Γνωρίστηκαν ως φοιτητές της Σχολής Καλών Τεχνών και έμειναν μαζί ως τα βαθιά γεράματα. Τότε εκείνος σπούδαζε γλυπτική και εκείνη ζωγραφική με δάσκαλο τον Παρθένη. Η αγάπη τους για την τέχνη στάθηκε συνεκτικός ιστός μιας κοινής πορείας που διήρκεσε πάνω από μισό αιώνα. Για πρώτη φορά μετά τον θάνατό τους ο Γιώργος και η Ελένη Ζογγολοπούλου «συναντιούνται» μέσα από την έκθεση που αποδεικνύει ότι τα μεγάλα άλματα στη ζωή χρειάζονται πάντα ένα γερό στήριγμα και ένα κοινό όραμα. Η έκθεση «Ελένη Ζογγολοπούλου – Γιώργος Ζογγολόπουλος. Μαζί στη ζωή και την τέχνη» θα φιλοξενείται από την 1η Δεκεμβρίου ως τις 25 Φεβρουαρίου 2011 στη Δημοτική Πινακοθήκη Ψυχικού, μόνιμοι κάτοικοι του οποίου υπήρξαν οι δυο τους από τον πόλεμο και έπειτα.

«Εζησαν τη ζωή τους εξαιρετικά απλά,

ενώ χαιρόταν ο ένας την παρουσία του άλλου» μας λέει ο αγαπημένος ανιψιός τους Αγγελος Μωρέτης, καθ’ ότι ο μεγάλος έλληνας γλύπτης και η ζωγράφος σύντροφός του δεν έκαναν ποτέ παιδιά. «Δεν το συζητήσαμε ποτέ διεξοδικώς, αλλά νομίζω ότι θεωρούσαν πως ένα παιδί θα τους απορροφούσε από το έργο τους» λέει ο κ. Μωρέτης, γιος της αδερφής της Ελένης Ζογγολοπούλου, Αλεξάνδρας Μωρέτη-Πασχαλίδη. «Θεωρώ ότι ήταν μια επιλογή για την οποία ο Ζογγολόπουλος, τουλάχιστον στο τέλος της ζωής του, έδειχνε να έχει μετανιώσει. Εφυγε πλήρης ημερών σε ηλικία 103 ετών το 2004, ενώ η Ελένη είχε “αναχωρήσει” ήδη από το 1992. Και δεν θα ξεχάσω ότι το κομοδίνο της στο νοσοκομείο ήταν γεμάτο από περιοδικά τέχνης, να είναι καθ’ όλα ενήμερη ως την τελευταία στιγμή».

Σύμφωνα με τον κ. Μωρέτη, ο πυρήνας της ύπαρξης των δύο ήταν το μικρό (5Χ5) ατελιέ του σπιτιού τους στην οδό Δημοκρατίας όπου ο Γιώργος Ζογγολόπουλος δούλευε τις μακέτες των έργων του και η Ελένη Ζογγολοπούλου διατηρούσε μια γωνίτσα για να ζωγραφίζει. Ο ανιψιός τους, γενικός διευθυντής του Ιδρύματος Ζογγολόπουλου, το οποίο σήμερα στεγάζεται σε αυτόν τον ιστορικό χώρο, μας βεβαιώνει για την επίδραση του έργου τής πολύ λιγότερο γνωστής Ελένης στον πολύ διασημότερο Γιώργο.

«Αρκεί να σας πω ότι στο αρχείο τους ανακαλύψαμε σκίτσα της Ελένης με ομπρέλες δέκα χρόνια προτού το συγκεκριμένο σύμβολο κάνει την εμφάνισή του στις δημιουργίες του Ζογγολόπουλου.

Θα έλεγα ότι ο ένας επηρέαζε _ χωρίς να επεμβαίνει _ το έργο του άλλου». Ο κ. Μωρέτης βεβαιώνει ότι οι δυο τους έζησαν τη ζωή τους λιτά: «Δεν είχαν ποτέ αυτοκίνητο, δεν είχαν ιδιαίτερες αξιώσεις. Το σπίτι τους ήταν γεμάτο από βιβλία, σχέδια και ριζόχαρτα απλωμένα στο σχεδιαστήριο. Ηταν, θα έλεγα, μονοσήμαντα δοσμένοι στην τέχνη. Τα χρήματα που έβγαζε ο Γιώργος τα διέθετε για να αγοράζει υλικά όπως το ανοξείδωτο μέταλλο, που είναι πανάκριβο και απαραίτητο για μεγάλες κατασκευές. Στη ζωή τους δε ευλογήθηκαν με εκλεκτούς φίλους από τον χώρο της τέχνης. Χαρακτηριστική ήταν η παρουσία της παρέας των Μόραλη, Τσαρούχη, Κεσσανλή, Νικολάου, Ελύτη και άλλων τις Τετάρτες στο σπίτι της οδού Δημοκρατίας όπου σερβιριζόταν το περίφημο “πιλάφι της Ελένης”».

