«Κάνω δεύτερη τρύπα στο αφτί μου και βάζω ακόμη έναν κρίκο από τη χαρά μου που κατεβαίνω και πάλι στην Επίδαυρο». Ο Γιάννης Κακλέας παρουσιάζει την προσεχή Παρασκευή τους «Ορνιθες» του Αριστοφάνη με τον Βασίλη Χαραλαμπόπουλο στον ρόλο του Πεισθέταιρου… και δεν κρύβει τον ενθουσιασμό του. Λίγο προτού κατεβεί στην Αργολίδα, ο ευφάνταστος και προκλητικός σκηνοθέτης μιλάει για όλα αυτά που τον θυμώνουν και τον συγκινούν.

Κύριε Κακλέα, επιστρέφετε στην Επίδαυρο δύο χρόνια μετά την πρώτη σας φορά. Πώς νιώθετε γι’ αυτό;
«Δεν περίμενα να ξαναζήσω τέτοια εμπειρία. Μου αρέσει πολύ η ιδέα της Επιδαύρου. Η πρώτη φορά ήταν για μένα ένα πολιτισμικό σοκ. Σαν να σκηνοθετώ στον ιδανικό χώρο, παρέα με όλους αυτούς τους μεγάλους συγγραφείς, τους Τραγικούς, τον Αριστοφάνη. Πρόκειται για έναν πραγματικά ενεργειακό χώρο που αγγίζει τα όρια του μεταφυσικού. Ως ανατρεπτικός τύπος, προτιμούσα τα νταμάρια, τα βουνά και τα λαγκάδια. Εκανα λάθος. Η Επίδαυρος είναι μια σημαντική ενεργειακή και πολιτισμική εστία. Συνδυάζει την εμπειρία των μικρών και των μεγάλων σκηνών. Γι’ αυτό είναι μοναδική. Ενώνει το κοντινό με το μακρινό. Σαν η τελευταία θέση να είναι μπροστά».

Πόσο διαφέρουν οι «Ορνιθες» από την παράσταση που ανεβάσατε πριν από 20 χρόνια με το ΔΗΠΕΘΕ Καλαμάτας;

«Τότε αυτό που ήθελα ήταν να αποφύγω οποιαδήποτε σύγκριση με τον Κουν. Είχα βάλει μπεκετικά στοιχεία στην παράσταση. Τώρα χρησιμοποιώ τη μουσική του Χατζιδάκι. Ωστόσο η μουσική του έχει ξεπεράσει την έννοια της συγκεκριμένης παράστασης. Είναι η μουσική των «Ορνίθων», σαν ενσωματωμένη παρτιτούρα, και αυτό είναι επίτευγμά του. Ο μόνος φόβος μου ήταν να μη μας πάει η μουσική σε μια νοσταλγία, στα παλιά. Πιστεύω ότι παντρέψαμε καλά το τώρα με την έννοια του παλιού ως θεματοφύλακα».

Ποιοι είναι οι «Ορνιθες»;

«Στους «Ορνιθες» ο Αριστοφάνης δεν μιλάει για πουλιά, αλλά για ανθρώπους. Για ανθρώπους που θέλουν να γίνουν πουλιά. Σαν εξόριστοι τύπου Οργουελ, σαν θεματοφύλακες της γνώσης, παίρνουν μαζί τους πράγματα που αγαπούν – και ανάμεσα σε αυτά είναι η μουσική. Επηρεασμένος από την ταινία του Τρυφό «Φαρενάιτ 451″, κρατάμε αυτά που θα μας συνοδέψουν στο μέλλον. Σαν να θέλουμε να πούμε ότι με πολύ απλά πράγματα μπορούμε να τα καταφέρουμε. Και εγώ σε αυτή τη φάση της ζωής μου είμαι. Θέλω να μιλήσω με απλά πράγματα. Και ο Χατζιδάκις είναι πολιτισμός, όπως η ελιά είναι πολιτισμός. Η χώρα μας έχει αυτό το φως, αυτούς τους ποιητές, και ήρθε η ώρα να καταλάβουμε σε τι χώρα ζούμε. Πέρα από το τι πρέπει να κάνουν οι πολιτικοί και τι πρέπει να κάνουμε εμείς ως πολίτες, πρέπει πρώτα να καταλάβουμε πού είμαστε, πού βρισκόμαστε. Να οριοθετήσουμε τα πράγματα».

