκιμαντερίστικη απόδοση της υπόθεσης. Με γυρίσματα κυρίως σε πραγματικές τοποθεσίες, το Kuhle Wampe χρησιμοποιεί με λιτότητα το μελόδραμα, για να αναλύσει την ανεργία μέσα από μια οικογένεια Γερμανών εργατών.

Κατά τη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής της Τσεχοσλοβακίας ένας χειρουργός πατριώτης (Μπράιαν Ντονλίβι) δολοφονεί τον «Δήμιο της Ευρώπης» Ράινχαρντ Χάιντριχ. Τραυματίζεται όμως και στη προσπάθειά του να διαφύγει λαμβάνει βοήθεια από ένα καθηγητή Ιστορίας (Γουόλτερ Μπρέναν), ο οποίος παρακολουθείται από τους Ναζί και την κόρη του (Ανά Λι).Ως αντίποινα για τη δολοφονία αποφασίζεται η εκτέλεση 400 πολιτών της Πράγας, συμπεριλαμβανομένου του Καθηγητή αν δεν αποκαλυφθεί ο δολοφόνος. Βασισμένος στην πραγματική δολοφονία του Ναζί Ράινχαρντ Χάιντριχ από Τσέχους αντάρτες ο Μπρεχτ έγραψε το σενάριο του πιο πολιτικού ίσως έργου του σπουδαίου Φριτς Λανγκ το οποίο μαρτυρά τις αριστερές θέσεις του. Ο ίδιος ο σκηνοθέτης κατέτασσε την ταινία στις καλύτερες της αμερικανικής περιόδου του.

Με την προέλαση των χιτλερικών στρατευμάτων ο Μπρεχτ αυτοεξορίζεται. Μετά τη Δανία και τη Σουηδία, όπου γράφει το 1939 τη «Μάνα Κουράγιο» και τον «Καλό άνθρωπο του Σετσουάν» στη Φινλανδία όπου φιλοξενείται στο κτήμα της η συγγραφέα Χέλλα Βουολιγιόκι, της οποίας πολλά αφηγήματα μιλούν για την αγροτική ζωή και τους γαιοκτήμονες της Φινλανδίας. Από αυτά τα κείμενα αντλεί ο Μπρεχτ την έμπνευση για το έργο του «Ο αφέντης Πούντιλα και ο δούλος του ο Μάττι» και βέβαια από την επαφή του με το Φινλανδικό τοπίο, που είναι έντονο στο έργο. Ο Μπρεχτ, μας ταξιδεύει στα όμορφα δάση του Βορρά για να μας μιλήσει για την ιστορία του γαιοκτήμονα Γιόχαν Πούντιλα, ενός «θηρίου προϊστορικού», που χρησιμοποιώντας την πονηριά και το μεθύσι του, κινείται με άνεση ανάμεσα στην αθωότητα και την ωμή χυδαιότητα. Ο Αφέντης Πούντιλα εξουσιάζει ανθρώπους, σχέσεις και καταστάσεις, αποκαλύπτοντας το μεγάλο χάσμα που χωρίζει την ιδιοκτησία από την εργατική τάξη.

ΠΕΜΠΤΗ 6/11 – ΤΕΤΑΡΤΗ 12/12 στις 22:00

ΠΕΜΠΤΗ 13/11 – ΤΕΤΑΡΤΗ 19/12 στις 22:00

ΠΕΜΠΤΗ 20/12 – ΤΕΤΑΡΤΗ 26/12 στις 22:00

ΠΕΜΠΤΗ 27/12 – ΤΕΤΑΡΤΗ 2/01 στις 22:00