Ούτε η ανακοίνωση ότι ο Kινέζος Μο Γιαν πήρε το Νομπέλ Λογοτεχνίας, ούτε ο Aρνολντ Σβαρτσενέγκερ με την πληθωρική του παρουσία για να διαφημίσει την αυτοβιογραφία του, ούτε οι εν πολλοίς αδιέξοδες συζητήσεις για το ψηφιοποιημένο βιβλίο και τα πνευματικά δικαιώματα, ή οι συζητήσεις για το ποιοι θα είναι οι επίγονοι της «μάμμυ πορν» Ε. Λ. Τζέημς έδωσαν το στίγμα της Διεθνούς Eκθεσης Βιβλίου στη Φραγκφούρτη, που και φέτος ήταν πολύ επιτυχημένη. Το μυστικό της επιτυχίας της είναι ο κόσμος που την επισκέπτεται. Ειδικά το Σάββατο και την Κυριακή που είναι οι ελεύθερες ημέρες, η Εκθεση πλημμυρίζει με νέους, στην πλειοψηφία τους, ανθρώπους που καταλαμβάνουν στην κυριολεξία τους χώρους δημιουργώντας ατμόσφαιρα γιορτής. Ανάμεσά τους κάθε χρόνο κυκλοφορούν μαθητές μεταμφιεσμένοι με κοστούμια εμπνευσμένα από ήρωες μυθιστορημάτων δίνοντας έναν χαλαρό και χαρούμενο τόνο σπάζοντας την όποια σοβαροφάνεια φύεται σε τέτοιους είδους εκθέσεις.
Η πόλη συμμετέχει κι αυτή στη γιορτή καθώς στην κεντρική πλατεία έχει στηθεί σκηνή που προτρέπει στην επίσκεψη της Εκθεσης, με παρουσίες ροκ και έθνικ μουσικών συγκροτημάτων και δεκάδες καντίνες με εδέσματα. Οι γερμανικές εφημερίδες διανέμουν ειδικά αφιερώματα στην Εκθεση. Ξεχωρίζω το ένθετο της Die Zeit που κυκλοφορεί με εξώφυλλο νέους λογοτέχνες μέσα σε έναν κήπο και τίτλο «Κάτι καινούργιο φυτρώνει εδώ». Η Frankfurter Allegemeine μοιράζει μια έκδοση κάθε μέρα ενώ άλλες πέντε διαφορετικές περιοδικές εκδόσεις κυκλοφορούν επίσης καθημερινά ενημερώνοντας συνεχώς το κοινό. Οι επισκέπτες με την είσοδό τους στην Εκθεση στέκονται στον δημοφιλή «μπλε καναπέ», όπου «ανακρίνονται» διάσημα πρόσωπα. Φέτος παρελάσανε με τα βιβλία τους από εκεί ο Αρνολντ Σβαρτσενέγκερ, ο Ντάνιελ Κον Μπεντίτ, η Ντόνα Λεόν, ο Τζόζεφ Στίγκλιτς και άλλοι.
Φέτος όπως και τα τελευταία χρόνια η Εκθεση συγκέντρωσε 300.000 περίπου επισκέπτες, με 9.000 διαπιστευμένους δημοσιογράφους και 7.384 εκθέτες από 100 χώρες. Σε μια σχετική έρευνα το 98% των επισκεπτών δηλώνουν πολύ ευχαριστημένοι από την Εκθεση και το 90% ότι μάλλον θα έρθουν και του χρόνου. Και παρά την επέλαση του Διαδικτύου που έχει κάνει όλες τις συναλλαγές πολύ πιο εύκολες και γρήγορες, οι λογοτεχνικοί πράκτορες εξακολουθούν να προτιμούν να συναλλάσσονται στα γραφειάκια του Περιπτέρου 4 και να συναντούν τους πελάτες τους δυναμώνοντας τις προσωπικές σχέσεις και θέλοντας δείξουν, ίσως, ότι το βιβλίο δεν είναι απλώς ένα προϊόν αλλά και σχέσεις ανθρώπων.
Σε αυτό το τελευταίο πιστεύουν και οι έλληνες εκδότες που ακόμα και χωρίς προσωπικό περίπτερο βρέθηκαν και φέτος στην Εκθεση για να δουν και να κυνηγήσουν βιβλία-στόχους. Αργά το βράδυ της Κυριακής, περιμένοντας την πτήση της Lufthansa, σταχυολογούμε στα όρθια τις γνώμες εκδοτών που κι αυτοί περιμένουν το αεροπλάνο της επιστροφής. Ο κ. Στέφανος Πατάκης των ομώνυμων εκδόσεων πιστεύει ότι η Eκθεση παραμένει ζωντανή και ενδιαφέρουσα και ότι η κρίση δεν μοιάζει να την αγγίζει. Ο κ. Σταύρος Πετσόπουλος των εκδόσεων Aγρα συμφωνεί αν και δεν συνάντησε, όπως λέει, μεγάλου ενδιαφέροντος βιβλία. Αντίθετα η κυρία Aννα Πατάκη δείχνει χαρούμενη καθώς έχει ανακαλύψει σπουδαία βιβλία, κι ένα από αυτά θα είναι, όπως λέει, έκπληξη. Ο κ. Ανταίος Χρυσοστομίδης των εκδόσεων Καστανιώτη βρίσκει ότι η κρίση έχει επηρεάσει τις συναλλαγές ενώ η Σοφίκα Ελευθερουδάκη των ομώνυμων βιβλιοπωλείων αναθυμάται πόσο μεγάλωσε τα τελευταία χρόνια η Εκθεση, δείγμα ότι παραμένει πάντα ζωντανή κι ενδιαφέρουσα.. Οι περισσότεροι συνομιλητές μας λένε ότι οι γερμανοί και άλλοι ξένοι εκδότες αντιμετωπίζουν τους έλληνες συναδέλφους τους με ένα είδος θερμής συμπαράστασης στα δεινά μας, που ορισμένοι το εκφράζουν και έμπρακτα προχωρώντας σε οικονομικές ευκολίες.
