Οι περισσότεροι έφυγαν από την Ελλάδα σε παιδική ή εφηβική ηλικία και σταδιοδρόμησαν στο εξωτερικό. Κοινό στοιχείο των 30 ελληνικής καταγωγής εικαστικών δημιουργών οι οποίοι συμμετέχουν στην έκθεση «Πολυγλωσσία» είναι ότι βρέθηκαν σε πόλεις των ΗΠΑ και της Ευρώπης και παρέμειναν εκεί. Μέσα από εκθέσεις, βραβεία, συμμετοχές και διακρίσεις, έχουν διαγράψει μια αξιοσημείωτη πορεία ο καθένας στον δικό του χώρο.
Σήμερα ζουν τον περισσότερο καιρό μακριά από την πατρίδα τους· εκεί όπου ως επί το πλείστον είναι περισσότερο γνωστοί απ΄ όσο στην Ελλάδα. Πέντε από τους συμμετέχοντες στην έκθεση, με έργα τα οποία δημιούργησαν ειδικά για την περίσταση, μιλούν για τη διαδρομή τους και για την Ελλάδα που λατρεύουν να αγαπούν… από μακριά.
«Εφυγα διότι δεν μπορούσα να αντέξω ότι τα μέσα κυριαρχούν» μας λέει η 75χρονη Αθηνά Τάχα, η οποία από τις αρχές του 1970 ως σήμερα έχει υλοποιήσει αμέτρητες αρχιτεκτονικές-γλυπτικές διαμορφώσεις σε δημόσιους χώρους πολλών Πολιτειών των ΗΠΑ. «Εγώ που ήμουν από μια μικρή επαρχιακή πόλη όπως η Λάρισα,δεν είχα κανένα μέσο για να αναδειχτώ. Στην Αμερική κέρδισα ό,τι έχω κερδίσει με την αξία μου. Αυτό δεν νομίζω ότι θα το κατάφερνα ποτέ στην Ελλάδα» μας εξομολογείται.
«Ερχομαι στην Ελλάδα αλλά μου αρέσει να θεωρώ ως βάση μου το Βερολίνο» αναφέρει ο 42χρονος Γιώργος Δρίβας. Κινείται μεταξύ κινηματογράφου και βιντεοτέχνης, έχει παρουσιάσει έργα του σε διεθνείς εκθέσεις και φεστιβάλ, ενώ έχει αποσπάσει πολλά διεθνή βραβεία. Στη Γερμανία βρέθηκε για μεταπτυχιακές σπουδές στον κινηματογράφο και στα ΜΜΕ στο Freie Universitat του Βερολίνου και… κόλλησε. «Είναι μια πόλη πολύ φιλική προς τους καλλιτέχνες.Το περιβάλλον είναι καλύτερο για να συγκεντρωθεί κανείς και να αναπτύξει τις ιδέες του» εξηγεί.
Πώς τον αντιμετωπίζουν ως έλληνα καλλιτέχνη στο εξωτερικό;
«Δεν υπάρχει συγκεκριμένη εικόνα για τους έλληνες καλλιτέχνες έξω, διότι δεν υπάρχει προώθησή τους» απαντά. «Μην είμαστε αφελείς.Οι καλλιτέχνες χρειάζονται υποστήριξη από το κράτος, η οποία δεν υπάρχει.Αντιθέτως,η Γερμανία παρέχει τέτοιου είδους διευκολύνσεις στους “δικούς της” καλλιτέχνες». Σύμφωνα με τον ίδιο, στο εξωτερικό υπάρχει ενδιαφέρον για οποιονδήποτε έχει κάτι να πει, ενώ παρατηρείται «στροφή» για καλλιτέχνες της περιφέρειας, όπως η Ελλάδα. Η έλλειψη οργανωμένης προώθησης ωστόσο αλλά και η χαμηλή παραγωγή έχουν συμβάλει στο να μην ακούγονται οι έλληνες καλλιτέχνες στο εξωτερικό- εκτός από ελάχιστα παραδείγματα.
«Ελληνας καλλιτέχνης στο εξωτερικό; Εχετε ακουστά κανέναν;» μας ιντριγκάρει ο Στήβεν Αντωνάκος. Του αναφέρουμε το όνομα του Γιάννη Κουνέλη. «Αμάλιστα,αυτός έχει κάνει σπουδαία δουλειά.Είναιόμως η εξαίρεση στον κανόνα». Ο 85χρονος καλλιτέχνης πάντως θεωρεί τον εαυτό του Αμερικανό. «Τεσσάρων χρόνων βρέθηκα με τους γονείς μου στη Νέα Υόρκη, όπου ζω και εργάζομαι μέχρι σήμερα. Νιώθω Αμερικάνος,αν και καμιά φορά διαπιστώνω ότι βγαίνουν στην επιφάνεια ελληνικές πλευρές του χαρακτήρα μου σχεδόν χωρίς να το συνειδητοποιώ» .
