Αττίκ: Επιστροφή στην προπολεμική «Μάντρα»

Μια παράσταση με θέμα τον Αττίκ εν μέσω οικονομικής κρίσης; Δεν είναι και ό,τι πιο εύκολο. Επειδή πολύ απλά ο Κλέων Τριανταφύλλου εκφράζει μια εποχή της Αθήνας όπου όλα κινούνταν σε ρυθμούς εντελώς διαφορετικούς, πιο ήρεμους, πιο ρομαντικούς… Οχι ότι ο κόσμος δεν είχε και τότε προβλήματα. Αλλά τα αντιλαμβανόταν με διαφορετικό τρόπο. Γι’ αυτό και ο Αττίκ, συνθέτης, στιχουργός και ερμηνευτής των τραγουδιών του, αποφάσισε να ιδρύσει τη Μάντρα του.

Τρεις τόπους άλλαξε η Μάντρα κατά τη διάρκεια της λειτουργίας της. Επρεπε να περάσουν πολλά χρόνια από τότε που πρωτοάκουσα γι’ αυτήν από τις θείες μου, για να αντιληφθώ ότι η Μάντρα του Αττίκ δεν ήταν κάποιος περιφραγμένος χώρος αλλά μια ομάδα καλλιτεχνών, τραγουδιστών, ντιζέρ, κομφερανσιέ που από το 1930 και κάθε καλοκαίρι διασκέδαζε τους Αθηναίους. Εδρα της η ευρύτερη περιοχή της Κυψέλης. Στην οδό Μεθώνης αρχικά, στην παλιά αθηναϊκή ταβέρνα «Μονμάρτη» στη συνέχεια, στη διασταύρωση των οδών Αχαρνών και Ηπείρου, αλλά και στο υπαίθριο θέατρο Δελφοί, επί της Αχαρνών.

Ψαθάκια και εκρού κοστούμια για τους κυρίους, καλοκαιρινές τουαλέτες για τις κυρίες, βυσσινάδες, πορτοκαλάδες, πολύ τραγούδι, κέφι, έρωτας. Γιατί ο Αττίκ ήταν βαθιά ερωτικός. Οχι μόνο στα τραγούδια του αλλά και στη ζωή του. Τρεις γάμοι, πολλές γυναίκες. Ισως να έφταιγε και αυτή η προπολεμική αθηναϊκή αύρα που γεννούσε έρωτες και επιθυμίες στους σκονισμένους δρόμους της πόλης. Οι γυναίκες άλλωστε σύχναζαν πλέον όλο και περισσότερο σε ανδρικά στέκια, οι διαφημιστικές καταχωρίσεις για τα προφυλακτικά στις εφημερίδες είχαν αυξηθεί και οι αθηναίοι γλεντζέδες τού έδιναν και καταλάβαινε στα στέκια της εποχής: στο Μεταξουργείο, στη λεωφόρο Αλεξάνδρας, στην Πατησίων, στο Ζάππειο… Αυτό είναι το σκηνικό μέσα στο οποίο μεσουράνησε ο Αττίκ. Τραγούδησε τον έρωτα, ύμνησε τις γυναίκες, φθονήθηκε από τους άνδρες, δημιούργησε το νέο ελληνικό τραγούδι.

Σύμφωνα με τα αρχεία της Ελληνικής Χωροφυλακής, τον Ιούλιο του 1935 ομάδα ροπαλοφόρων, λαϊκών αλλά και σμηνιτών, εισέβαλε στον χώρο της «μάνδρας του Αττίκ» μετατρέποντας τα πάντα σε ερείπια τραυματίζοντας καλλιτέχνες και θαμώνες – μεταξύ των οποίων και τον ίδιο τον Αττίκ στο κεφάλι -, πολλοί εκ των οποίων μεταφέρθηκαν σε νοσοκομεία. Αφορμή, μια σατιρική κωμωδία κατά του τότε πρωθυπουργού Παναγή Τσαλδάρη.

Εννέα χρόνια μετά ο θάνατος της μητέρας του αλλά και ένα άγριο ξυλοφόρτωμα από γερμανό στρατιώτη επειδή τον σκούντηξε με το ποδήλατό του οδήγησαν τον ευαίσθητο καλλιτέχνη στο να δώσει τέλος στη ζωή του. Στα υπόλοιπα του χαμομηλιού που είχε παραγγείλει εντοπίστηκε υπερβολική δόση από το υπνωτικό βερονάλ.

Ο Αττίκ είχε γράψει ένα εκπληκτικό τραγούδι για να υμνήσει τα πανέμορφα μάτια της Μαρίκας Φιλιππίδου. Το βαλσάκι αυτό, με τίτλο «Είδα μάτια», αγαπήθηκε αμέσως από τον κόσμο και έγινε μεγάλη επιτυχία. Κάποιο βράδυ, αφότου ο Αττίκ είχε χωρίσει, έρχεται η Μαρίκα με τον δεύτερο άντρα της στη «Μάντρα» και κάθονται στις πρώτες θέσεις. Ο κόσμος, που αντιλήφθηκε την παρουσία τους, αφού ξεπέρασε την αρχική αμηχανία και θέλοντας να πειράξει τον Αττίκ, άρχισε να φωνάζει ρυθμικά «Είδα μάτια – Είδα μάτια», απαιτώντας να ακούσει το παλιό σουξέ.

