Σοφία Βγενοπούλου: Εφηβοι πάνω και κάτω από τη σκηνή

Η Σοφία Βγενοπούλου έχει ταυτίσει το όνομά της με το εφηβικό θέατρο στη χώρα μας. Ενα συστηματικό εφηβικό θέατρο που παράγεται περίπου από το 2005 και βρίσκει σταθερή ανταπόκριση. Οι λόγοι αρκετοί: η επιλογή της θεματολογίας, η ματιά της πάνω στα πράγματα, η προσωπική εμπειρία μιας μητέρας τριών αγοριών, αλλά πάνω απ’ όλα το γεγονός ότι συνδυάζει δύο ιδιότητες, του ψυχιάτρου και του σκηνοθέτη. Η εφετινή παράστασή της, τα «Ελεύθερα ύδατα» του Γιάννη Τσίρου, μόλις ξεκίνησε στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών.

Πιστεύω…

Στο εφηβικό θέατρο. Το πίστευα από την αρχή και το δούλεψα ιδιαίτερα όταν ήμουν στην Αμερική. Γι΄αυτό και όταν έπεσε στα χέρια μου το έργο «Chatroom», είπα αμέσως μέσα μου: «Αυτό είναι, ξεκινάω». Δεν ήταν εύκολη η πορεία.

Από μια βασική αρχή: να συνεργάζομαι με αυτούς που ξέρουν το θέμα. Τα πρώτα έργα, το «Chatroom» και το «DNA», απέδωσαν και άρχισαν να έρχονται μηνύματα από τους ίδιους τους εφήβους. Αναρωτιούνταν πώς θα ήταν ένα έργο για τους ίδιους. Ετσι κατάλαβα ότι ήρθε η ώρα για ένα ελληνικό έργο. Προσεγγίσαμε τον Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη, έναν άνθρωπο που εκτιμούμε πολύ. Δεν παραγγείλαμε κάτι συγκεκριμένο, μόνο τον δεσμεύσαμε για έξι πρόσωπα μάξιμουμ και ήρωες εφήβους σε ηλικία. Ετσι φτιάχθηκε το «Στην οθόνη φως», που άρεσε πολύ.

Ηλικία θεατή. Εφηβικό δεν είναι το θέατρο που απευθύνεται στους εφήβους αλλά το θέατρο που ανεβάζει στη σκηνή τις ιστορίες των εφήβων. Δεν υπάρχει κάτι που δεν μπορεί να παρακολουθήσει ένας έφηβος στο θέατρο. Το αρνούνται όμως γιατί είναι κάτι που το ταυτίζουν με εμάς, τους γονείς τους. Γι΄αυτό και προτιμούν να βλέπουν έργα που τους αφορούν.

Μήπως το θέατρο για τους εφήβους πέσει στην παγίδα να διδάσκει ή να υποτιμά τους θεατές του. Ισως εμείς ως ενήλικοι έχουμε ανάγκη το ηθικό μήνυμα σε ένα έργο, αλλά τα παιδιά δεν ψάχνουν ούτε τον διδακτισμό ούτε το μήνυμα. Το θέατρο τα αναταράσσει, αλλά τα ίδια τα παιδιά μπορούν να τακτοποιήσουν τις αναταράξεις του.

Κατ΄αρχάς ως μητέρα ότι υπάρχουν θέματα απαγορευμένα για παιδιά. Τα «Ελεύθερα ύδατα» ξεκινούν από την οικολογία και αγγίζουν την τρομοκρατία και τη βία. Θεωρώ ότι απέναντι στα παιδιά πρέπει να κρατάμε για όλα μια διαλεκτική στάση. Φυσικά και θα επιλέξω τον τρόπο που θα μιλήσω αλλά πάντα με ειλικρίνεια. Από τη στιγμή που θα υπάρξει η ανάγκη, ειδικά στις ημέρες μας, πρέπει να έχουμε κάτι να πούμε. Υπάρχουν σήμερα νέοι άνθρωποι, στα 18, που στρατεύονται σε ναζιστικά κόμματα και δέρνουν άλλους 18άρηδες. Οπότε το θέατρο δεν μπορεί να μη διαλέγεται με αυτό το θέμα. Θέλει τόλμη αλλά πρέπει.

Οτι η έλλειψη επικοινωνίας είναι το μεγαλύτερο πρόβλημα στους νέους σήμερα –η βία έρχεται ως αποτέλεσμα. Γι΄αυτό και η δική μας απουσία από τη ζωή τους είναι καθοριστική. Τα παιδιά μεγαλώνουν αρκετά μόνα πια. Κι όταν δεν έχεις κάπου να ακουμπήσεις είσαι πιο ευάλωτος σε κάθε είδους στράτευση και εύκολη εκτόνωση και μπορείς να αναπτύξεις την αίσθηση ότι ανήκεις κάπου.