Εχοντας διαγράψει μια πορεία περίπου μισού αιώνα γεμάτη από εκθέσεις τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Ευρώπη και με περισσότερα από 45 μεγάλης κλίμακας δημόσια έργα σε ΗΠΑ, Ευρώπη και Ιαπωνία, ο Αντωνάκος αντιμετωπίστηκε στην Αμερική ως Αμερικανός που… απλώς γεννήθηκε στην Ελλάδα. «Ενας Ελληναςωστόσοθα είχε τις ίδιες ευκαιρίες αν δούλευε σκληρά» σημει ώνει. Γιατί, σύμφωνα με την άποψή του, η δουλειά είναι το κλειδί της επιτυχίας.
«Πρέπει να είσαι και φιλόδοξος» συμπληρώνει ο 77χρονος Κρις Γιαννάκος , ο οποίος ζει και εργάζεται στη Νέα Υόρκη έχοντας δημιουργήσει μεταξύ άλλων εγκαταστάσεις για τους ποδηλατόδρομους στο Central Ρark. «Κατεβαίνει» όμως πολύ συχνά στην Ελλάδα όπου διατηρεί επαφές και συνεργασίες με φορείς, όπως προσφάτως με τον Δήμο Θεσσαλονίκης. Ο ίδιος ως Ελληνας της Διασποράς δεν δυσκολεύτηκε να κάνει καριέρα στις ΗΠΑ. «Δεν έζησα κανέναν ρατσισμό και καμία διάκριση» λέει. «Αντιθέτωςυπάρχει κάποιου τύπου συμπάθεια εδώ στην Αμερική ανάμεσα στους εκπροσώπους του καλλιτεχνικού κόσμου,σε αντίθεση με την Ελλάδα όπου οι δημιουργοί είναι πιο ανταγωνιστικοί μεταξύ τους και έχουν περισσότερες προκαταλήψεις».
Η 57χρονη Τζένη Μαρκέτου, η οποία από το 1980 έχει βάση της τη Νέα Υόρκη πραγματοποιώντας εκθέσεις σε πολλά μέρη του κόσμου (προσφάτως το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της παρήγγειλε ένα νέο έργο), δίνει τη δική της εκδοχή. «Μπορεί κάποιοι έλληνες καλλιτέχνες να δουλεύουν εκτός Ελλάδας, αλλά δεν έχουμε οργανωμένη εικόνα στο εξωτερικό, απλούστατα διότι δεν έχουμε την παραμικρή υποστήριξη» αναφέρει. «Ξέρετε πόσοι Ισπανοί διαπρέπουν στη Νέα Υόρκη χρηματοδοτούμενοι από κρατικά κονδύλια της χώρας τους; Δεν υπάρχει έντονη ελληνική παρουσία ως μεγάλο statement (δήλωση) εκτός Ελλάδας. Εξάλλου δεν είμαστε άνθρωποι που μας αρέσει να δουλεύουμε ομαδικά. Και είναι σημαντικό να δουλεύεις με άλλους μαζί.Σου δίνει δύναμη».
Η ίδια ωστόσο δεν καταγράφει κά ποια αρνητική εικόνα της Ελλάδας στο εξωτερικό, ακόμα και σε αυτή την περίοδο της κρίσης. «Κανείς δεν λέει “η απαίσια Ελλάδα”,ούτε ασχολείται ιδιαίτερα με τα προβλήματα της χώρας. Πέρασε η επικαιρότητα του θέματος και όλοι τώρα ασχολούνται με το τι θα γίνει στην Αίγυπτο και στη Μέση Ανατολή.Οσο και αν σας φαίνεται περίεργο,η Ελλάδα έχει πάντα μια θετική αύρα στο εξωτερικό.Μας χαρακτηρίζουν συμπαθητικούς και ανοιχτούς ανθρώπους,ενώ φεύγουν από τη χώρα μας με ωραίες αναμνήσεις. Δεν διαπιστώνω καμία κακία απέναντι στον Ελληνα» καταλήγει.
«Μόνο θαυμασμό μπορώ να καταγράψω για τους λίγους Ελληνες που έχουν κάνει καριέρα στο εξωτερικό, λόγου χάριν από τους Αμερικανούς» συμπληρώνει η Αθηνά Τάχα, υπογραμμίζοντας την πολύ καλή κριτική που δημοσίευσαν πρόσφατα οι «Νew Υork Τimes» για την ταινία «Κυνόδοντας» του Γιώργου Λάνθιμου. «Πήγα να τη δω αμέσως» μας είπε. «Προσωπικά τη βρήκα πληκτική, αλλά πιστεύω ότι για να κάνεις μια ταινία συνειδητά πληκτική χρειάζεσαι θάρρος». Και συνεχίζει: «Εδώ συναντάς κάθε καρυδιάς καρύδι. Αν δουλέψεις σκληρά και προκόψεις,σε θεωρούν “δικό τους”. Εγώ πιστεύω ότι λειτουργώ και σκέφτομαι με αμερικανικό τρόπο και είμαι ενταγμένη στο περιβάλλον που ζω.Αυτόν τον τρόπο ζωής ή τον ενστερνίζεσαιή όχι. Ή σου πάει ή δεν τον αντέχεις καθόλου. Είναι θέμα ιδιοσυγκρασίας».
