Κοιτάζοντας κανείς από απόσταση πλέον την επιτυχία του «φαινομένου Buena Vista Social Club», μένει άφωνος με το βασικό ατού αυτής της μπάντας. Ποτέ στην ιστορία της μουσικής η μεγάλη ηλικία δεν λειτούργησε ως βασικός άξονας για να φθάσει το έργο ενός καλλιτέχνη ή συγκροτήματος στο ευρύ κοινό. Φεύγοντας από τη ζωή ένα-ένα τα μέλη του δημιουργήματος των Ράι Κούντερ και Βιμ Βέντερς δημιουργείται ένα κενό. Οχι μόνον επειδή χάνονται κάποιοι σημαντικοί καλλιτέχνες, αλλά και γιατί το συγκρότημα μοιάζει να χάνει έτσι τη δύναμη και την υπόστασή του. Χωρίς τον Κομπάι Σεγκούντο, τον Ρούμπεν Γκονσάλες, τον Ιμπραήμ Φερέρ, τον Ορλάντο «Τσατσαΐτο» Λόπες και τον Μανουέλ Γκαλμπάν οι Buena Vista δεν μπορούν να είναι ίδιοι. Διότι ο λόγος που δημιουργήθηκε πριν από 14 χρόνια το συγκρότημα ήταν ακριβώς αυτός: μια ντουζίνα υπερήλικων μουσικών καλούνταν να μας φανερώσουν το τεράστιο ταλέντο τους, το οποίο επί χρόνια εμείς οι υπόλοιποι της Δύσης αγνοούσαμε –ή, στην καλύτερη περίπτωση, γνωρίζαμε αποσπασματικά.
Σήμερα, και έπειτα από δεκάδες βραβεύσεις, εκατοντάδες επιτυχημένες εμφανίσεις σε ολόκληρο τον πλανήτη και πωλήσεις εκατομμυρίων δίσκων, οι Buena Vista συνεχίζουν με την προσθήκη νέων μουσικών, ίσως όχι εξίσου ταλαντούχων, πάντα όμως με το ίδιο κέφι να κοινωνήσουν στη νεότερη γενιά τη γοητεία των σον, των μπολέρο, της γκουαχίρα και της σάλσα.
Στις νέες εμφανίσεις τους σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη θα βρίσκεται μαζί τους και η γυναίκα-θρύλος της κουβανέζικης μουσικής, η Ομάρα Πορτουόντο, οπότε έχουμε κάθε λόγο να μην παραπονιόμαστε. Αλλωστε η αγαπημένη σκηνή του ίδιου του Βιμ Βέντερς στην ταινία του «The Buena Vista Social Club» είναι εκείνη όπου ο Ιμπραήμ Φερέρ τραγουδά με την Ομάρα Πορτουόντο το σπαραξικάρδιο μπολέρο «Silencio».
Οι στίχοι του τραγουδιού λένε ότι «αν τα λουλούδια του κήπου αντικρίσουν τη λύπη μου, θα μαραθούν και θα πεθάνουν». Τη στιγμή που το κοινό τούς αποθεώνει, ένα δάκρυ κυλά από τα μάτια της Πορτουόντο και ο Φερέρ βγάζει από την τσέπη το μαντίλι του και το σκουπίζει. Αυτή η σκηνή αναμφίβολα σκιαγραφεί με τον καλύτερο τρόπο τον γλυκόπικρο ρομαντισμό της κουβανέζικης μουσικής. Παράλληλα απετέλεσε μια μοναδική ευκαιρία να γνωρίσουμε καλύτερα ένα από τα μεγαλύτερα αστέρια της, την «Μπίλι Χόλιντεϊ της Κούβας», όπως αποκαλούν την Ομάρα Πορτουόντο.
Τα χρόνια πριν από τον Ράι Κούντερ
Η Πορτουόντο έχει παρελθόν πολυτάραχο, αντίστοιχο της σύγχρονης ιστορίας της χώρας της. Κόρη μεικτού ζευγαριού –κάτι που εν έτει 1930 ήταν κατακριτέο στην Κούβα -, εξαιτίας της φτώχειας της, μουσική άκουγε μόνο από τα χείλη των γονιών της. Η ίδια θυμάται ότι τα αγαπημένα της τραγούδια ήταν των συνθετών Ερνέστο Γκρενέ και Σίντο Γκαράι, με πιο γνωστό το «La Bayamesa». Η είσοδός της στον χώρο του θεάματος έγινε συμπτωματικά, το 1945, όταν το μπαλέτο του κλαμπ «Τropicana» χρειάστηκε ακόμη μία χορεύτρια.
Τα Σαββατοκύριακα η Ομάρα και η αδελφή της Χάιντι τραγουδούσαν αμερικανικές τζαζ επιτυχίες μαζί με τους φίλους τους Σεζάρ Πορτίγιο ντε λα Λους, Χοσέ Αντόνιο Μέντες και τον τυφλό πιανίστα Φρανκ Εμίλιο Φλιν, ο οποίος ακόμη παίζει σε κάποια νάιτ κλαμπ της Αβάνας. Η ομάδα αυτή έγινε γνωστή ως Loquibamba Swing και το είδος που έπαιζαν έμεινε γνωστό ως «feeling» ή «filin» (ο συνδυασμός της κουβανέζικης μουσικής με την αμερικανική τζαζ), όπως αναγράφεται συχνά στα ισπανικά.
Στη δισκογραφία η Ομάρα Πορτουόντο ντεμπουτάρισε το 1959 με τον δίσκο «Magia Negra», ένα ταξίδι στο σταυροδρόμι της αμερικανικής τζαζ με την κουβανέζικη μουσική, που περιείχε και μια εμπνευσμένη διασκευή στο «Caravan» του Ντιουκ Ελινγκτον. Με την αλλαγή του πολιτικού σκηνικού στην Κούβα επέλεξε να παραμείνει εκεί, αναπληρώνοντας έτσι το κενό που άφηναν πολλές άλλες σπουδαίες ερμηνεύτριες της χώρας. Τη μεγάλη αλλαγή στη ζωή της όμως –όπως άλλωστε και στις ζωές των Σεγκούντο, Γκονσάλες και Φερέρ –επέφερε ο κιθαρίστας Ράι Κούντερ, όταν την ανακάλυψε σε επίσκεψή του στην Κούβα το 1995.
Στις δύο συναυλίες του συγκροτήματος στην Ελλάδα την Πορτουόντο και τα αυθεντικά μέλη της μπάντας Χεσούς Αγκουάχε Ράμος, Μπαρμπαρίτο Τόρες και Γκουαχίρο Μιραμπάλ θα συνοδεύει μια ομάδα νέων, εξαιρετικών μουσικών.