Δεν είναι λίγο αργά;

«Μα αυτό είναι η κρίση. Οτι ζω με μια έπαρση τη ζωή μου και δεν καταλαβαίνω τι μου γίνεται, ως τη στιγμή που θα βρεθώ στο κενό. Πρέπει να ξαναβάλουμε την πυξίδα στο σωστό σημείο. Μετά έρχεται το τι θα κάνουμε».
Αυτή είναι η πρότασή σας;
«Εμείς ως καλλιτέχνες δεν προτείνουμε, λέμε τι ονειρευόμαστε. Εγώ κατάλαβα τη ζωή μου με τη μουσική του Χατζιδάκι. Τον θεωρώ άγιο… Μου έχουν διηγηθεί ότι ο ίδιος έλεγε ότι είναι πουλί, με αυτή την ελευθερία και την ανευθυνότητα των πουλιών. Ο Αριστοφάνης ήθελε να κάνει μια ποιητική πολιτική παραβολή και έγραψε τους «Ορνιθες» για να μιλήσει για την εποχή του. Τελικά όμως πάει παραπέρα. Πώς να ένιωθε ο ίδιος ο ποιητής όταν έβαζε τον Πεισθέταιρο και τον Ευελπίδη να αναζητούν λύση μέσα από την ουτοπία και όχι από την κοινωνία; Απόλυτο κοινωνικό αδιέξοδο και τότε και τώρα – όπως φαντάζομαι ότι το βλέπουμε και εμείς τώρα. Αρα πρέπει να ταξιδέψουμε αλλού».

Ποια είναι η ουτοπία για εμάς σήμερα;

«Φοβάμαι ότι ο δυτικός κόσμος έχει φθάσει στο τέλος του. Ψυχορραγεί η έννοια του δυτικού τρόπου ζωής. Πρέπει λοιπόν να γυρίσουμε σε αρχετυπικά πρότυπα, να ξαναδούμε την Ανατολή. Πρέπει να ξαναδούμε τον κόσμο από την αρχή. Αυτή είναι η ουτοπία. Θα μου πείτε «τώρα που καιγόμαστε;». Ναι. Γιατί το θέμα είναι πώς θα περάσουμε σε έναν άλλον πολιτισμό – η τέχνη πάντα κάτι αφήνει και κάτι βλέπει να έρχεται».

«Ζούμε την εποχή της βλακείας»

Στους «Ορνιθες» παρεμβάλλονται και σύγχρονα κείμενα. Δεν έχει γίνει λίγο μανιέρα αυτό;
«Ισως, αλλά εγώ έτσι σκηνοθετώ από παλιά» απαντά ο Γιάννης Κακλέας. «Στο «Μετά τον φόνο» ξεκινούσα την παράσταση με Ελύτη, στην «Αγγέλα» με Δημουλά. Ολα αυτά ενδυναμώνουν το νόημα και την αίσθηση. Και εδώ στους «Ορνιθες» κάποιος φωνάζει ένα απόσπασμα από το «Πεθαίνω σα χώρα» του Δημητριάδη… Κοιτάξτε, είναι ένα κρίσιμο καλοκαίρι αυτό που ζούμε και χρειαζόμαστε κάτι απλό για να μιλήσουμε για έναν καινούργιο κόσμο. Πρέπει να κάνουμε την ανατροπή με άλλους όρους».
Δεν έχουν μια ματαιότητα όλα αυτά;
«Ναι, όση ματαιότητα έχει και η ανθρώπινη ζωή. Ζούμε λίγο για να καταλάβουμε… Τα πιο πολλά πράγματα γύρω μας είναι πιο παλιά από μας».
Πώς βλέπετε την εποχή μας;
«Ζούμε την εποχή της βλακείας. Ο κόσμος όμως θέλει να καταλάβει, ζητάει περισσότερα απ’ όσα πιστεύουμε. Βλέπω στην παράσταση τον κόσμο να συγκινείται, να κλαίει – και ας θεωρείται σήμερα απαγορευμένο φρούτο η συγκίνηση. Βλέπω τους ανθρώπους να νιώθουν τη φθορά και να ψάχνουν τον τρόπο να γλιτώσουν. Πιστεύω ότι οι άνθρωποι έχουν μετανιώσει για τις επιλογές τους και απλώς ντρέπονται να πουν «κάναμε λάθος». Στην παράσταση και στη ζωή μας δύο λέξεις κυριαρχούν, η επιθυμία και ο φόβος. Φόβος για μια κοινωνία που θα μας κάνει ανθρωπάκια και υποχείρια του τίποτε και επιθυμία για να ζήσουμε – όχι για να επιβιώσουμε».

πότε & πού:
«Ορνιθες» του Αριστοφάνη από το ΔΗΠΕΘΕ Κρήτης, Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου, στις 10 & 11/8, στις 21.00. Σκηνοθεσία – απόδοση κειμένων Γιάννης Κακλέας, μουσική Μάνος Χατζιδάκις, σκηνικά Μανόλης Παντελιδάκης. Παίζουν: Βασίλης Χαραλαμπόπουλος, Οδυσσέας Παπασπη­λιόπουλος, Κώστας Μπερικόπουλος, Γιώργος Χρυσοστόμου, Βαγγέλης Χατζηνικολάου κ.ά.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