Το ασπρόμαυρο (σίριαλ) ξανάρχεται

Πίσω ολοταχώς λοιπόν. Στο άσπρο-μαύρο της δημόσιας τηλεόρασης. Ενεκα κρίσεως (και όχι μόνο νοσταλγίας), η ΕΤ1 ανέσυρε από τα μπαούλα της μία σειρά του 1975: «Ο Χριστός ξανασταυρώνεται», βασισμένος στο μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη και σκηνοθετημένος από τον Βασίλη Γεωργιάδη, ζει ξανά τη σταύρωσή του από την περασμένη εβδομάδα, καθημερινά στις 12 το μεσημέρι – τη σκέφτηκαν καλά την ώρα προβολής; Και μας ταξιδεύει σε μια εποχή που, κι αν δεν κατείχαμε την τεχνογνωσία που απαιτείται (θα πείτε, τώρα που την αποκτήσαμε δεν έχουμε πρόγραμμα), κι αν οι ηθοποιοί δεν ήταν εκπαιδευμένοι για να «αντιμετωπίζουν» την κάμερα, τα σίριαλ, συχνά βασισμένα σε έργα της λογοτεχνίας, διέθεταν γοητεία διαχρονική, όπως διαπιστώνουμε παρακολουθώντας σήμερα τον «Χριστό».

Δεν είναι όμως μόνο η σειρά του Γεωργιάδη που ξεχωρίζει ανάμεσα στα… κειμήλια της ασπρόμαυρης περιόδου – αναφερόμαστε στη χρυσή για τη μυθοπλασία δεκαετία 1970 – 1980. Ο εσωτερικός σπαραγμός του «Γιούγκερμαν», η θλίψη των ξεριζωμένων της «Γαλήνης», η μελαγχολία του «Λεμονοδάσους» (παίχτηκε επίσης σε επανάληψη), το καταπιεσμένο πάθος των «Πανθέων», αλλά και η γλυκιά εξωστρέφεια των ηρώων του Ξενόπουλου συγκινούν ακόμα.

Επειδή «»πατάνε» σε σπουδαία κείμενα» όπως επισημαίνει ο Φαίδων Γεωργίτσης που έχει δουλέψει σε παραγωγές εκείνης της εποχής. Επειδή «οι ηθοποιοί είχαν μια αμεσότητα στο παίξιμό τους και μια αλήθεια που σήμερα δυσκολεύεσαι να βρεις» κατά τη Μίρκα Παπακωνσταντίνου, και εκείνη της γενιάς των καλλιτεχνών που δίχως να γνωρίζουν τις τεχνικές λεπτομέρειες στάθηκαν μπροστά στις κάμερες «και βάλαμε τα δυνατά μας, κάναμε ό,τι μπορούσαμε. Εχοντας όμως δίπλα μας καλούς σκηνοθέτες, όπως ο Ερρίκος Ανδρέου (μάστορας στη δημιουργία ατμόσφαιρας), ο Κώστας Λυχναράς και ο Γιώργος Μιχαηλίδης».

Επειδή, όπως συμπληρώνει και ο Δάνης Κατρανίδης (ο Ντένης της «Αναδυομένης»), «όχι μόνο ευτυχήσαμε να ερμηνεύσουμε σελίδες της ελληνικής λογοτεχνίας, όχι μόνο βρεθήκαμε στα χέρια σκηνοθετών που μας οδήγησαν σωστά, αλλά διαθέταμε και ένστικτο: δεν είχαμε τεχνογνωσία, είχαμε όμως καταλάβει το «κόλπο». Παρ’ ότι ως ηθοποιοί του θεάτρου ήμασταν μαθημένοι να φέρνουμε το συναίσθημα «μπροστά», ώστε να περνάει στην πλατεία, στην τηλεόραση καταφέραμε κάτι που σήμερα διδάσκεται: να παίξουμε «κρύβοντας» το συναίσθημα και να αφήσουμε την κάμερα να το ανακαλύψει. Αυτός είναι ο τρόπος ερμηνείας που ζητά η τηλεόραση».

Πρόκειται για τεχνική που «όποτε ξαναβλέπω σειρές εκείνης της εποχής και προσπαθώντας να είμαι αντικειμενική, καθώς έχω συμμετάσχει σε ορισμένες, παρατηρώ ότι διέθεταν οι καλοί ηθοποιοί» λέει η κυρία Παπακωνσταντίνου, «επιβεβαιώνοντας την πεποίθησή μου ότι ο ταλαντούχος ερμηνευτής επιβιώνει και σε χωράφια άγνωστα. Παρακολουθήστε τη «Γαλήνη» και θα καταλάβετε. Δεν μιλώ μόνο για καλλιτέχνες με σπουδαία θητεία στο θέατρο ρεπερτορίου. Παρατηρήστε πώς ο Γιώργος Φούντας με το ιδιαίτερο προσωπικό ιδίωμά του «ενσωματώνεται» στο σύνολο, πλάθει έναν αξιοσημείωτο ρόλο. Δείτε επίσης τη Νόρα Βαλσάμη στους «Μυστικούς αρραβώνες», όπου ήταν μια γλύκα. Δεν πρόκειται για τυχαίες ερμηνείες. Πηγαίναμε στο γύρισμα με την αλήθεια μας και οι σκηνοθέτες μάς κάλυπταν και μας αναδείκνυαν».

«Βεβαίως η αισθητική της εποχής επέβαλλε συγκεκριμένους τρόπους ερμηνείας» λέει ο κ. Κατρανίδης, όμως «γινόταν μεγάλη και ειλικρινής προσπάθεια. Ακούω τώρα που κομπάζουν για διάφορα νέα σίριαλ: ότι έχτισαν τα σκηνικά, έστησαν χωριά ολόκληρα… Αυτά όμως έχουν ξαναγίνει. Αναφέρομαι στο χωριό που είχε χτιστεί για τον «Χριστό» ή σε εκείνο που είχαν στήσει έξω από τα στούντιο, στο Μαρούσι, για τη «Γαλήνη». Κάποιοι τα ξεχνάνε».

«Θυμάμαι με αγάπη τις δουλειές στις οποίες συμμετείχα τότε» λέει τέλος ο κ. Γεωργίτσης, «δεν νοσταλγώ όμως το παρελθόν. Είναι ωραίο που σήμερα δεν υπάρχει μόνο δημόσια τηλεόραση. Εξάλλου είναι άλλα τα κριτήρια πλέον. Ο ηθοποιός βεβαίως παραμένει ένας επαγγελματίας που πρέπει να δουλέψει για να ζήσει. Ετσι, αναγκάζεται ενίοτε να κάνει πράγματα που δεν τον εκφράζουν απόλυτα. Εκανα κι εγώ τέτοια. Είμαι όμως σε γενικές γραμμές ικανοποιημένος με τις σειρές εκείνης της εποχής…». Οι οποίες επιστρέφουν, άλλες σε DVD («Η Γαλήνη»), άλλες μέσω του αρχείου της ΕΡΤ (www.ert-archives.gr), άλλες στη μικρή οθόνη.

Ευκαιρία για μία βόλτα στα παλιά. Με την απαραίτητη επιείκεια ώστε να συγχωρήσουμε τα λάθη της απειρίας, αλλά και με διάθεση να γνωρίσουμε-θυμηθούμε μερικές από τις πιο ουσιαστικές και δημιουργικές σελίδες της νεογέννητης ελληνικής τηλεόρασης.