«Είμαστε ανοιχτοί άνθρωποι, όπως και οι πρόγονοί μας στη Μεσόγειο»

Η Ομάρα Πορτουόντο μίλησε στο «Βήμα» εν όψει των συναυλιών της με την Orquesta Buena Vista Social Club.

Τι είναι για εσάς οι Buena Vista Social Club;
«Καλή μουσική. Μια γιορτή της παραδοσιακής κουβανέζικης μουσικής».
Είναι τελικώς μια μπάντα που αφορά μόνο μεγάλες ηλικίες;
«Λοιπόν, η μπάντα δεν αποτελείται μόνο από ηλικιωμένους μουσικούς. Εχουμε μαζί μας μερικούς φανταστικούς νέους μουσικούς, όπως οι Ρολάντο, Γκουαχιρίτο, Ιντάνια, Καλούγκα, Πέδρο. Αντίστοιχα, ανάμεσα στο κοινό μας θα διακρίνεις ανθρώπους κάθε ηλικίας».
Ως μια από τις τελευταίες εναπομείνασες, νιώθετε ότι βρίσκεστε σε… αποστολή όσον αφορά τη διάδοση της αυθεντικής κουβανέζικης μουσικής;
«Πέρα από πρόσωπα, αυτό που καθιστά ξεχωριστή τη μουσική μας είναι ότι θα παραμένει πάντα ζωντανή. Και το σημαντικότερο είναι ότι μπορούμε να τη μοιραζόμαστε».
Πώς αισθάνεστε ως η μόνη γυναίκα στην μπάντα;
«Δεν είμαι η μόνη. Η τραγουδίστρια Ιντάνια Βαλντές είναι επίσης μαζί μας στην περιοδεία. Βέβαια, ήμουν η μοναδική γυναίκα κατά την ηχογράφηση του άλμπουμ. Ηταν, χωρίς αμφιβολία, μια πολύ ξεχωριστή εμπειρία».
Τι δεν καταφέρατε να κάνετε στη ζωή σας;
«Να περνώ περισσότερο χρόνο με την οικογένειά μου. Είναι το μοναδικό που μου λείπει όταν βρίσκομαι στον δρόμο».
Τι θυμάστε από την ιστορική συναυλία σας στο Carnegie Hall;
«Ουφ… θυμάμαι πως ήμουν πολύ αγχωμένη. Ολοι γνωρίζαμε ότι θα ήταν μια σημαντική συναυλία και για πολλούς από εμάς ήταν η πρώτη φορά που θα εμφανιζόμασταν στο Carnegie Hall.
Οταν όμως ανέβηκα στη σκηνή, ένιωσα
την ενέργεια του χώρου και μετά από ένα-δύο τραγούδια, βλέποντας το κοινό να το απολαμβάνει, χαλάρωσα και το απόλαυσα κι εγώ».
Πόσο έχει αλλάξει η Κούβα με το πέρασμα του χρόνου;
«Οπως έχει συμβεί παντού, πολλά έχουν αλλάξει μέσα σε 80 χρόνια. Το πρώτο που μου έρχεται στο μυαλό είναι ότι δεν υπάρχει πια ο ρατσισμός τον οποίο βίωσαν έντονα οι γονείς μου. Ομως η ζεστασιά των ανθρώπων παραμένει. Αλλωστε είμαστε πολύ ανοιχτοί άνθρωποι, όπως ήταν και οι πρόγονοί μας στη Μεσόγειο».
Πιστεύετε ότι το ντουέτο σας με τον Ιμπραήμ Φερέρ θα μείνει στην ανθολογία της μουσικής της χώρας σας;
«Το «Silencio» είναι ένα πανέμορφο κλασικό τραγούδι και απλώς νιώθω υπέροχα που μου δόθηκε η ευκαιρία να το τραγουδήσω μαζί του».

πότε & πού:
Orquesta Buena Vista Social Club feat. Omara Portuondo. Στις 30/11 στο Ιβανώφειο (Θεσσαλονίκη) και την 1/12 στο Κλειστό Φαλήρου – Tae Kwon Do (Αθήνα). Διάθεση εισιτηρίων: Public, Ticket House.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