Από τον Γιάννη Τσίρο να μας γράψει ένα έργο, γιατί κάνει πολιτικό θέατρο. Ετσι μας έφερε τα «Ελεύθερα ύδατα». Διαθέτει την ικανότητα να τα βλέπει όλα μέσα από τις ανθρώπινες σχέσεις. Στην προκειμένη περίπτωση έχουμε μια απαγωγή την οποία δεν έκαναν έφηβοι αλλά λειτουργούν ως φρουροί του ομήρου. Και προβληματίζονται για την ιδεολογία που τους οδήγησε εκεί –μια σύγκρουση ιδεολογίας και αξιών. Αυτό είναι το μεγάλο πρόβλημα των νέων σήμερα. Γιατί οι νέοι, οι έφηβοι, είναι απόλυτοι.

Αυτό θέλουμε να πετύχουμε με τις δουλειές μας. Η ψυχαγωγία δεν είναι μόνο διασκέδαση. Στα «Ελεύθερα ύδατα» υπάρχει πολύ χιούμορ, αλλά δεν είναι και πολύ ευχάριστο έργο όταν βλέπεις τρία παιδιά να είναι αντιμέτωπα με έναν 25χρονο, τον όμηρο της απαγωγής, και να τον βλέπουν να διψάει και να βασανίζεται. Βρίσκω σημαντικό το γεγονός ότι το έργο καταπιάνεται και με το πώς θα γίνει ο έφηβος ενεργό μέλος της κοινωνίας στην οποία καλείσαι να ζήσεις. Οφείλει να επηρεάσει τα πράγματα και μακάρι να τα καταφέρει.

Με δημόσια σχολεία της πόλης, ξεκινώντας από ένα εργαστήριο που κάνουμε μία φορά την εβδομάδα σε παιδιά γυμνασίου. Μέσα από αυτό το workshop καταλήγουμε σε έναν πυρήνα μαθητών που δουλεύει συστηματικά. Και έτσι φθάνουμε στο Φεστιβάλ Εφηβικού Θεάτρου. Εφέτος προβληματίζομαι: Δεν ξέρω αν πρέπει να κινηθούμε κατά βάθος ή κατά πλάτος· αν πρέπει να ξανοιχτούμε και σε άλλα σχολεία ή αν πρέπει να εμβαθύνουμε.

Ακόμη ξένη στην Αθήνα. Γεννήθηκα και έζησα στην Πάτρα, όπου σπούδασα Ιατρική. Στην Αμερική συνδύασα την επιστήμη μου με τη σκηνοθεσία και το θέατρο. Προτού κάνω την ειδικότητα στην Ψυχιατρική πήρα και το μάθημα της Δραματοθεραπείας ως δική μου επιλογή. Τότε συνειδητοποίησα ότι μπορώ να τα κάνω μαζί και άρχισα να συνεργάζομαι είτε με οργανισμούς είτε με σχολεία. Με τον καιρό κατάλαβα ότι έχω πια διάφορα εργαλεία στη διάθεσή μου για να τα χρησιμοποιώ όπως χρειάζεται κάθε φορά.

Πόσο δύσκολα είναι τα πράγματα σήμερα κάθε φορά που παραδίδω μια παράσταση στο κοινό. Είναι η τέταρτη δουλειά μας αυτή και κάθε φορά ανησυχώ για το αποτέλεσμα. Προσπαθώ να μην είναι απλά και ανώδυνα τα πράγματα, ούτε φτωχικά στην παραγωγή. Από την άλλη, με φοβίζει αν κάποιος πάει στο θέατρο με τα παιδιά του για να βρει απαντήσεις. Οχι, το θέατρο βάζει τα ερωτήματα. Μακάρι να είναι τα σωστά. Τις απαντήσεις τις δίνει η οικογένεια.

πότε & πού:
«Ελεύθερα ύδατα» του Γιάννη Τσίρου, από την ομάδα Grasshopper, σε σκηνοθεσία Σοφίας Βγενοπούλου.
Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, Αίθουσα Εκθέσεων και Διαλέξεων.
Κάθε Σάββατο και Κυριακή στις 19.00 για το κοινό, κάθε Πέμπτη και Παρασκευή στις 11.00 για σχολεία. Στις 27, 28, 29, 30/12 και 18-19/5 στις 21.00. Παραστάσεις ως τις 19.5.2013.