Ο Αττίκ σηκώθηκε πικραμένος από το πιάνο του και αποσύρθηκε για 10 λεπτά στο καμαρίνι του. Μόλις επέστρεψε κάθησε στο πιάνο και έπαιξε το τραγούδι που είχε σκαρώσει στο διάστημα της απουσίας του: «Ζητάτε να σας πω τον πρώτο μου σκοπό, τα περασμένα μου γινάτια, ζητάτε «Είδα μάτια», με σκίζετε κομμάτια…».

Δανάη: Ο Αττίκ όπως τον γνώρισα
Η τραγουδίστρια Δανάη Στρατηγοπούλου, που αναδείχθηκε μέσω των τραγουδιών του Αττίκ, ενώ είχε εμφανισθεί μαζί του στις περίφημες Μάντρες του, στο βιβλίο της με τίτλο Αττίκ (εκδόσεις Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 1986) παρουσιάζει κάποιες εικόνες του Κλέωνος Τριανταφύλλου.

«Ηταν ευπατρίδης. Τον κατηγόρησαν για άστατο με το άλλο φύλο. Μα δεν ήταν επιπόλαια άστατος. Δεν ήταν ακριβώς άστατος. Ηταν ένα είδος Νέρωνα που θα ήθελε να ήταν όλες οι γυναίκες μία και μόνο, για να τους δώσει ή να τους πάρει – το ίδιο κάνει – την καρδιά. Ακατάλληλος για σύζυγος, ήταν ο ιδανικός εραστής (…). Ενας “τέλειος ιππότης στον καιρό μας (…)”».
«Τρεις γυναίκες παντρεύτηκε ο Αττίκ. Και οι τρεις πανέμορφες. Και οι τρεις φτωχές. Μιας όμως η ομορφιά τραγουδήθηκε, όπως καμίας άλλης Ελληνίδας: της δεύτερης, της μελαχρινής γαλανομάτας Μαρίκας Φιλιππίδη, αδερφής του πρωταγωνιστή της οπερέτας Μάνου Φιλιππίδη».
«Τι ήταν η πρώτη Μάντρα; (σ.σ.: απαντά ο Αττίκ στη Δανάη την 24η Ιουνίου 1944). Πολλές σανίδες, λίγη μπογιά και αρκετή πρωτοπορία. Ενα ξύλινο παράπηγμα-σκηνή ύψους 6-7 μέτρων και δίπλα η αυλόπορτα-είσοδος. Στον δρόμο η πρόσοψη παριστάνει ένα διώροφο σπιτάκι με ζωγραφισμένα πορτοπαράθυρα. Ενα αληθινό παράθυρο στο ισόγειο, που στην πραγματικότητα ήταν το ταμείο, και μια αληθινή μπαλκονόπορτα με μπαλκόνι και δεύτερο πάτωμα. Στην είσοδο γλάστρες με φυτεμένα… μακαρόνια. Στην πόρτα ψηλά ένα κλουβί με μια σαρδέλα αντί πουλιού, μαρτυρούσε την εκ μητρός καταγωγή μου και μην ξεχνάτε ότι οι Τσιριγώτες έβαλαν τη σαρδέλα στο κλουβί να τραγουδήσει. Στο μπαλκόνι ακουμπισμένος με το αριστερό χέρι στα κάγκελα, σκυφτός προς τα έξω, ένας Αττίκ με αγγελικό χαμόγελο να κάνει με το δεξί χέρι μια χειρονομία υποδοχής. Αυτός ο Αττίκ ήταν ανδρείκελο σε φυσικό μέγεθος, έργο γνωστού γλύπτου, μοναδικού σε τέτοιες δύσκολες εργασίες».

πότε και πού
«Αναζητώντας τον Αττίκ». Θέατρο Badminton, από 22 Φεβρουαρίου.
Τετάρτη, Κυριακή στις 19.00, Πέμπτη, Παρασκευή και Σάββατο στις 20.00.
Τιμές εισιτηρίων: από 7 ως 45 ευρώ.
Περισσότερες πληροφορίες στο τηλ. 211 1010.000, attik@badmintontheater.gr
Mουσική έρευνα – κείµενα: Λάµπρος Λιάβας
Σκηνοθεσία – χορογραφία: Σοφία Σπυράτου
Στιχουργικά ιντερµέδια: Γιάννης Ξανθούλης
Παραγωγή: Μιχάλης Αδάµ.
Παίζουν: Ακης Σακελλαρίου, Σία Κοσκινά, Νίνα Λοτσάρη κ.ά.
Συμμετέχουν η Ζωζώ Σαπουντζάκη, δεκαµελές µπαλέτο και επταµελής ορχήστρα.