Την πιο έγκυρη γνώμη για την Εκθεση Βιβλίου μπορεί να έχει ο, για 25 χρόνια στέλεχος και πρώην Διευθυντής της Εκθεσης Βιβλίου Φραγκφούρτης, Πέτερ Βάιτχας που τον βλέπω να την περιδιαβαίνει με το αιώνιο Burberry κασκόλ του την και να παρατηρεί τη λειτουργία της. Τον συναντώ στο ελληνικό περίπτερο. Είναι ενθουσιασμένος με την πορεία της Εκθεσης αν και δεν βρίσκεται πια αυτός στο τιμόνι. Τον ρωτάω τη γνώμη του για το ηλεκτρονικό βιβλίο. «Το έντυπο βιβλίο δύσκολα θα εκλείψει». Ενας λόγος που αναφέρει είναι ότι «ακόμα και στη Γερμανία υπάρχουν επτά εκατομμύρια λειτουργικά αναλφάβητοι, γνωρίζουν στοιχειωδώς το αλφάβητο αλλά δεν διαβάζουν ποτέ». Παρατηρώ ότι είναι ένα απαισιόδοξο μήνυμα. «Ναι, αλλά υπάρχουν άλλα επτά εκατομμύρια που διαβάζουν πάρα πολύ», θα συμπληρώσει χαμογελώντας. Του αναφέρω ότι έχω διαβάσει το βιβλίο του που κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Εστία και μου άρεσε πολύ. Με ενημερώνει ότι έχει γράψει καινούργιο βιβλίο για τα βιβλία, όπως πάντα, που έχει ήδη κυκλοφορήσει στην Κίνα και έπεται η έκδοσή του στη Γερμανία.
Τα περίπτερα και οι επισκέπτες
Το κινέζικο περίπτερο παρά την βράβευση με το Noμπέλ Λογοτεχνίας του Μο Γιαν δεν είχε πολύ κόσμο. Οι γερμανοί εκδότες προτίμησαν να βραβεύσουν (Βραβείο Ειρήνης 2012) έναν άλλο κινέζο, αντιφρονώντα, τον ποιητή Liao Yiwu, σε μια λαμπερή τελετή στον καθεδρικό του Saint Paul παρουσία πολιτικών και λογοτεχνών, ανάμεσά τους και η βραβευμένη με Νομπέλ Χέρτα Μίλερ. Επίσης το Βραβείο σε γερμανό λογοτέχνη που δίνεται κάθε χρόνο στη διάρκεια της Εκθεσης απονεμήθηκε φέτος στην Ούρσουλα Κρέχελ για το βιβλίο της «Landgericht»(«Επαρχιακό δικαστήριο»). Τα αμερικάνικα περίπτερα είναι εντυπωσιακά. Οι αμερικανοί εκδότες ξέρουν από μάρκετινγκ, προβάλλουν τα πιο σπουδαία τους βιβλία δίνοντας έμφαση στη διαμόρφωση του χώρου. Σε αυτούς κυριαρχούν τα αστυνομικά βιβλία, οι περιπέτειες αλλά και τα πολιτικά βιβλία για τον Ομπάμα, τον Κλίντον, την παγκόσμια κρίση κτλ. Τα γερμανικά και τα γαλλικά περίπτερα μοιάζουν πλήρη: λογοτεχνία, κοινωνικές και πολιτικές επιστήμες και παιδική λογοτεχνία είναι η αιχμή των πωλήσεων τους. Στη λογοτεχνία δίνουν βάρος σε συγγραφείς από άλλες χώρες κυρίως Ασίας και Αφρικής. Εντυπωσιακό το περίπτερο της Βραζιλίας, είχε κάνει σπουδαία προετοιμασία μιας και του χρόνου θα είναι τιμώμενη χώρα. «Του χρόνου η Φραγκφούρτη θα μάθει να χορεύει σάμπα» είναι ένα από τα συνθήματά της. Το πιο εντυπωσιακό περίπτερο είναι αυτό της Νέας Ζηλανδίας, που είναι και τιμώμενη χώρα. Πρόκειται για ένα σόου σε σκοτεινή αίθουσα που το μεγαλύτερο μέρος της καταλαμβάνει μια λίμνη και μεγάλες οθόνες, στις οποίες περνά με κινηματογραφικό τρόπο όλη η εκδοτική παραγωγή. Οπως έγραψαν οι γερμανικές εφημερίδες, έπειτα από αυτή τη χρονιά και την επιτυχία του νεοζηλανδικού περίπτερου, ο θεσμός της τιμώμενης χώρας περνά σε μια νέα εποχή. Το ελληνικό περίπτερο, μικρό και στριμωγμένο στο τέλος της αίθουσας, αντανακλούσε τη φτώχεια μας, αλλά τουλάχιστον υπήρχε «φωνάζοντας» ότι θέλει καλύτερη μεταχείριση.
Εκτός των περιπτέρων στον χώρο μιας μεγάλης εσωτερικής αυλής οι επισκέπτες θα χαζέψουν τους πάγκους με λαϊκά εκθέματα, βιβλία από δεύτερο χέρι και θα δοκιμάσουν απαραίτητα λουκάνικα – Wurst – με πατάτες και ψωμάκια.