Ποιος ήταν, άραγε, ο πρωταγωνιστής σε αυτή τη σχέση; «Νομίζω εκείνος ήταν ο κυρίαρχος» λέει. «Ηταν περισσότερο ανοιχτός, κοινωνικός και λάτρης του ωραίου φύλου. Την πείραζε, μάλιστα, μερικές φορές λέγοντάς της ότι έχει ραντεβού με κάποια κοπέλα κι εκείνη κάποτε “τσιμπούσε”. Μπορεί να ήταν περισσότερο κλειστή, θα έλεγα όμως ότι αποτελούσε το στήριγμά του. Η Ελένη ήταν το “έρμα” του Γιώργου με την έννοια της ισορροπίας. Εκείνη τον ενθάρρυνε να σταματήσει την ενασχόλησή του με το ελληνικό Δημόσιο και να ασχοληθεί αποκλειστικά και μόνο με την τέχνη. Και αυτός την άκουγε, την αναγνώριζε και τη σεβόταν. Ηξερε πως ό,τι είχε κερδίσει το είχε καταφέρει με το σπαθί της».

Ιδού λοιπόν γιατί ένα από τα επόμενα «καθήκοντα» του Ιδρύματος Ζογγολόπουλου, όπως αναφέρει ο κ. Μωρέτης, είναι να αναδείξει το έργο της Ελένης Ζογγολοπούλου, το οποίο επισκιάστηκε από τον πολύ σημαντικό γλύπτη Γιώργο Ζογγολόπουλο. Η έκθεση, που αποτελεί συνέχεια της τοποθέτησης έξι γλυπτών του Ζογγολόπουλου στην πλατεία Ζογγολόπουλου στο Ψυχικό, πραγματοποιείται σε συνεργασία με το Ιδρυμα και περιλαμβάνει μικρά ανοξείδωτα γλυπτά και ζωγραφικά έργα του Ζογγολόπουλου αλλά και μια επιλογή ζωγραφικών έργων της Ελένης Ζογγολοπούλου, λάδια σε ακρυλικό ή καμβά.

«Στόχος μας είναι να αναδείξουμε το πώς η Ελένη Ζογγολοπούλου και το έργο της επηρέασαν τον περισσότερο επιφανή σύζυγό της.

Και σας πληροφορώ ότι ο δικός της ρόλος δεν ήταν καθόλου δευτερεύουσας σημασίας» μας λέει η κυρία Ελίζα Γερολυμάτου, διευθύντρια της Δημοτικής Πινακοθήκης Ψυχικού και επιμελήτρια της έκθεσης. «Εξελίσσεται σε τρεις αίθουσες. Οι δύο είναι αφιερωμένες στον Γιώργο και η μία στην Ελένη. Επιλέξαμε συνειδητά να δείξουμε το έργο της μεμονωμένα για να αποκτήσει μια προσωπική υπόσταση. Οσο για το ζωγραφικό έργο του Ζογγολόπουλου που θα παρουσιαστεί, σας πληροφορώ ότι είναι πολύ λιγότερο γνωστό από τα γλυπτά του».

Ποια είναι, αλήθεια, η τύχη των υπαίθριων γλυπτών του καλλιτέχνη σε κομβικά σημεία της Αθήνας; «Οσον αφορά το “Πεντάκυκλο” που βρίσκεται στην Ομόνοια, θα έλεγα ότι είναι μάλλον υποβαθμισμένο, ακολουθώντας την τύχη της πλατείας» λέει ο Αγγελος Μωρέτης. «Το “Αίθριο” στον σταθμό μετρό του Συντάγματος ασφυκτιά από τα τραπεζάκια των καφενείων, ενώ η “Στήλη” στο Πάρκο Ριζάρη μπορεί να έχει καλύτερη τύχη αλλά η οπτική ίνα που τη διαπερνά διαγώνια έχει βανδαλιστεί και πρέπει να αποκατασταθεί». Οπως ο ίδιος, δε, καταλήγει, η μεγάλη έκθεση για τον Γιώργο Ζογγολόπουλο που ετοιμάζει το Μουσείο Μπενάκη το 2012 θα δώσει την ευκαιρία να προβληθούν με τον δέοντα τρόπο τα μεγάλης κλίμακας έργα του.


ΠΟΥ ΚΑΙ ΠΟΤΕ

Δημοτική Πινακοθήκη Ψυχικού, Ι. Κοκκώνη 15, Ψυχικό, τηλ. 210 6717.097

Από 1/12/2010 ως 25/2/2011

Ωρες λειτουργίας: Δευτέρα ως Παρασκευή 17.30-20.30