Και ο Γιώργος Δρίβας καταλήγει: «Στο Βε ρολίνο μια εικαστική έκθεση είναι μεγάλο γεγονός. Θα το διαβάσετε στα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων, θα το ακούσετε σε συζητήσεις, θα το δείτε σε αφίσες παντού μέσα στην πόλη.Στην Ελλάδα νομίζω ότι ο κόσμος ασχολείται λιγότερο με ό,τι συμβαίνει στον χώρο της τέχνης και αυτή η έλλειψη πολιτιστικής κουλτούρας είναι που κάνει τους Ελληνες να αγνοούν ότι κάποιοι συμπατριώτες τους έχουν κάνει σπουδαία πράγματα στο εξωτερικό που η Ελλάδα παντελώς τα αγνοεί».
«Με εντυπωσίασε το γεγονός ότι διεθνώς καταξιωμένοι καλλιτέχνες βρέθηκαν χωρίς μεγάλη προσπάθεια στη διάθεσή μας για να συμπράξουν στην έκθεση δημιουργώντας καινούργια έργα» λέει στο «Βήμα» η επιμελήτρια της έκθεσης,υπεύθυνη του τομέα εικαστικών τεχνών της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών κυρία Μαριλένα Καρρά.«Παρά την ηλικία τους,πολλοί από αυτούς δημιούργησαν έργα τόσο νεανικά και φρέσκα που απέδειξαν ότι οι ηλικίες ακυρώνονται».
Η έκθεση που δικαιώνοντας τον τίτλο «Πολυγλωσσία» αναφέρεται σε έλληνες καλλιτέχνες οι οποίοι ζουν στο εξωτερικό και ως εκ τούτου μιλούν πολλές γλώσσες,είναι η πρώτη που φιλοξενείται στον εκθεσιακό χώρο «Αλέξανδρος Ωνάσης» της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών.Σύμφωνα με την επιμελήτριά της,η «Πολυγλωσσία» αφορά εν ζωή καλλιτέχνες ελληνικής καταγωγής οι οποίοι έχουν γεννηθεί,ζουν ή δημιουργούν εκτός Ελλάδας.Βασικό της αίτημα να καλύψει όλα τα μέσα εικαστικής έκφρασης (ζωγραφική,γλυπτική,εγκαταστά- σεις,περιβάλλοντα,προβολές βίντεο,έργα πολλαπλών μέσων, φωτογραφία,κολλάζ,σχέδιο).
«Ενα ακόμα ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι από τα 31 έργα που φιλοξενούνται μόνον έντεκα προέρχονται από ιδιωτικές συλλογέςκαι μάλιστα σπάνια έχουν παρουσιαστεί στο κοινό.Τα υπόλοιπα είναι πρωτότυπες δημιουργίες για τις ανάγκες της έκθεσης» υπογραμμίζει η κυρία Καρρά.Οι συμμετέχοντες καλλιτέχνες είναι οι εξής:Νάσος Δάφνης,Φιλόλαος (τιμής ένεκεν),Τζον Χριστοφόρου,Τάκις (Βασιλάκης),Στήβεν Αντωνάκος,Παύλος,Κωνσταντίνος Ξενάκης,Χρύσα,Κρις Γιαννάκος,Λουκάς Σαμαράς,Γιάννης Κουνέλης,Αθηνά Τάχα,Στηβ Γιαννάκος,Λίντα Μπένγκλις,Κατερίνα Θωμαδάκη/Μαρία Κλωνάρη,Καλλιόπη Λεμού,Τζένη Μαρκέτου,Ζωή Κεραμέα,Μαρία Οικονομοπούλου,Εφη Παλαιολόγου,Ευανθία Τσαντίλα,Μίλτος Μανέτας,Κατερίνα Χρηστίδη, Δημήτρης Τζαμουράνης,Χριστίνα Δημητριάδη,Βασιλεία Στυλιανίδου,Γιώργος Δρίβας,Μαρία Αντελμαν,Γιώργος Γρυπαίος, Μαρία Ζερβού.
Παρ΄ ότι τα εγκαίνια της έκθεσης τοποθετούνται στις αρχές Μαρτίου,η ημερομηνία δεν έχει ακόμη οριστικοποιηθεί,ενώ θα διαρκέσει ως τα τέλη Ιουνίου.
«Πολυγλωσσία», Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, Ιδρυμα Ωνάση, λεωφ.Συγγρού 107-109, τηλ.
213 0178.000,
210 9249.090,
e-mail:
info@sgt.gr
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